Chào ngày mới 14 tháng 3

DẠY VÀ HỌC 14 THÁNG 3
Hoàng Kim và Hoàng Long
CNM365 Tình yêu cuộc sống #cnm365 #cltvn An nhiên; Thế sự bàn cờ vây; Câu chuyện đứng trước biển; Sớm mai qua Đại Lãnh; Dấu xưa thầy bạn quý; IAS đường tới trăm năm; Chuyện thầy Trần Hồng Uy; Chuyện thầy Lê Quý Kha; Giống ngô lai VN 25-99; Câu chuyện ảnh tháng Ba; Ngày 14 tháng 3 ngày Hôn nhân Quốc  tế, White day, kỷ niệm một tháng sau ngày Valentine tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Ngày 14 tháng 3 năm 1988, Hải quân Trung Quốc và Hải quân Việt Nam xảy ra xung đột tại đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, kết quả hải quân Trung Quốc chiếm được đá này. Ngày 14 tháng 3 năm 1988, Ngày Pi được tổ chức lần đầu tiên ở San Francisco Exploratorium theo ý tưởng của Larry Shaw. Bài chọn lọc 14 tháng 3 #cnm365 #cltvn An nhiên; Thế sự bàn cờ vây; Câu chuyện đứng trước biển; Sớm mai qua Đại Lãnh; Dấu xưa thầy bạn quý; IAS đường tới trăm năm; Dấu xưa thầy bạn quý; Chuyện thầy Trần Hồng Uy; Chuyện thầy Lê Quý Kha; Giống ngô lai VN 25-99; Câu chuyện ảnh tháng Ba; Thông tin tại https://hoangkimvn.wordpress.com/ và http://fa.hcmuaf.edu.vn/hoaqngkimlong và https://cnm365.wordpress.com/category/chao-ngay-moi-14-thang-3/

Thổ Mộc tương hợp năm 2021

THẾ SỰ BÀN CỜ VÂY
Hoàng Kim
Nga
phản vệ
sốc
thuận thiên
vây hãm
triệt nguồn
giành thế thắng
Trung Quốc
liên Nga
bạn Ấn
kết Á Âu Phi
lược trận
ngư ông
đắc lợi nhiều

Ngẫm tiêu điểm thế giới
Thế sự bàn cờ vây

*

Thế giới trong mắt ai
Thế sự bàn cờ vây
Lời dặn của Thánh Trần
Thời biến nhớ người xưa

Vận khí và vận mệnh
Vạn Kiếp binh thư truyền
Vạn Xuân nơi An Hải
Gia Cát Mã Tiền Khóa

Ngày xuân đọc Trạng Trình

Chín đường dẫn chọn lọc tại https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-su-ban-co-vay/
xem thêm Nhà tiên tri Nikola Tesla https://www.facebook.com/TiengNoiHoaKy/videos/373128344369154/

THẾ GIỚI TRONG MẮT AI
Hoàng Kim và Hoàng Long

“Đi đâu cũng không bằng Tổ quốc mình. Nói gì, làm gì cũng không bằng dạy, học và làm cho đồng bào đất nước mình. Đi khắp quê người để hiểu đất quê hương. Mục đích sau cùng của dạy và học là thấu suốt bản chất sự vật, có lời giải đúng và làm được việc. Dạy và học thực tiễn trên chính Tổ quốc mình”. Đêm trắng và bình minh Hoàng Kim lời tâm đắc

“Dĩ bất biến ứng vạn biến”. Đường lối cách mạng của nước Việt Nam ngày nay thích hợp bền vững trong tình hình mới, thời đại mới, đã được Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết tinh hoa tại bài viết: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” xác định rõ đường lối, quan điểm, tầm nhìn chiến lược, cương lĩnh và kế hoạch hành động:“Đoàn kết ‘xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh’ như di nguyện của Bác Hồ kính yêu”; “Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức; Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; Bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hoá, đa dạng hoá, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế (in đậm để nhấn mạnh HK); Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp với sức mạnh thời đại; Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện“.

#vietnamhoc #cnm365 #cltvn
VIỆT NAM THÔNG TIN KHÁI QUÁT
Hoàng Tố Nguyên, Hoàng Long, Hoàng Kim

Việt Nam thông tin khái quát tiếp nối bài Thông tin nhanh về Việt Nam thuộc nội dung VIỆT NAM HỌC Tổng quan văn hoá và kinh tế xã hội Việt Nam là tập tài liệu giảng dạy nghiên cứu Việt Nam Học: người Việt, tiếng Việt, nông nghiệp Việt Nam, văn hóa, kinh tế, xã hội, du lịch sinh thái. Mục đích tập tài liệu này nhằm đúc kết kiến thức nền Việt Nam Học, giúp việc tìm hiểu đất nước con người Việt Nam “vốn xưng nền văn hiến đã lâu; núi sông bờ cõi đã chia, phong tục Bắc Nam cũng khác” (Nguyễn Trãi, 1428) với phẩm chất văn hóa thân thiện, tốt đẹp.Việt Nam thông tin khái quát được đúc kết cập nhật theo Wikipedia tiếng Việt và các nguồn trích dẫn chính thực có liên quan tới ngày 30 tháng 6 năm.2021. Thông tin nhanh về Việt Nam và một số bài đọc thêm có liên quan lưu ở cuối trang này
xem tiếp https://hoangkimlong.wordpress.com/category/viet-nam-thong-tin-khai-quat/

VỊ TƯỚNG CỦA LÒNG DÂN
Hoàng Kim

Người dĩ công vi thượng
Biết mình và biết người;
Dám đánh và quyết thắng
Vị tướng của lòng dân

Võ Nguyên Giáp vị tướng của lòng dân. Người dĩ công vi thượng, Biết mình và biết người; Dám đánh và quyết thắng.. Đại tướng Võ Nguyên Giáp có những câu nói bất hủ:“Thế giới còn đổi thay nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ sống mãi”; “Ý định của tôi là ra lệnh hoãn cuộc tiến công ngay chiều hôm nay, thu quân về vị trí tập kết, chuẩn bị lại theo phương châm đánh chắc, tiến chắc”; “Ngày hôm đó, tôi đã thực hiện được một quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời chỉ huy của mình!”; “Thần tốc, thần tốc hơn nữa; táo bạo, táo bạo hơn nữa; tranh thủ từng phút, từng giờ; xốc tới mặt trận; giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng!”; “Chúng tôi đánh theo cách đánh khác, cách đánh của Việt Nam, và chúng tôi sẽ thắng”; “Vị tướng dù có công lao lớn đến đâu cũng chỉ là giọt nước trong biển cả. Chỉ có nhân dân Việt Nam là người đánh thắng Mỹ. Các ngài gọi tôi là vị tướng thần thoại, nhưng tôi tự nghĩ tôi bình đẳng với những người lính của mình”; “Tôi sống ngày nào, cũng là vì đất nước ngày đó” Cuộc đời Người là 103 mùa xuân huyền thoại, còn mãi với non sông; xem tiếp http://hoangkimlong.wordpress.com/category/vi-tuong-cua-long-dan và video https://www.facebook.com/watch/?v=1398179880633970 và Vị Đại Tướng Của Quân Đội Du Kích Nghèo Khiến Kẻ Thù Cũng Phải Gọi Ông Là Thiên Tài Của Thế Kỷ https://www.facebook.com/MatThan.Official/videos/1992055714310314

Thế giới trong mắt ai, chúng ta cùng trầm tĩnh theo dõi thế giới chuyển biến. https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-gioi-trong-mat-ai/

THẾ GIỚI TRONG MẮT AI
Hoàng Kim và Hoàng Long

Thông tin nhanh về Việt Nam quan hệ quốc tế và một số bài đọc thêm có liên quan. Tin nổi bật: Chiến sự Ukraine dưới góc nhìn của Trung Quốc | Tiêu điểm thế giới | FBNC https://youtu.be/ean1P5yzhws . Cuộc chiến ở Ukraina nổ ra vào ngày 24/2, sau một thời gian dài đối đầu căng thẳng. Bản chất của vấn đề có nguồn gốc từ thời chiến tranh lạnh chưa được giải quyết triệt để. Thời gian đầu, Trung Quốc kín tiếng. Sau đó phát ngôn viên bộ ngoại giao của họ đổ lỗi cho Mỹ và NATO bành trướng sang phía Đông, ép Nga phải động binh. Tuy nhiên trên thực tế, họ lại không mạnh mẽ trong việc trợ giúp Nga thoát khỏi, hoặc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt của phương Tây. Khi cuộc chiến ngày càng khốc liệt, Trung Quốc buộc phải lên tiếng thúc giục hai bên đàm phán, sử dụng con đường ngoại giao để hạ nhiệt căng thẳng. Vì sao Trung Quốc phản ứng có phần lúng túng trong vấn đề Ukraina? Góc nhìn của Trung Quốc về cuộc chiến này như thế nào?

TIN NÓNG THẾ GIỚI HÔM NAY

Quan hệ Nga Ucraina | Wikipedia Tiếng Việt; Bản đồ Nga với Ucraina và các khu vực liên quan; Diễn biến Mới chiến sự Nga Ukraine Cập nhật diễn biến chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC 14/3 https://youtu.be/W94K5b19dqU; Cập nhật chiến sự Nga- Ucraina: Ukraine cáo buộc Nga muốn lập nước cộng hòa ở Kherson | VTC Now 13/3 https://youtu.be/jvFWCCdlaEw; NATO cảnh báo Nga có thể sử dụng vũ khí hóa học ở Ukraine | VTC Now 13/3 https://youtu.be/jcMJZSEeblE; Cập nhật diễn biến chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC https://youtu.be/EG3kGnNuo9g:

Toàn cảnh Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 10/3: https://youtu.be/W7tX_tkZKFw Quân đội Nga chia nhóm nhỏ tấn công vào Kiev Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 10/3: Mỹ cảnh báo Quân đội Nga đang bao vây Kharkiv https://youtu.be/MGrhir7M6zs; Toàn cảnh Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 10/3: Quân đội Nga chia nhóm nhỏ tấn công vào Kiev 10/3 https://youtu.be/W7tX_tkZKFw; Nga cảnh báo các nước viện trợ quân sự cho Ukraine sẽ lãnh hậu quả | VTC Now 10/3 https://youtu.be/NS1uKsR–7g; Mỹ ồ ạt triển khai máy bay tiếp dầu tới châu Âu: Động thái cực kỳ nguy hiểm? | VTC Now 10/3 https://youtu.be/sGMokQa_JFY; Cận cảnh “sát thủ trên bầu trời” ở chiến trường Ukraine | VTC Now 10/3 https://youtu.be/Z3AN5WQhlOg; Nga thông báo nhà máy điện hạt nhân Chernobyl vừa bị tấn công, ai là người ra tay? | Tv24h https://youtu.be/-i2zpLD8q1c; Toàn cảnh Nga Tấn Công Ukraine ngày thứ 15: Bệnh viện phụ sản Mariupol của Ukraine trúng bom | Tv24h https://youtu.be/b5kyMq5YMcg Tổng thống Nga nêu điều kiện ngừng xung đột tại Ukraine https://youtu.be/bCcmwGaqjcI, Cập nhật diễn biến chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC 10/3 https://youtu.be/EG3kGnNuo9g Tin tức 24h ngày 10/3, Bộ quốc phòng Nga ‘sửa’ lời tuyên bố của TT Putin về cuộc chiến Ukraine, FBNC 10/3; Cập nhật tình hình Ukraine | Một đấu trường chính thức bùng nổ giữa Mỹ-Nga | FBNC 9/3 https://youtu.be/4IpflsBfzFg; Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Sẽ có những trận đánh lớn giữa Nga và Ukraine | VTC Now 9/3 https://youtu.be/g_SnAOaw8FQ; Tin mới nhất chiến sự Nga – Ukraine: Nga đã phá hủy 123 hệ thống phòng không của Ukraine | VTC Now https://youtu.be/CaYLIN8_0gc; Ông Tập Cận Bình kêu gọi “kiềm chế tối đa” về khủng hoảng Ukraine | VTC Now https://youtu.be/4MWDP20jTeA ;Tổng thống Ukraine không còn “mặn mà” gia nhập NATO nữa | VTC Now https://youtu.be/RT3uP5YxFgI; Bản Tin Sáng 9/3 | LHQ: Không dùng từ ‘chiến tranh’ hoặc ‘xâm lăng’ trong vấn đề Ukraine | FBNC https://youtu.be/-fmDkh2yVek Sự thật chiến sự nga ukraine 8/3. Thủ lĩnh chechnya tấn công Ukaraine hé lộ sự thật chiến trường https://youtu.be/uoXjDq64c5U Tinh Hoa 24H CHUYỆN BÍ ẨN (L) Tiên tri của thần đồng Ấn Độ đã dần ứng nghiệm về khủng hoảng từ chiến tranh Nga – Ukraine ra sao, “biến” lớn vào tháng 3,4/2022 là gì? https://www.facebook.com/TinhHoa24Hours/videos/540054014000288/

Toàn cảnh chiến dịch Nga Tấn Công Ukraine Tối 8/3 Nga siết chặt vòng vây Mariupol, Kiev sắp đánh lớn | VTC Now https://youtu.be/ObZKScxj3RQ; Hé lộ cảnh bắt sống Đại tá chỉ huy lữ đoàn Ukraine khét tiếng ở Donbass | Nga Ukraine mới nhất | VTC Now https://youtu.be/xsFAk1DKDVs Điều gì xẩy ra sau khi Nga giành chiến thắng ở Ukraine https://youtu.be/kGnjmApcmic Tiết lộ chấn động: Nga lên kịch bản ‘15 ngày đánh hạ toàn bộ Ukraina https://www.facebook.com/khoetunhien1/videos/708195710341034 Tin Cập Nhật 24/7 BTV Hoàng Hải và thuyết địa lý khen chê tổng thống Mỹ: Địa lý là nỗi ám ảnh của người Nga https://www.facebook.com/107302048570879/videos/707625870234843 Cập nhật diễn biến chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC 7 3 2022 https://youtu.be/D59kRgPFOyE Bản Tin Sáng 7/3 | Thêm một quốc gia Đông Âu chọc giận Nga | FBNC https://youtu.be/AiGq-jaTW5E Tin quốc tế 6/3 | Ông Trump cảnh báo về Nga và Ukraine: Mỹ sẽ tấn công Moscow! https://www.facebook.com/106716261960645/videos/717135372634908/; Tinh Hoa 24H ngày 6 tháng 3 năm 2022  (H) 10 ngày biến động hơn cả 2 thập kỷ, có không nguy cơ xung đột NATO và Nga? https://www.facebook.com/TinhHoa24Hours/videos/4806691566117897 . Nga kiểm soát toàn bộ không phận Ukraine, “tung” chiến thuật cô lập vùng biển nhưng vẫn chậm bước đến Kiev https://www.facebook.com/107302048570879/videos/505582474436522/ Bản Tin Sáng 6/3 | TT Putin tuyên bố nước nào làm ‘điều này’ đồng nghĩa tuyên chiến với Nga | FBNC GROUPhttps://youtu.be/vdi2pRxc8bM Quân sự thế giới 5 Tháng 3 lúc 17:41 Phương Tây cạn dần lựa chọn chính sách với Nga ?

NGHIÊN CỨU QUAN HỆ QUỐC TẾ

Toàn văn bài phát biểu năm xưa của một nhà chính trị Đức về Ukraine khiến dân Đức và EU dậy sóng https://youtu.be/A4BL75nR-q0

Hoa Kỳ 24H Tình hình Nga-Ukraine.28 tháng 2 lúc 12:15 Nga đang nắm con át chủ bài gì trong cuộc chiến Ukraine? https://www.facebook.com/HoaKy24Hour/videos/348044860576324

Mắt Thần 4 tháng 3 năm 2022 lúc 11:11 Nga Từng Bất Lực Xin Gia Nhập NATO Đến 4 Lần! Lần Cuối Cùng Ai Nghe Cũng Phải Bật Khóc https://www.facebook.com/MatThan.Official/videos/650483076165066/

Tinh Hoa 24H ·5 tháng 3 lúc 20:50 (H) Cuộc chiến ở Ukraine liệu có đặt dấu chấm hết cho triều đại ông Putin ? https://www.facebook.com/watch/?v=901441173869739

Tinh Hoa 24H 5 Tháng 3 lúc 19:30 (H) Chiến thuật đánh nhanh thắng nhanh đại bại, Nga tung kế “Vây Nguỵ Cứu Triệu”, Putin sẽ ra sao với ván cờ tất tay này? https://www.facebook.com/TinhHoa24Hours/videos/4910012429082495

Tinh Hoa 24H 28 Tháng 2 lúc 18:00 (H) Nóng: 8 năm chuẩn bị vũ khí bí mật, TT Putin giải quyết thế nào trước các lệnh cấm vận dồn dập của phương Tây. https://www.facebook.com/TinhHoa24Hours/videos/1147819059338488

Tinh Hoa 24H 26 Tháng 2 lúc 21:10 (H) Điều gì xảy ra khi Nga giành chiến thắng? Thế giới rung chuyển ra sao khi Ông Trump đắc cử tổng thống 2024? https://www.facebook.com/watch/?v=652302959414942

Sự thật ngớ ngẩn 3 Tháng 3 lúc 19:00 Sự thật thú vị về nước Nga… https://www.facebook.com/watch?v=321429273293212

Sự thật ngớ ngẩn 3 tháng 3 lúc 10:52 Những điều thú vị về Ukraine… https://www.facebook.com/suthatngonganQB/videos/3068967953371391/

Một góc nhìn lịch sử TCT – KHÁM PHÁ 28 Tháng 2 lúc 20:36 Nga tấn công Ukraine ứng nghiệm lời tiên tri, Thuyết âm mưu cho rằng TT Putin là người bất tử ? https://www.facebook.com/watch/?v=346974167347299

Tri Thức Trẻ 24h đã đăng một video vào danh sách phát TIN THẾ GIỚI. ngày 6 3 2022 Thiếu tướng Lê Văn Cương chỉ rõ 3 kết cục cho Nga sau khi chiến dịch đặc biệt đến hồi kết https://www.facebook.com/TriThucTre24h/videos/340671361355582

Bình luận nổi bật mới, được cập nhật tại https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-gioi-trong-mat-ai/ và https://www.facebook.com/messenger_media/?thread_id=100005710897320&attachment_id=506620321043009&message_id=mid.%24cAAAAD16WPiCFjamj5l_XGRa8MQz5

MƯỜI NGÀY RUNG CHUYỂN THẾ GIỚI

Căng thẳng Ukraine – Nga: Trung Quốc đang tính toán chiến lược và chiến thuật? | VTC Now https://youtu.be/leOFsD6u9Kw; Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 5/3: Nga đã vào Mariupol -kiểm soát kho vũ khí Kharkov https://youtu.be/TMWKNPFDd_o; NÓNG Tuyến phòng thủ cuối cùng ở bắc Kharkov sụp đổ, quân đội Nga thu được lượng lớn tăng pháo https://youtu.be/H70nQxTtbR8; Mỹ điều máy bay ném bom chiến lược B 52 tới sườn Đông NATO diễn tập nhằm mục đích gì? | Tv24h https://youtu.be/4IwRGqYfjjU; Toàn cảnh Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 5/3: Nga tuyên bố “không tìm cách chia cắt Ukraine” https://youtu.be/O0NpUKqiDE4; Nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraine vẫn an toàn sau vụ cháy, Nga nói “chiếm nhưng không can thiệp” https://youtu.be/-v3gzigMcws; Nga tố Ukraine dàn dựng vụ cháy nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu | VTC Now https://youtu.be/lUc1iaQ1c24; CẬP NHẬT NÓNG UKRAINE: Tổng thống Nga Putin kêu gọi quốc tế dừng cấm vận https://youtu.be/5El8UbVYp-o; Nga ”cấm cửa” Facebook, hạn chế Twitter vì… lưu truyền “tin giả” | VTC Now https://youtu.be/tBYDeKgbbB4: Tổng thống Putin: Thông tin binh sĩ Nga không kích Ukraine là giả | VTC Now https://youtu.be/7WYPdnLpn3k: Tổng thống Ukraine chê NATO ”yếu đuối, lúng túng” khi không lập vùng cấm bay | VTC Now https://youtu.be/wwqri04dZ0s; Tiêu Điểm: Từ diễn viên hài đến Tổng thống Ucraina | VTV24 https://youtu.be/l5j5Vbde7BE xem tiếp thông tin cập nhật tại Thế giới trong mắt ai https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-gioi-trong-mat-ai/

https://youtu.be/u-fbvJPHdDQ; Nga – Ukraine tin mới nhất | TT Ukraine thoát chết tướng hàng đầu Nga tử trận | FBNC https://youtu.be/oZn8l8-8noM; Cập Nhật Ukraine xác nhận nga chiếm giữ nhà máy điện hạt nhân hỏa hoạn được dập tắt, Nga Ukraine mới https://youtu.be/LLP47eZmWP4; Tổng Thống Putin nói gì khi được đề nghị nhập Nato để hóa giải xung đột Nga Ukraine https://youtu.be/q3CU-vNEFBQ;Toàn cảnh vòng 2 đám phán Nga -Ukraine kết quả nhất trí lập hành lang sơ tán dân thường https://youtu.be/kPo6t_Ax-V8 Hé lộ “tuyệt chiêu bí mật” Tổng thống Zelensky dùng chống Nga để thắng lợi Diễn biến Nga Ukraine 4/3 https://youtu.be/Bn-pLL6e6y0 Cập nhật tin đồn Tướng Chechnya không qua khỏi ở Ukraine là tin giả | Tv24h https://youtu.be/2RDd8rj7pcQ NÓNG NATO chính thức tuyên bố không cung cấp bất cứ binh lính,máy bay chiến đấu nào cho Ukraine! https://youtu.be/3XCFB3ONS2k Nóng 500 máy bay Phương tây bị mắc kẹt ở Nga vì cuộc chiến căng thẳng giữa Nga và Ukraine | Tv24h https://youtu.be/WDW-M0MV_n8; Đức cân nhắc chuyển thêm 2.700 tên lửa cho Ukraine | VTC Now https://youtu.be/2lFJ_W1tVA0 Người Việt ở Ukraine bị chặn khi sơ tán? | VTC Now https://youtu.be/-fuLKEGZoyU; Tổng thống Putin tố lính đánh thuê ở Ukraine dùng dân thường làm lá chắn sống | VTC Now https://youtu.be/Gdqv0_y3oqs Nga bao vây trung tâm năng lượng và bờ biển của Ukraine | VTC Now https://youtu.be/4HIv8fbsifg Thời sự quốc tế 4/3 | Tổng thống Ukraine tiết lộ cách duy nhất để chấm dứt chiến tranh | FBNC https://youtu.be/ahBJ57YOJm0; Quan chức Mỹ cho rằng Trung Quốc sẽ trả giá nếu giúp Nga tránh lệnh trừng phạt | VTC Now https://youtu.be/BDA2varCIoc Từng có cảnh báo Nga và Eu cùng giành giật Ukraine là 1 sai lầm tai họa | VTC Now https://youtu.be/ySspmHw8V4Q; Những kịch bản có thể xảy ra với khủng hoảng ở Ukraine | VTC Now https://youtu.be/bftQ_MnMCoU; Tàu hàng nước ngoài trúng tên lửa, phát nổ tại Ukraine | VTC Now https://youtu.be/AHOwK_DFNuE Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC https://youtu.be/LK7y7BXdhIA Nga tấn công, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu tại Ukraine bốc cháy | VTC Now https://youtu.be/ySspmHw8V4Q Tin quốc tế 4/3 | Cảnh báo thảm họa! Nga quyết chiếm nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraine | FBNC https://youtu.be/PCnC8jgyOvY; Vì sao Nga tiến quân không nhanh như mong đợi ? | Bình luận quốc tế https://youtu.be/93uFptCIRNc Bản Tin Sáng 4/3 | Tổng thống Nga: cuộc chiến đang theo kế hoạch | FBNC https://youtu.be/ejkD_25o6tY Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC https://youtu.be/sqy-J09tnaE; NÓNG Bộ Quốc phòng Ukraine tuyên bố đã thu giữ “tài liệu tuyệt mật”của quân Nga,hé lộ ngày kết thúc? https://youtu.be/3wJ9tfWI_Fg;Thị trưởng Kherson xác nhận quân Nga đã kiểm soát thành phố, nắm điểm chiến lược quan trọng Biển Đen https://youtu.be/aA9rRzgUIb0; Nguy cơ lạm phát và thiếu lương thực thế giới sau xung đột Nga Ukraine và các lệnh trừng phạt? Tv24h https://youtu.be/Ae_Uykftqlk Tin mới nhất 3/3 | Bí mật sức mạnh Ukraine khiến quân Nga kinh sợ | FBNC https://youtu.be/kB5k0zk7u74 Bản tin trưa 3/3 | Vì sao Mỹ hoãn kế hoạch hạt nhân giữa xung đột Nga – Ukraine ? | FBNC https://youtu.be/3SLrpxp6V30 Mỹ viện trợ hàng trăm tên lửa phòng không cho Ukraine,Tây Ban Nha thêm vũ khí, cục diện sẽ thay đổi? https://youtu.be/WS_I2xhNG30 NÓNG hai máy bay Châu Âu vừa rơi ở Biển Đen, có phải bị bắn hạ? https://youtu.be/7pdnCVux0kQ Tv24h Toàn cảnh Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Sáng 3/3: Xảy ra loạt vụ nổ mạnh, Kiev “cảnh báo đỏ”! https://youtu.be/NQ6h-ZwIW2Q Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Sáng 3/3 Thành phố Kherson Nam Ukraine chính thức thất thủ https://youtu.be/hVVaMQTtOT0 Tin tức 24h mới. Tin sáng 3/3 Cập Nhật Đàm Phán Nga Ukraine công bố nội dung đàm phán vòng 2 https://youtu.be/xInGhjYLnMI; Thành phố chiến lược Kherson của Ukraine chính thức thất thủ | VTC Now https://youtu.be/MFLbnO_TOIM Chiến dịch của Nga ở Ukraine phơi bày “gót chân A-sin” của châu Âu | VTC Now https://youtu.be/YZ019i54sXo; Liên Hợp Quốc thông qua nghị quyết kêu gọi Nga rút quân khỏi Ukraine | VTC Now https://youtu.be/O-2HPJX_OsY; Nga công bố nội dung vòng đàm phán thứ hai với Ukraine | VTC Now https://youtu.be/7jlcIAz2Yb4; Cập nhật tình hình Ukraine | Nga nêu vấn đề tiên quyết trong buổi đàm phán ngày 3/3 | FBNC https://youtu.be/rOXSG29FbLQ Năng lực tác chiến điện tử của Nga mạnh cỡ nào? | VTC Now https://youtu.be/DD17VH7W3kI; Tỷ phú Nga Abramovich xác nhận bán Chelsea | VTC Now https://youtu.be/pNyfiSkFrMs; Căng thẳng Ukaine – Nga: EU nhất trí cấm vận Belarus | VTC Now https://youtu.be/O3TM2Rf26LE; Cập nhật tình hình Ukraine | Nga bất ngờ cảnh báo về chiến tranh thế giới thứ 3 | FBNC https://youtu.be/lNwRr3E-zyE Nga – Ukraine tin mới nhất | Belarus vô tình để lộ Nga muốn tiến đánh 1 nước giáp Ukraine? | FBNC https://youtu.be/HR0r0mjotH0; Vòng đàm phán thứ hai Nga-Ukraine diễn ra vào ngày 2/3, hai bên đạt được thỏa thuận gì? | TV24h https://youtu.be/SYYHoAWYOdk Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC https://youtu.be/PPfO7V1LiaU Tin nóng Nga Ukraine: Quân Nga chính thức làm chủ TP Kherson ở Ukraine sau màn mưa hỏa lực dữ dội https://youtu.be/RLdJ79zbSsk; Ukraine xin xoá nợ 57 tỷ USD do xung đột với Nga | VTC Now https://youtu.be/9HKn8DKQQIo; Lời tiên tri từ 8 năm trước cựu ngoại trưởng Mỹ ứng nghiệm: Muốn tồn tại, Ukraine không nên vào NATO https://youtu.be/0vildcrV2ho; Toàn văn quan điểm của Việt Nam về Ukraine tại Liên Hiệp Quốc: Kêu gọi đối thoại, giảm căng thẳng https://youtu.be/0QcJnzbJHGo; Tổng thống Putin ra lệnh tập trận tàu ngầm hạt nhân, bệ phóng trên bộ di chuyển vào vị trí bí mật https://youtu.be/Y7ZJWJJCV-8; Máy bay chiến đấu Không quân Nga “mất tích” bất thường ở Ukraine. Chuyện gì đang diễn ra? | Tv24h https://youtu.be/3RGdz08O1A8 Tin thế giới mới nhất 2/3: Ukraine dọa tung đòn tấn công phủ đầu, Belarus đưa quân áp sát biên giới https://youtu.be/r9kPVNPTCVY; NÓNG 15.000 binh sĩ Nga có thể áp sát Kiev, người dân Ukraine khẩn trương lên tàu rời thủ đô | Tv24h https://youtu.be/6cqBw6bIg44; Trung Quốc phát tín hiệu sẵn sàng làm trung gian giúp đỡ, giải quyết xung đột giữa Ukraine và Nga Phía Trung Quốc nói rằng, Ukraine yêu cầu Bắc Kinh giúp đỡ để tìm giải pháp ngoại giao. Vào ngày 1/3, Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Ukraine Dmytro Kuleba. Theo The Guardian, thông tin từ cuộc điện đàm cho thấy Trung Quốc đã phát đi tín hiệu sẵn sàng đóng vai trò hòa giải trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.. Cụ thể, thông báo từ phía Trung Quốc cho biết, Ngoại trưởng Ukraine đã yêu cầu Trung Quốc làm trung gian trong cuộc xung đột với Nga. “Ukraine sẵn sàng tăng cường liên lạc với Trung Quốc và mong muốn Trung Quốc đóng một vai trò trong việc hiện thực hóa một lệnh ngừng bắn”, Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc CCTV dẫn lời Ngoại trưởng Kuleba. Đáng chú ý, trong cuộc hội đàm, Ngoại trưởng Vương Nghị nhấn mạnh, Trung Quốc tôn trọng “sự toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các quốc gia” nhưng không nêu chi tiết quan điểm của Bắc Kinh đối với lực lượng ly khai ở khu vực Donbas, miền đông Ukraine. Theo Financial Times, tuyên bố này đánh dấu sự thay đổi của Bắc Kinh về chiến dịch quân sự của Nga ở miền Đông Ukraine. Bởi khi được yêu cầu bình luận về chiến dịch quân sự này vào ngày 24/2, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc chỉ nói rằng, hành động của Nga xảy ra là “do xuất phát từ nhiều yếu tố”. https://youtu.be/tMbMUt7BxYI Tin quốc tế 2/3 | Mỹ tuyên bố phương tây đã sẵn sàng cho cuộc tấn công của Nga | FBNC https://youtu.be/LKETJk9Wn7E; Thời sự quốc tế 2/3 | “Mưa tên lửa” Nga ồ ạt rải xuống Ukraine, Mỹ cân nhắc tham chiến? | FBNC https://youtu.be/Pit3Hyx4RpI; Tổng thống Biden đọc thông điệp liên bang đầu tiên, nói “ông Putin đã sai lầm” | VTC Now Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh, quân đội Mỹ được triển khai đến châu Âu không phải để chiến đấu ở Ukraine, mà để bảo vệ các đồng minh của Mỹ trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương https://youtu.be/nhegL1BU0bg; Ukraine thúc giục ông Biden quyết liệt trong thông điệp liên bang | VTC Now https://youtu.be/7NsJzBW9fko; Nga tiếp tục chiến dịch quân sự ở Ukraine, NATO hối thúc Nga chấm dứt chiến dịch ở Ukraine | VTV24 https://youtu.be/9uYy9kYeWXY; Đoàn xe quân sự Nga “chôn chân” giữa đường vì… hết nhiên liệu? | VTC Now https://youtu.be/rkDC_vKqaBc Ukraine tuyên bố loại khỏi vòng chiến 800 cơ giới Nga tại Mykolaiv, đánh tan đơn vị Chechnya ở Kiev https://youtu.be/WOZ9fN25Z1c; Tinh Hoa 24H (L) Mỹ tính tung “chiêu cuối” lên Nga, bật mí lý do kiên quyết không “động binh” với quân Putin trừ trường hợp duy nhất này https://www.facebook.com/watch/?v=374659047993586; 2 thg 3, 2022 Tháp truyền hình thủ đô Kiev trúng không kích, Nga bắt đầu tiến vào thành phố nam Ukraine. Tin mới https://youtu.be/SrW5UIMizgI Ngoại trưởng Nga lo ngại Ukraine “tìm mọi cách sở hữu vũ khí hạt nhân” cần phải hành động khẩn cấp https://youtu.be/a86MMsHhu9U; Diễn biến chiến sự Nga – Ukraine: Nga đẩy mạnh tấn công, Kiev rung chuyển vì nhiều tiếng nổ| VTC Now https://youtu.be/uUUozpIOTY4; Nga tuyên bố vừa hạ 1 Tướng Ukraine. Tên ông lập tức có trong danh sách anh hùng của Kiev | Tv24h https://youtu.be/LESKEqLxzD8; Tình báo Mỹ Hé lộ tình hình chiến sự Nga Ukraine và Tổng Thống Putin, liệu có phải sự thật? https://youtu.be/ZX-QUeVFibM; Belarus đưa thêm quân tới biên giới Ukraine | VTC Now https://youtu.be/KMR-okdmsRU; Ba Lan, Bulgaria từ chối yêu cầu viện trợ chiến đấu cơ của Ukraine | VTC Now https://youtu.be/jJVxD-npu4g; Tin tức Nga – Ukraine | Thực hư thông tin Ukraine sẽ nhận 70 chiến đấu cơ từ các nước châu Âu https://youtu.be/8S1w2ADr36c; Ukraine tuyên bố phá âm mưu ám sát Tổng thống Zelensky | VTC Now https://youtu.be/wQvRaOSeXIk; Toàn cảnh Chiến Dịch Quân Sự Nga Ukraine Ngày thứ 6:Làn sóng tấn công thứ 2 Vây tất cả thành phố lớn https://youtu.be/HI1EUl5YmS8; Tin tức 24h Mới.Tin Sáng 2/3. Tin tức Nga Ukraine Đoàn xe Quân Sự dài 65 Km Tiến vào Phong Tỏa Kiev https://youtu.be/G_ER59AQZsw; Bản Tin Sáng 2/3 | Anh: Nga tăng cường không kích, dọn đường cho bộ binh tiến vào Kiev | FBNC https://youtu.be/dtlLXnffGTA; Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Sáng 2/3 Trở lại đàm phán vòng 2, có tháo ngòi xung đột ? https://youtu.be/zGORjh2LFCw; Cập nhật tình hình Ukraine | Nga rơi vào vòng xoáy khủng hoảng trầm trọng | FBNC 2 3 https://youtu.be/LvFO6e-l6HY; Bị phương Tây cô lập, Nga tiến tới ký thỏa thuận khí đốt lịch sử với Trung Quốc | VTC Now https://youtu.be/ctpSmEYHg6E; Nga có thể gia nhập hệ thống mới mà Mỹ và phương Tây cực lo ngại sau khi bị loại khỏi SWIFT | TV24h https://youtu.be/3sF3bPVdchA Tin tức 24h mới Tin tối 1/3. EU sẽ họp thượng đỉnh bàn việc kết nạp Ukraine làm thành viên | TV24h https://youtu.be/MsIjWLWP_H8; Tin Nga Ukraine mới: vì sao EU kết nạp Ukraine? Vì sao đa số người Nga vẫn ủng hộ Putin? FBNC 1/3 https://youtu.be/SxnnMznb_w0; Tổng Thống Biden nói gì khi Nga Kích Hoạt báo động Hạt nhân? | Tv24h https://youtu.be/izI8bBxi1LY; NÓNG Thổ Nhĩ Kỳ cấm tất cả các tàu chiến qua biển Đen giữa căng thẳng Ukraine, kể cả “bạn thân” Nga https://youtu.be/aHYQlCiOX78; Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Chiều 1/3 Nga hành quân giữa Kherson-Mariupol rất nguy cấp? https://youtu.be/60AgnbBXYX4; Toàn cảnh tên lửa Nga tấn công Ukraine sau đàm phán, pháo kích căn cứ quân sự, bao vây Kherson https://youtu.be/Rxl7iNxZlWM; Phủ nhận xung đột Nga Ukraine là một “cuộc chiến”,Bộ trưởng quốc phòng 1 nước NATO bị sa thải. Tv24h https://youtu.be/5xbzVqMu_jE Toàn cảnh Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 1/3:Kiev cáo buộc Belarus đang trên đường tới Ukraine https://youtu.be/AuuNyek937U; Tin thế giới 1/3 | Mỹ tiếp tục hành động ‘mạnh tay’, với Nga với thế giới | FBNC https://youtu.be/4L-I0eQ-pkQ; Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Trưa 1/3: Một đơn vị Ukraine vừa bị pháo binh Nga càn quét https://youtu.be/XUVwjNlj83M Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Mỹ Trục Xuất 12 Nhà Ngoại Giao Nga Tại LHQ | ANTV https://youtu.be/EzHJjBYqXxw; NÓNG: Nga dọa “buông tay” để trạm ISS 500 tấn rơi xuống Trái đất, Mỹ và châu Âu phản ứng thế nào? https://youtu.be/kocQ4_QGf0A; Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Nga – Ukraine Nhất Trí Tiến Hành Đàm Phán Vòng 2 | ANTV https://youtu.be/qS_PVA2c2MA; Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Nga Và Mỹ Vẫn Hợp Tác Về Vấn Đề Hạt Nhân Iran | ANTV https://youtu.be/HHlAYt2BO7I; Ukraine và Nga Đàm Phán Ở Belarus – Đan Mạch, Thụy Điển Cung Cấp Vũ Khí Cho Ukraine | ANTV https://youtu.be/tdnYB1UbTF0; Thời sự quốc tế 1/3 | Nga nêu lí do phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine | FBNC https://youtu.be/Gz4sFs37Kow; Phá lệ trung lập, Thụy Sĩ đóng băng tài sản Nga | VTC Now https://youtu.be/qEPZ4YjWXqU; Thị trường chao đảo sau xung đột Nga – Ukraine | VTC Now https://youtu.be/txtGo9v7vPs: Tin tức Nga-Ukraine mới nhất: Tổng thống Putin ký sắc lệnh đối phó đòn trừng phạt của phương Tây https://youtu.be/o6W138xIDhw; Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Trung Quốc Làm Rõ Quan Điểm Với Nga Về Khủng Hoảng Ukraine | ANTV https://youtu.be/Ssun0H_FhQY; Tin tức mới nhất Ukraine – Nga: Đoàn xe quân sự dài 27 km của Nga áp sát thủ đô Kiev | VTC Now https://youtu.be/97375Np_xwU; An Ninh Ngày Mới Ngày 1/3: Nga Tuyên Bố Sẽ Vượt Qua Biện Pháp Trừng Phạt Của Phương Tây | ANTV https://youtu.be/A_AWPpjnJDk; Bình luận nổi bật. Nhân vật đang tác động đến hành động của TT Putin với Ukraine | Bình luận quốc tế https://youtu.be/lHB-U5NiYFI; Cựu Tổng thống Medvedev nói Nga không thực sự cần quan hệ ngoại giao với phương Tây | VTC Now https://youtu.be/lY5qc-paW_c; “Nếu nga giành được Ukraine, Nga sẽ là cường quốc số 1” | Bình luận quốc tế https://youtu.be/uSsIEJPWcDk; Cả 2 nhà tiên tri cùng chung 1 dự đoán. Đặt cược của TT Putin với trật tự Châu Âu. Điểm Nóng Hôm Nay https://www.facebook.com/watch/?v=964516967524176; Tin quốc tế 1/3 | Đông Ukraine tiếp tục đỏ lửa với loạt pháo kích nhắm vào dân thường | FBNC https://youtu.be/2bJFKf7wHO4; Bản Tin Sáng 1/3 | Đàm phán Nga – Ukraina kết thúc vòng 1, kết quả ra sao? | FBNC https://youtu.be/vp5Luf7Obm8; Cập nhật tình hình Ukraine | Nga-Ukraine đạt được gì sau 6h đàm phán? | FBNC 1 3 https://youtu.be/bokeylCI-ro; Tin tức 24h ngày 1/3 | Brazil tuyên bố không trừng phạt Nga | FBNC https://youtu.be/RN3IwgMbnFU; Nga – Ukraine tin mới nhất | Nga tấn công rocket dữ dội ngay giờ đàm phán với Ukraine | FBNC 1 3 https://youtu.be/Z4wLkbwPZRY; Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Nga Tuyên Bố Đã Kiểm Soát Hoàn Toàn Không Phận Của Ukraine | ANTV 28 2 (công chiếu lúc 1g sáng 1 3) https://youtu.be/nWlhE7YDikA Tin Tức Nga – Ukraine Mới Nhất: Ukraine Muốn Đẩy Nhanh Giải Pháp Gia Nhập EU | ANTV https://youtu.be/t2n_UsP6Z28; Tin tức Nga – Ukraine mới nhất | Belarus có thể cho phép Nga đặt vũ khí hạt nhân https://youtu.be/MNJwfP3aLsw; Nga bao vây các thành phố lớn, Ukraine đối mặt “ngày khó khăn” | VTC Tin mới https://youtu.be/DuBahu96Up8; Tin thế giới nổi bật trong tuần | Toàn cảnh cục diện đấu đá Nga và Ukraine – NATO | FBNC https://youtu.be/nTNw2qzDg2M; NÓNG: Hé lộ thời điểm Tổng thống Nga Putin quyết định giành “thắng lợi hoàn toàn” ở Ukraine | TV24h https://youtu.be/aFfOaMEsl24; Được và mất của Mỹ, Trung Quốc, Châu Âu trong chiến tranh Nga – Ukraine | Bình luận quốc tế https://youtu.be/_znvY7IYi5E; Hé lộ sức mạnh của Belarus – nước sắp tham chiến cùng Nga tại Ukraine. Nga-Ukraine mới nhất | TV24h https://youtu.be/7kJ8gtVBLeM; Hệ quả nặng nề khi loại Nga ra khỏi SWIFT: đồng rúp Nga rớt giá thê thảm, dân đổ xô đi đổi ngoại tệ | VTC https://youtu.be/–iBlWKU1mQ; Sự thật bất ngờ về Putin Đại đế – vị Tổng thống hồi sinh và chấn hưng nước Nga | TV24h https://youtu.be/YWLMAKW3RtU; Bản tin tối 28/2 | Nga mở đường di tản dân Ukraine, báo hiệu cuộc chiến thảm khốc? | FBNC https://youtu.be/rSqLz00rzw8; Hé lộ điểm yếu chí tử khiến quân Nga có thể thất bại. Xung đột Nga-Ukraine sắp kết thúc? | TV24h https://youtu.be/DW6NKzUZSXA; Ukraine tuyên bố hạ 56 cơ giới Nga, tiêu diệt Tướng Chechnya trong ngày thứ 4 chiến dịch quân sự https://youtu.be/FvBsimstkPg; Hé lộ bí mật đội quân đặc nhiệm Chechnya sẵn sàng giúp Nga Tấn công Ukraine là ai? | VTC https://youtu.be/U-RA1iM1eyU; Nga Ukraine mới 27 quốc gia EU cấm toàn bộ máy bay Nga, đường bay thế giới thay đổi ra sao? | VTC Now https://youtu.be/DaU0XMvUrCA; Chuẩn bị tàu bay, phương án đưa công dân Việt Nam tại Ukraine về nước | VTC Now https://youtu.be/eSpxzeQDbR0; Cập nhật chiến sự Nga – Ukraine: Nga chuẩn bị phản công “bão trừng phạt” từ phương Tây | VTC Now https://youtu.be/SyozwtcGfUE; Nga tuyên bố chiếm ưu thế trên không ở Ukraine | VTC Now https://youtu.be/C304Nt1p5hU; Đây mới thực sự là cốt lõi của xung đột Nga – Ukraine | FBNC 28 2 https://youtu.be/T1HbFGx27Vg; Nga và Ukraine sẵn sàng cho cuộc đàm phán tại biên giới Belarus | VTC Tin mới https://youtu.be/ftzAP1Mm7ac; Cận cảnh máy bay lớn nhất thế giới Mriya bị phá hủy tại căn cứ không quân ở Ukraine | Tv24h https://youtu.be/BQIijR0Ww3Q; Vụ Putin dùng quân bài răn đe hạt nhân Nga nhằm đáp trả phương Tây, Nhà Trắng và NATO nói gì?. Tv24h https://youtu.be/mImlCsjaUbY; Toàn cảnh chiến dịch quân sự đặc biệt Nga tấn công Ukraine trưa 28/2: https://youtu.be/nVcY1oHbE_M; Kết quả đàm phán Nga Ukraine NÓNG nhất hôm nay 28/2 Nga và Ukraine đàm phán ở Belarus, liệu có thể chấm dứt xung đột? | Tv24h https://youtu.be/I8ToP-3btwM; Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC 28 2 https://youtu.be/MmCZ9XxrFyI; Tin quốc tế 28/2 | Ngọn nguồn cuộc chiến Ukraine từ góc nhìn đối lập với phương tây | FBNC https://youtu.be/SDPDNrgdSrM Cập nhật những diễn biến mới nhất về xung đột Nga – Ukraine | VTC Tin mới 27 2 https://youtu.be/TMXl7EBoWzQ; Căng thẳng Nga – Ukraine: Ai sẽ là “cứu tinh” xoa dịu tình hình? | VTC Now 26.2 Không phải những siêu cường như Trung Quốc hay Đức – những quốc gia vẫn không có động thái trực tiếp về căng thẳng giữa Nga và Ukraine, liệu còn bên nào đủ tâm thế để làm trung gian hòa giải cho cả hai phía? https://youtu.be/H3pYT7GKLpg; Nóng Nga Ukraine mới nhất. Ông Medvedev hé lộ kịch bản trả đũa phương Tây cực đáng sợ | Tv24h https://youtu.be/_ZXsRlOn88w; Vì sao Mỹ, EU không loại Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT? | VTC Now https://youtu.be/oY2EzLPJFFU; Ông Putin lần đầu công khai kêu gọi lật đổ chính phủ Ukraine | VTC Tin mới Ngày 25/2, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lần đầu lên tiếng công khai về ý muốn thay đổi chính quyền ở Kiev. https://youtu.be/NH2KsyQCy7k; Chủ tịch Hạ viện Nga: Tổng thống Ukraine Zelensky đã rời thủ đô Kiev | VTC Now Ngày 26/2, Chủ tịch Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga Vyacheslav Volodin cho biết Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã rời thủ đô Kiev để tới thành phố Lvov. https://youtu.be/2d1VFT80B4A; Đoạn kết nào cho Ukraine trong xung đột với Nga? | VTC Now 26.2 https://youtu.be/o8an6Nk14P4; Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga – Ukraine mới nhất | FBNC https://youtu.be/RvA9lWSo1JQ; Chiến sự Nga – Ukraine: Giao tranh khắp nơi, Ukraine tin sẽ không thua | VTC Tin mới Trong bản tin cập nhật ngày 26/2 về tình hình hiện tại ở các khu vực có xung đột, phía Ukraine cho biết giao tranh đang ác liệt khắp nơi nhưng khẳng định rằng Ukraine sẽ không thua. https://youtu.be/P4aH1AXIjYQ; Nga sẵn sàng cử phái đoàn đàm phán với Ucraina | VTV24 26. 2 https://youtu.be/AzOJwAAcu-E; Tin quốc tế 26/2 | Vận tải cơ Nga tiếp tục bị bắn hạ, bom đạn vang rền thủ đô Ukraine | FBNC https://youtu.be/om4SDpw04uY; Ukraine đồng ý thảo luận với Nga, sẵn sàng đàm phán ngừng bắn | VTC Now 26.2 https://youtu.be/B-z4xEpxaDo; Cập nhật mới nhất: Nga chia cắt 2 thành phố ở Đông Bắc Ukraine | VTC Now 26 2 https://youtu.be/XSmLFWuyULc; Bản Tin Sáng 26/2, Thương vong lớn trên chiến trường Nga-Ukraine, Kiev trước nguy cơ thất thủ | FBNC https://youtu.be/ayb16Axe0p4; Căng thẳng Nga – Ukraine: Không nước nào muốn tham chiến với Nga để tạo ra thảm họa! | VTC Now 25 2 https://youtu.be/d2kdykmLQlM; Lực lượng Nga tiến hai hướng vào Kiev, Ukraine sẵn sàng đàm phán | DKN Tin Thế Giới 25.2 https://www.facebook.com/DKNTinTheGioi/videos/332545865450338/; NATO làm gì để bảo vệ đồng minh, liệu có tham chiến để bảo vệ Ukraine? | TV24h https://youtu.be/w_kah3t1ZzA; Toàn cảnh Nga chiếm nhà máy điện hạt nhân Chernobyl, hiện mức phóng xạ vẫn bình thường | TV24h https://youtu.be/4n1FwejLs7I; Toàn cảnh Nga tấn công Ukraine: Kiev sẽ thất thủ trong 96 giờ, Châu Âu sẽ lâm nguy ? TV24h https://youtu.be/L0iX_ULgyZ4; Tổng hợp tin quốc tế 25/2: Tình báo Mỹ nói Nga có thể kiểm soát Kiev trong một vài ngày tới | TV24h https://youtu.be/ssGT8SCAR1Q Tin Thế Giới MỚi Nhất.Tổng Thống Putin nói sẵn sàng đàm phán, khi nào chiến dịch tấn công kết thúc ? | VTC 25/2 https://youtu.be/yq3lxqapeNI; Toàn cảnh NATO tăng cường phản ứng bảo vệ đồng minh thế nào sau chỉ trích của TT Ukraine? | Tv24h https://youtu.be/cSOhlHjxKto; Hiện trường Kiev tan hoang sau “mưa tên lửa”, Xe tăng Nga đang tiến vào, tên lửa Ukraine sẵn sàng bắn | VTC 25/2 https://youtu.be/mrnrF4NZ8kI; Tin mới nhất Tổng thống Putin nêu điều kiện tháo “ngòi nổ” xung đột với Ukraine, Đã sẵn sàng đàm phán? https://youtu.be/KMgrHcTUuYA; NÓNG nhất Quân Nga đã áp sát Kiev,mũi thọc cơ giới chỉ cách 20 dặm,Thủ đô Ukraine nhiều tiếng nổ lớn | VTC 25/2 https://youtu.be/M4qfHtRkMDM; Bản Tin Sáng 25/2 | Nóng: Nga chiếm nhiều căn cứ quân sự Ukraine, bao vây Thủ Đô Kiev | FBNC https://youtu.be/f7kfL4EPUFo; Toàn cảnh ngày đầu chiến dịch quân sự Nga ở Ukraine:Nga công bố vô hiệu hóa 83 mục tiêu trên mặt đất | VTC 25 2 2022 https://youtu.be/WZGubm7bjYM; International news 2/25 President Putin gives reasons for attacking Ukraine FBNC https://youtu.be/XvlUNJv1D-U; Latest news 2/25 The fiercest battles between Russia and Ukraine FBNC https://youtu.be/WVwmF5Gwqec; Bản tin trưa 25/2 | Quân đội Ukraine – Nga giao tranh ác liệt giành các sân bay quân sự | FBNC https://youtu.be/6OUFimEwn2w; Cập nhật trực tiếp chiến sự Nga đánh chiếm Ukraine | FBNC 24 2 2022 https://youtu.be/juj93U_LwPI. Những bài viết đáng chú ý trên trang Nghiên cứu lịch sử Lịch sử cận đại của Ukraine; Putin cho rằng Ukraine trong lịch sử luôn là một phần của nước Nga – Điều đó có phải là sự thật?; Toàn văn bài phát biểu của Tổng thống Nga Putin về Ukraine (22. 02. 2022); Quan điểm từ Ukraine: điều gì xảy ra nếu chiến tranh nổ ra vào ngày mai?; Putin phàn nàn về lời hứa không được thực hiện: Kohl và Bush đã lừa dối Nga?; Vận mệnh đứt đoạn: Lịch Sử Thế Giới Qua Mắt Người Hồi Giáo- Bài 2 ; xem tiếp thông tin cập nhật tại Thế giới trong mắt ai https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-gioi-trong-mat-ai/

THẾ GIỚI TRONG MẮT AI
Hoàng Kim

Cập Nhật Chiến Dịch Nga Tấn Công Ukraine Sáng 3/3 Thành phố Kherson Nam Ukraine chính thức thất thủ I VTC https://youtu.be/hVVaMQTtOT0 Putin thực sự muốn gì ở Ucraina ? Nguồn ?, biên dịch Nguyễn Thị Kim Phụng, là bài viết sắc sảo, chỉ rõ thấu suốt bản chất của sự việc. Từ Phần Lan nhìn về Ukraine và bài học cho Việt Nam, nguồn bài viết: Nguyen Anh Vu, đăng tải bởi Thuận Hiếu, bài được giáo sư Mai Văn Quyền chuyển cho trang tin #vietnamhoc #cnm365 #cltvn, để trao đổi về một bài học lịch sử rất đáng suy ngẫm https://vietnambusinessinsider.vn/tu-phan-lan-nhin-ve-ukraine-va-bai-hoc-cho-viet-nam-a25354.html. Những thông tin rất quan trong này được tích hợp hệ thống tại chuyên mục Thế giới trong mắt ai https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-gioi-trong-mat-ai/

Chiến tranh là sự chết chóc, chia lìa và tốn kém tiền bạc. Trong chiến tranh mong mỏi duy nhất của người dân là hoà bình, đoàn tụ. Để tránh được chiến tranh chúng ta phải hiểu được nguyên do của từng cuộc chiến, từ đó có ứng xử thích hợp góp phần đẩy xa nguy cơ những cuộc chiến. Bài viết chỉ là sự phân tích logic với các sự kiện đang diễn ra. Những sự kiện về Phần Lan – Liên Xô tham khảo từ cuốn Sụp đổ của Jared Diamond.

TỪ PHẦN LAN

Nhìn vào bản đồ chúng ta thấy được Phần Lan có phía Bắc giáp với Na uy, phía Tây giáp với Thuỵ Điển, phía Đông giáp với Nga. Cách vịnh Phần Lan có Estonia, Latvia, Luthuania, Belarus.

Khoảng từ năm 1100, thì Phần Lan bị Thuỵ Điển và Nga tranh giành. Phần Lan gần như bị Thuỵ Điển kiểm soát đến năm 1809 thì Nga thôn tính hoàn toàn. Cách mạng tháng 10 của Nga nổ ra Phần Lan được độc lập. Từ đó Phần Lan là một nước theo chế độ dân chủ tư bản tự do, nhưng vẫn là một quốc gia nông nghiệp nghèo nàn.

Vào tháng 8 năm 1939 Hitler và Stalin ký với nhau Hiệp ước Bất tương xâm Đức – Liên Xô bao gồm cả thoả thuận ngầm Phần Lan thuộc ảnh hưởng của Liên Xô. Việc ký kết vừa xong thì bất ngờ Đức đánh vào Ba Lan. Stalin hiểu càng phải đẩy biên giới của Liên Xô càng xa phía Tây càng tốt nhằm ngăn chặn mối đe doạ của Đức. Do đó vào tháng 10 năm 1939, Liên Xô gửi tối hậu thư yêu cầu bốn nước vùng Baltic: Phần Lan, Estonia, Latvia và Luthuania sát nhập vào Liên Xô duy nhất chỉ có Phần Lan từ chối. 

Đầu tháng 10 năm 1939 Liên Xô đưa ra hai yêu sách với Phần Lan: Biên giới Liên Xô – Phần Lan ở Eo đất Karelia phải lùi xa Leningrad. Và Phần Lan phải để Liên Xô thiết lập căn cứ Hải quân trên bờ biển phía Nam Phần Lan gần thủ đô Helsinki đồng thời nhượng lại một số đảo nhỏ trong vịnh Phần Lan. Lo sợ nếu nhượng bộ một phần yêu sách sẽ phải tiếp tục nhượng bộ trong tương lai, họ từ chối.

Ngày 30 tháng 11 năm 1939 Liên Xô dùng 500.000 quân với hàng ngàn xe tăng, máy bay và pháo binh tối tân. Phần Lan không có xe tăng, máy bay, pháo binh cũng như súng chống tăng. Họ chỉ có súng cá nhân và súng máy nhưng đạn được hạn chế. Họ sử dụng chiến thuật du kích sử dụng ván trượt tuyết để kéo dài trận chiến đấu. Không có một nước nào giúp đỡ họ trong cuộc chiến này cả. Binh lính Phần Lan hiểu họ đang chiến đấu cho gia đình, cho đất nước và nền độc lập. Họ khao khát hy sinh cho nền độc lập của họ. Việc kéo dài chiến tranh làm tổn thất quân lính Liên Xô phục vụ mục đích đàm phán với Liên Xô và chờ sự chi viện các nước đồng minh. Nhưng tất cả lời hứa chi viện đều là lừa phỉnh dối trá, chẳng có quân đội và máy bay nào sẵn sàng cho việc chi viện cả. Yêu sách của Liên Xô để kết thúc chiến tranh là toàn bộ vùng đất của Karelia, số dân ở đây vào khoảng 10% dân số Phần Lan phải rời bỏ Karelia lùi về phần đất còn lại của Phần Lan (giải toả trắng). Cảng Hanko gần Helsinki được Nga sử dụng làm căn cứ hải quân.

Đến năm 1941 Phần Lan lại bị cuốn vào chiến tranh thế giới thứ 2 vì họ cũng muốn lấy lại vùng đất Karelia. Đến tháng 7 năm 1944 họ phải đến Moscow để tìm kiếm hoà bình và ký hiệp định mới. Phần Lan trả tiền bồi thường chiến tranh cho Liên Xô 300 triệu đô trong 6 năm. Đó là khoản tiền lớn đối với nền kinh tế nhỏ lẻ chưa công nghiệp hoá của Phần Lan lúc bấy giờ. Rồi chính nghịch cảnh này là động lực cho họ phát triển công nghiệp nặng như đóng tàu, các nhà máy xuất khẩu. Phần Lan phải chấp nhận 20% giao thương thương mại với Liên Xô. Phần Lan nhập khẩu dầu, đầu máy xe lửa, nhà máy điện hạt nhân và kể cả xe Moskvich của Liên Xô. Phần Lan xuất khẩu tàu thuyền, tàu phá băng, hàng tiêu dùng sang Liên Xô. Về phía Liên Xô, Phần Lan là nguồn cung cấp công nghệ và là cửa ngõ của Liên Xô đến với phương Tây. 

Với họ là một đất nước nhỏ bé và yếu ớt, không nhận được sự giúp đỡ nào từ phương Tây khi bị Liên Xô xâm lược. Do đó việc duy trì sự tin tưởng của Liên Xô đòi hỏi họ phải hạ mình bằng cách hy sinh một số về kinh tế và một số tự do biểu đạt. Họ phải kiểm duyệt để truyền thông không được nói xấu Liên Xô. Họ hiểu rằng Phần Lan sẽ không bao giờ an toàn nếu Liên Xô cảm thấy không an toàn. Trong quan hệ đối ngoại, Phần Lan luôn đi trên dây giữa việc phát triển mối quan hệ với phương Tây đồng thời duy trì tin cậy với Liên Xô. Khi tổng thống của Phần Lan đang được Liên Xô tin cậy thì họ thậm chí thông qua một đạo luật khẩn cấp để gia hạn nhiệm kỳ của tổng thống Kekkonen thêm 4 năm. 

Đây là một thể chế dân chủ xã hội tự do mà trong nhiều thập niên vẫn duy trì được một mối quan hệ tuyệt hảo và tin cậy với Liên bang Xô Viết trước đây và nước Nga hiện thời mà không phải trở thành một nước đàn em.

Phần Lan chỉ là một nước nhỏ, có biên giới dài với Liên Xô. Không thể trông cậy vào các nước đồng minh. Trách nhiệm sống còn của của dân tộc, của đất nước phải tự thân. Nước xa không cứu được lửa gần. Cho dù là một thành viên của EU và từng được mời gia nhập khối NATO nhưng cho đến nay Phần Lan vẫn chỉ bảo lưu lời mời đó. Họ biết rằng nếu họ gia nhập NATO thì chắc chắn Nga không để cho họ được yên ổn.

NHÌN VỀ UKRAINE

Năm 1991 Liên Xô Viết tan rã, 12 nước cộng hoà lần lượt được tách ra và tuyên bố độc lập. Ukraine là một trong số các nước cộng hoà đó tách ra từ Liên Xô. Giống như Nga sau khi được tách ra, Ukraine cũng có tình trạng kinh tế trì trệ. Hy vọng kinh tế khởi sắc nhờ việc bắt tay hợp tác với phương Tây và Mỹ. Sự thật Mỹ và phương Tây không hậu thuẫn cho Ukraine phát triển kinh tế trong hoà bình và thịnh vượng. Họ chỉ hậu thuẫn vũ khí quân sự để Ukraine đối đầu với Nga. Ukraine không học được bài học mà Phần Lan đã rút ra: họ sẽ không an toàn nếu Nga không cảm thấy an toàn.

Lịch sử không có chữ nếu, nhưng lịch sử mang lại cho chúng ta những bài học. Tại thời điểm Nga chiếm đóng bán đảo Crimea của Ukraine, sau đó sáp nhập vào Nga, nếu Ukraine chấp nhận thực tại như Phần Lan đã từng chấp nhận mất lãnh thổ, đồng thời không có ý định gia nhập vào khối NATO, làm cho Nga không cảm thấy bị mất an toàn thì sẽ không có sự kiện Putin ký sắc lệnh công nhận độc lập hai vùng ly khai Ukraine ngày hôm nay. Chấp nhận thực tại về lãnh thổ, đóng sách vở sang Phần Lan học cách phát triển bên cạnh một nước lớn mà không phải làm đàn em. Tranh thủ nguồn năng lượng giá rẻ của Nga để giảm chi phí đầu vào cho sản xuất công nghiệp. Bài học đầu tiên mà Phần Lan dạy cho Ukraine không phải là phát triển kinh tế mà: Muốn mình an toàn thì đừng để Nga cảm thấy mất an toàn từ mình và nước xa không cứu được lửa gần.

Bài học Phần Lan không được áp dụng, nên Ukraine trở thành con tốt trong bàn cờ địa chính trị giữa Nga với Mỹ và các nước phương Tây, để tự mình đứng vào những nước thuộc Thế giới hỗn loạn. Đó là những nước mà tiến hay lùi đều không được nữa. Lưu ý với các bạn rất nhiều nước thuộc Thế giới hỗn loạn có nguyên nhân từ Mỹ mà tôi có thể kể tên: Iraq, Somali, Afghastan, Syria … Ukraine sẽ không bao giờ thắng Nga trong các cuộc tranh chấp và Mỹ cùng với các nước phương Tây cũng chẳng bao giờ cho phép Ukraine thua tan tác. Họ sẽ tiếp tục hơi thổi ngạt để Ukraine ít nhất cũng sống lâm sàng với mục đích là một cái gai chọc vào sườn của Nga.

Lần lượt các nước Đông Âu trong phe CNXH cũ và những nước cộng hoà tách từ Liên Xô trở thành thành viên của EU và gia nhập khối NATO. Rào dậu biên giới, bước đệm để bảo vệ sự tấn công quân sự ngày càng siết chặt nước Nga. Kinh tế giảm sút, tiếng nói trên nghị trường Quốc tế không có giá trị, chỉ còn lại sức mạnh quân sự. Các đòn trừng phạt của Liên minh Châu Âu (EU) liên tục giáng vào Nga làm cho nền kinh tế khó khăn càng khó khăn hơn. Do đó Nga có thể cho rằng nền kinh tế của họ đã nằm ở đáy rồi, họ không còn gì mà mất về mặt kinh tế nữa, mà nếu có mất cũng không đáng kể.

Là một Quốc gia đã từng là cường quốc, Nga không thể đứng khoanh tay nhìn bản thân bị siết chặt đến mức ngạt thở. Nga sẽ không chấp nhận việc bị đe doạ về quân sự và kinh tế. Đó là lý do mà Putin ký sắc lệnh công nhận độc lập hai vùng ly khai Ukraine.

BÀI HỌC CHO VIỆT NAM

Địa chính trị của Thế giới luôn biến đổi như biểu đồ chứng khoán. Không có đồng minh vĩnh viễn, chỉ có lợi ích vĩnh viễn, là một câu mà chúng ta vẫn thường nghe và nó luôn đúng. Chúng ta không từng nghĩ đến việc sụp đổ của Liên Xô và cuối cùng nó đã xảy ra. Thì chuyện Trung Quốc tan đàn sẻ nghé cũng hoàn toàn có thể đến. Do đó việc kiên trì với mục đích kéo dài hoà bình cho đất nước, tranh thủ phát triển kinh tế, mang lại cuộc sống ngày càng tốt hơn cho người dân là điều mà chúng ta cần hướng tới.

Hiện nay có một số “chí sĩ yêu nước bàn phím” tự nhận là cấp tiến, nhưng tầm nhìn không qua ngọn cỏ. Đó là những người bài Tàu một cách cực đoan, nhưng thực tế chuyên buôn hàng Tàu đểu, hay nếu bắt phải bỏ tất cả những thứ gì liên quan đến Trung Quốc ra thì họ đang khoả thân. Do nhận thức kém, do mù quáng họ luôn luôn kích động chống phá ảnh hưởng đến đường lối ngoại giao của nhà nước. Xin được nhắc lại một bài học nữa từ Phần Lan, là một nước dân chủ tự do nhưng họ phải kiểm duyệt để truyền thông không được nói xấu Liên Xô. Những người tự nhận là cấp tiến muốn nước mình phải là đồng minh của Mỹ, cho Mỹ thuê Cảng quân sự Cam Ranh với hy vọng Mỹ sẽ bảo vệ mình. Họ không biết hay quên rằng Mỹ đã từng bỏ rơi đồng minh của mình là Việt Nam Cộng hoà hay gần đây nhất là Afghanistan. Những “chí sĩ yêu nước bàn phím” này luôn muốn người phát ngôn Bộ Ngoại giao phải nói như họ nói. Sống bên cạnh thằng hàng xóm đầu gấu mà lắm tiền, thì phải ăn nói nhỏ nhẹ chứ không nó vả cho không còn cái răng nào!

Việt Nam một nước nhỏ sống bên một nước lớn Trung Quốc luôn có dã tâm xâm chiếm, vị trí địa chính trị của chúng ta tương tự như Phần Lan với Liên Xô hay như Ukraine với Nga. Do vậy chúng ta cần phải học kỹ những bài học lịch sử đã và đang diễn ra trên thế giới. Là người đã sống trong chiến tranh, có nhiều mất mát trong chiến tranh tôi luôn trân quý hoà bình. Vì vậy đối với tôi một lãnh tụ giỏi là người có đường lối ngoại giao uyển chuyển làm sao cho đất nước không chịu chiến tranh để phát triển kinh tế, từng bước cải thiện đời sống cho nhân dân!

NHỮNG BÊN THẤT BẠI Ở UKRAINA
Phan Chí Thắng (nguồn FB Phan Chí)

Cuộc chiến ở Ukraina rồi sẽ kết thúc với tất cả các bên đều thất bại.

1. Với sự ủng hộ của các nước phương Tây, rất có thể Ukraina vẫn giữ nguyên được lãnh thổ như trước khi cuộc chiến xảy ra, nghĩa là không đòi lại được Crime và không kiểm soát được hai nước cộng hoà tự xưng Donhetsk và Lugansk. Không những không mất nước mà Ukraina còn xích lại gần hơn với Liên Âu và Mỹ như mong muốn của họ. Tổng thống Zenlenski có thể tự hào là người anh hùng giữ nước. Nhưng để đất nước Ukraina rơi vào bãi chiến trường, nhiều công trình dân dụng và quân sự, sân bay cầu cống cơ sở hạ tầng bị phá hủy, tổn thất sinh mạng, hàng triệu người phải tị nạn ở nước ngoài, kinh tế thiệt hại thì đó là một thất bại của lãnh đạo đất nước này.

2. Nga có thể tìm kiếm một số chiến thắng trên chiến trường, chiếm được một vài thành phố của Ukraina nhưng chiến dịch nhằm lấy thế thượng phong để đàm phán trên thế mạnh nên không thể kéo dài, hoà ước sẽ được ký với một vài nhượng bộ của Ukraina, dằn mặt những nước láng giềng nào muốn gia nhập NATO. Nga cũng có thể coi đó là thắng lợi. Nhưng Nga đã hoàn toàn thất bại trên mặt trận ngoại giao và kinh tế. Bị cô lập, trừng phạt và cấm vận, Nga sẽ lún sâu hơn vào suy thoái kinh tế, lạc hậu công nghệ, những điều quan trọng nhất đối với một cường quốc.

3. Mỹ có thể thắng keo vật này, cô lập và làm Nga suy yếu nhưng thất bại hoàn toàn về chiến lược. Mỹ đã quên bài học của Nixon năm 1972 bắt tay với Trung Quốc, chia rẽ khối XHCN, một trong những nguyên nhân làm phe này tan rã. Lý thuyết quân sự kinh điển là chia rẽ đối phương nhưng nay khi Trung Quốc trở thành kẻ thù số một của Mỹ, đe doạ và sắp soán ngôi nền kinh tế số một thế giới, Mỹ đẩy Nga vào một liên minh (tình nguyện hay bắt buộc) gồm dân số và lãnh thổ cộng lại lớn nhất hành tinh là một thất bại của Mỹ về chiến lược. Đối phó với một mình Trung Quốc đã khó, đối phó với cả hai quốc gia cứng đầu này càng khó gấp ba.

4. Liên minh châu Âu có thể chặn được cơn thịnh nộ của Putin đại đế, đang chi viện cho Ukraina và mở rộng vòng tay đón người tị nạn từ đất nước này. Trước mắt họ có thể nhường cơm sẻ áo nhưng sẽ được bao lâu, khi dòng người tị nạn từ các nước Trung Đông chưa chấm dứt nay lại thêm mấy triệu người sẽ đến, đè nặng lên chính quyền và đời sống người dân nước sở tại. Chưa kể bị thiếu hụt khí đốt, nông sản và nguyên liệu lâu nay vẫn nhập từ Nga.

5. Nước duy nhất hưởng lợi là Trung Quốc. Về mặt ngoại giao, Trung Quốc không còn là kẻ hung hãn duy nhất, về mặt kinh tế Trung Quốc được mua khí đốt giá rẻ từ Nga (đường ống có sẵn, khí hoá lỏng mua đường biển đắt hơn nhiều) vì Nga bị bao vây kinh tế sẽ bán thêm dầu khí cho Trung Quốc. Trung Quốc có thêm cơ hội đầu tư khai thác tài nguyên miền Đông Xiberi, tận dụng cơ hội đưa người vào đây vì mục đích lâu dài Hán hoá Viễn Đông của Nga. Trung Quốc được Nga ủng hộ trên trường quốc tế, sẽ dễ bề đối phó hơn với Mỹ và đồng minh. Đến một lúc mạnh hơn hiện nay, Trung Quốc sẵn sàng vẽ lại bản đồ thế giới, trước hết là Đài Loan, Biển Đông, Đông Nam Á rồi đâu đó nữa mà họ muốn.

6. Việt Nam thì sao? Việt Nam không ủng hộ cuộc chiến ở Ukraina vì dù cuộc chiến kết thúc thế nào Việt Nam đều gặp bất lợi. Nằm kẹp giữa một bên là Mỹ và đồng minh và bên kia là liên minh Nga Trung, ở sát nách Trung Quốc, nhập siêu hàng hoá và vật tư nguyên liệu sản xuất từ Trung Quốc, vũ khí trang bị chiến tranh lại hầu hết mua của Nga. Nghĩa là ít nhiều lệ thuộc vào hai nước này. Trong bối cảnh phức tạp như vậy Việt Nam ngả về bên nào cũng hậu quả khôn lường.

Bối cảnh quốc tế chưa bao giờ khó cho Việt Nam như hôm nay. Mong lãnh đạo đất nước sáng suốt khôn khéo, một việc cực kỳ khó nhưng nếu không làm được thì vô cùng nguy hiểm.

Trên đây là ý kiến cá nhân, từ một góc nhìn chủ quan hạn hẹp, nêu ra để bạn bè tham khảo. Tôi đọc và tôn trọng ý kiến nhiều chiều của nhiều người trên trang của các bạn nhưng không tranh luận đúng sai, mong cũng được đối xử tương tự như vậy.

KHỦNG HOẢNG UKRAINA: SỰ THẬT VÀ DỐI TRÁ
Tác giả Thomas Ertl,
người dịch Ngô Mạnh Hùng

#cnm365 Thomas Erti là người Mỹ theo đạo Cơ Đốcgiáo. Ông đãv đăng bài này trên Tạp chí Russia Insider. người dịch: Ngô Mạnh Hùng. Sự trích dẫn bởi Phó Văn Việt, 17.2 2022 và PGS Phan Thanh Kiếm. Bài viết thể hiiện quan điểm của tác giả đối với mối quan hệ Nga Ucraina ngày nay.

“Này Mỹ, hãy để Nga kết thúc quá trình phục hồi. Hãy để số phận mới của Nga đi theo hướng của nó. Một định mệnh sẽ một lần nữa đưa Nga đến một nơi như một trong những quốc gia Cơ đốc giáo vĩ đại trên thế giới”.

Trong bộ truyện trinh thám lâu đời Dragnet, nhân vật chính Sgt. Joe Friday đã trở nên nổi tiếng với câu nói của mình, “Chỉ là sự thật, thưa bà!”. Ngày nay, liệu có thể hiểu “chỉ là sự thật” về bất cứ điều gì trong thế giới phương Tây không? Không, bởi các phương tiện truyền thông công ty đồng lõa với tất cả tội ác của những chủ nhân toàn cầu của họ và đã trở thành cánh tay tuyên truyền thông tin sai lệch thúc đẩy chương trình nghị sự toàn cầu hóa của họ.

Đây là trường hợp của đế chế toàn cầu chủ nghĩa đang khiêu khích Nga bằng cách chống lại Ukraina. Tất nhiên là theo “đế chế”, ý tôi là Đế chế Anh-Mỹ-Zionist của Trật tự Thế giới Mới có trụ sở chính tại Thành phố Luân Đôn với các văn phòng ở Brussels, New York và Washington, DC.

Mục tiêu thống trị thế giới của Đế chế trong nhiều thập kỷ của thế kỷ trước đã đạt được thông qua cả sự lừa dối và vũ lực. Bằng cách sử dụng tuyên truyền và thông tin sai lệch, cùng với các cuộc cách mạng màu, Đế chế đã tài trợ cho các ủy ban được sử dụng để gây bất ổn cho các quốc gia mà họ tìm cách lật đổ và tiếp quản. Đó cũng là những gì đang xảy ra ở Ukraine ngay hiện nay. “Cuộc khủng hoảng” ngày một tăng lên này không phải vì hạnh phúc của Ukraine, mà là nỗ lực của Đế chế nhằm loại bỏ Nga và cô lập họ, vì họ là bức tường lửa đối với mục tiêu của Đế chế là khuất phục thế giới.

Vì vậy, chúng ta hãy xem xét các phương tiện truyền thông dối trá và tuyên truyền của Đế chế và đối chiếu nó với sự thật. Tôi viết từ thế giới quan của một người Mỹ theo đạo Tin lành, nghĩa là người đặt tôn giáo Cơ đốc của mình lên trên chủ nghĩa dân tộc của mình, và trên hết là SỰ THẬT.

TUYÊN TRUYỀN # 1: NGA LÀ KẺ THÙ CỦA PHƯƠNG TÂY.

SỰ THẬT: Kể từ khi Liên Xô sụp đổ và các quốc gia khác của Khối phía Đông tái độc lập khỏi Liên Xô, Liên bang Nga hiện tại, được thành lập vào năm 1991, đã không hề làm gì đe dọa Hoa Kỳ hoặc để thỏa hiệp lại các biên giới của mình. Họ đã không lập các căn cứ quân sự gần Hoa Kỳ, cũng như không gây ra bất kỳ mối đe dọa nào đối với nền kinh tế trong đất nước của chúng ta.

Đúng, Nga đang cạnh tranh với Mỹ để cung cấp khí đốt tự nhiên cho châu Âu, nhưng họ đang làm như vậy – hê hê – theo đúng cách thức của thị trường tự do tư bản chủ nghĩa. Sản phẩm của họ nhanh hơn và rẻ hơn. Hãy nhớ rằng, chính Đức đã đề nghị Nga xây dựng Nord Stream II.

Nếu câu hỏi được đặt ra, “Liên Xô có phải là kẻ thù của Mỹ không?”, thì câu trả lời sẽ là có. Nhưng đâu còn Liên Xô nữa, đất nước vĩ đại mà Reagan đã gán cho chính xác cái tên “Đế chế Ác ma” khi cáo buộc nó có các hành động xâm lược quân sự bành trướng.

Tổng thống Nga Putin đã bị chỉ trích dữ dội ở chính đất nước của mình vì đã hòa giải với Mỹ trong các bài phát biểu trước công chúng, coi Mỹ là “đồng nghiệp và đối tác”. Putin, cùng với Ngoại trưởng Sergei Lavrov, luôn hướng tới đối thoại và hợp tác hơn là hành động quân sự cưỡng bức, hối lộ bằng “viện trợ nước ngoài” hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác. Khi đối phó với Đế quốc và NATO, chính sách đối ngoại của Nga đối với Ukraina là phòng thủ nghiêm ngặt. Nhưng thời gian của họ sắp hết. Cũng giống như Hoa Kỳ vào đầu những năm 60 không muốn vũ khí hạt nhân của Nga ở Cuba, thì Nga cũng không muốn các căn cứ quân sự và tên lửa của NATO ở Ukraina.

Khi xem xét “sự thật”, những gì chúng ta thấy là sự kiên nhẫn đến khó tin của Nga trước sự xâm lược không ngừng của Đế quốc và sự kích động không ngừng của bộ máy tuyên truyền phương Tây.

TUYÊN TRUYỀN # 2: VLADIMIR PUTIN LÀ “ĐẠI MA ĐẦU”

SỰ THẬT: Câu thần chú này được các nhà bình luận bảo thủ như Bill O’Reilly, Sean Hannity, Glenn Beck và Ben Shapiro truyền tụng một cách tàn nhẫn. Tuy nhiên, khi kiểm tra, không có lời tuyên bố nào của họ được chứng minh bằng các dữ kiện hoặc bằng chứng. Tuyên truyền của họ dựa trên việc quay trở lại thời đại đã qua, những định kiến cũ về Liên Xô và những ký ức xa xôi của những thập kỷ trước.

Putin là một người Nga gốc Âu. Trong số 144 triệu người Nga, có 111 triệu người sống ở phía tây của Dãy núi Ural ở lục địa Châu Âu. Về tôn giáo và văn hóa, Putin là người châu Âu hơn nhiều so với là người châu Á. Tuy nhiên, ông ấy bị phương Tây quỷ hóa và tấn công bằng những lời nói dối trá, liên tục.

Trong bốn cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất của Putin từ năm 2000–2018, ông ấy có tỷ lệ phiếu bầu cao hơn so với đối thủ cạnh tranh gần nhất là 23,9%, 58,1%, 46,2% và 64,9%. Chính trị gia phương Tây nào có thể có được sự ngưỡng mộ và tôn trọng từ người dân của mình như Putin?

Putin được mẹ bí mật rửa tội khi còn là một đứa trẻ sơ sinh vào năm 1952 tại một buổi lễ dưới lòng đất của Nhà thờ Chính thống giáo. Ông ấy tự nhận mình là một Cơ đốc nhân Chính thống giáo Nga và thường tham dự các buổi lễ vào Chủ nhật ở Moscow. Đức tin của Putin có chân chính không? Điều đó là việc riêng của ông ấy với Chúa. Điều quan trọng nhất đối với người dân Nga là sự ủng hộ vững chắc của Putin đối với nhà thờ. Ông rất gần gũi và ủng hộ Nhà thờ Chính thống Nga và có công trong việc đổi mới mối quan hệ lịch sử “giao hưởng” giữa nhà thờ và nhà nước của Nga. Ở Mỹ, chính phủ tấn công nhà thờ. Ở Nga, nhà thờ và nhà nước làm việc cùng nhau để thúc đẩy một nền văn hóa Cơ đốc giáo. Người Nga biết không có Chính thống giáo Ba ngôi thì không có nước Nga. Niềm tin Cơ đốc 1.000 năm của họ là nền tảng văn hoá của họ.

Cuốn tiểu thuyết “Loạn luân” nổi tiếng năm 1984 của George Orwell có “hai phút căm ghét” nơi tâm trí của người dân được tạo điều kiện để chống lại bất cứ điều gì mà đảng cầm quyền muốn họ phản đối. Putin chính là Emmanuel Goldstein (nhân vật trong tiểu thuyết nói trên – người dịch) mới của Đế chế.

Trên thực tế, Putin sẽ đi vào lịch sử nước Nga với tư cách là một trong số những ông hoàng vĩ đại nếu không muốn nói là vĩ đại nhất. Bằng một cách thần kỳ, ông đã tách nước Nga khỏi các đầu sỏ ngân hàng phương Tây, cắt đứt nền kinh tế Nga khỏi sự ký sinh của phương Tây, khôi phục hệ thống phòng thủ của Nga, và chỉ cho quốc gia này con đường hồi phục hoàn toàn. Trong thế giới ngoại giao hiện đại, Putin là người lớn nhất trong một căn phòng gồm toàn những chàng trai phương Tây bốc đồng và những kẻ cuồng si của họ.

TUYÊN TRUYỀN # 3: UKRAINE LÀ MỘT NƯỚC TỰ DO

SỰ THẬT: Đây là một trong những lời nói dối của “người bán cá giống”. Thực tế là Ukraina hiện chỉ đang là một chư hầu của Đế chế Anh-Mỹ, và chính phủ thực sự nằm trong bóng tối của nó đang tháo chạy khỏi đại sứ quán Hoa Kỳ ở Kiev, được lãnh đạo và điều hành bởi một người Mỹ gốc Nga, Victoria Nuland, với tư cách là Thứ trưởng Ngoại giao, đặc phái viên của Hoa Kỳ.

Mọi chủ quyền mà Ukraine sở hữu đều đã biến mất khi Bộ Ngoại giao Mỹ tiến hành một cuộc đảo chính, nơi tổng thống được bầu cử dân chủ Viktor Yanukovych buộc phải bỏ trốn vào năm 2014. Những sự kiện này được gọi là “Cách mạng Maidan”. Trong các phương tiện truyền thông phương Tây, nó được gọi là “Cuộc cách mạng về phẩm giá”. Đó là một trong nhiều “cuộc cách mạng màu” của Đế chế nhằm cô lập và loại bỏ Nga cũng như mở rộng quyền bá chủ của Đế chế.

Câu chuyện chính được tạo ra bởi Đế quốc, đảng chiến tranh của Mỹ, những người theo chủ nghĩa duy tân, và các chuyên gia bảo thủ ủng hộ họ là, “Ukraine là một quốc gia có chủ quyền, và nó xứng đáng được Hoa Kỳ bảo vệ và hỗ trợ”. Tuy nhiên, điều ngược lại mới là đúng. Sự thay đổi chế độ do Hoa Kỳ lãnh đạo trong chính phủ Ukraina nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của Hoa Kỳ, quốc gia đã gài bẫy những con rối kế tiếp của mình. Người Mỹ rất thoải mái với việc thực hiện “thay đổi chế độ” trong khi nói một cách đạo đức giả về việc “tôn trọng chủ quyền”. Sự tự mâu thuẫn ở đây là không gì có thể rõ ràng hơn.

Nếu các nhà bình luận Mỹ thực sự lo ngại về chủ quyền của Ukraina, họ có nên vạch trần những hành động chống lại chủ quyền của Ukraina trong quá khứ của Bộ Ngoại giao Mỹ và NATO hay không?

TUYÊN TRUYỀN # 4: UKRAINE NÊN ĐƯỢC TỰ DO GIA NHẬP NATO.

SỰ THẬT: Sẽ không thể hiểu được lời nói dối này một cách hiệu quả nếu không biết lịch sử của NATO (1949) và sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991.

NATO được thành lập như một liên minh quân sự của các nước Tây Âu, bao gồm cả Canada và Mỹ, nhằm chống lại cuộc chinh phục của Stalin đối với bảy nước Đông Âu vào năm 1948.

Liên bang Xô viết bị giải thể vào năm 1991, và Liên bang Nga được thành lập với một tổng thống ủng hộ Đế chế, Boris Yeltsin, được lập nên. Vào thời điểm đó, George HW Bush, James Baker và các nhà ngoại giao Mỹ đã đảm bảo với Tổng thống Gorbachev rằng NATO sẽ không mở rộng về phía đông. Không có thỏa thuận nào trong số này được đưa ra thành văn bản (đó là sai lầm của Gorbachev) và Mỹ đã nhanh chóng trở mặt với chính cam kết của họ. NATO, khởi đầu với 12 thành viên như một câu trả lời cho các quốc gia thuộc Khối Hiệp ước Warsaw trước đây, hiện đã có 30 thành viên và đang không ngừng nỗ lực bao vây Nga và các quốc gia khác. Trong khi đó, Hiệp ước Warsaw đã bị giải thể vào ngày 1 tháng 7 năm 1991, sau khi hệ thống cộng sản sụp đổ ở khối này.

Vấn đề liên quan đến việc Ukraina trở thành thành viên NATO là điểm mấu chốt trong an ninh của Nga, bởi Điều 5 trong thỏa thuận của các quốc gia thành viên NATO. Điều 5 dựa trên các cam kết của liên minh quân sự này rằng khi một quốc gia thành viên bị tấn công, tất cả các thành viên NATO khác phải đứng ra bảo vệ. Điều ngớ ngẩn này là một con đường chắc chắn sẽ dẫn đến chiến tranh. Điều này tương tự như “các liên minh đang vướng mắc” đối với Serbia đã kéo cả châu Âu vào thảm họa của Thế chiến I.

Một liên hệ đơn giản của Quy tắc vàng sẽ làm rõ tất cả điều này trong quan điểm: Chúng ta sẽ phản ứng như thế nào nếu Nga xây dựng và củng cố các căn cứ quân sự ở Cuba, Mexico và Canada, đồng thời tích trữ tên lửa hạt nhân ở đó? Tất cả chúng ta đều biết điều đó đã diễn ra như thế nào. Vậy tại sao mọi người lại mong đợi và đòi hỏi Nga không phản ứng tương tự khi NATO tìm cách mở rộng sang Ukraina và đặt một lượng lớn thiết bị quân sự và thậm chí cả vũ khí hạt nhân ở biên giới của họ? Tại sao chúng ta không thể thành thật về điều này? Tại sao các nhà bình luận bảo thủ của chúng ta không bao giờ đưa điều này ra thảo luận?

TUYÊN TRUYỀN # 5: NGA LÀ NGƯỜI ĐỨNG SAU KHỦNG HOẢNG TRONG VỤ BREXIT CỦA ANH QUỐC.

SỰ THẬT: Lời nói dối này lại là một luận điệu lừa bịp khác. Mỹ, quốc gia điều hành Ukraina, đã đặt các đặc vụ CIA và nhiều cố vấn quân sự trên khắp Ukraina, cùng với các vũ khí quân sự tấn công và phòng thủ. Việc cung cấp thiết bị quân sự cho một quốc gia có biên giới với đối thủ, tự nó đã là một hành động chiến tranh.

Để đối phó, Nga đã phải xây dựng hệ thống phòng thủ ở đất nước của mình gần biên giới Ukraina và Belarus.

Đế chế và NATO đang tiến về sát nách Nga, chỉ cách Moscow ít dặm mà Nga lại là kẻ xâm lược? Putin hiện đã tuyên bố rằng Nga không còn nơi nào khác để rút lui. Người ta thường nói rằng bên nào bắn phát súng đầu tiên sẽ là kẻ bắt đầu cuộc chiến. Điều này không thực sự đúng. Đó là một thủ thuật mới. Người làm cho phát súng đầu tiên nổ để lấy cớ mới là người bắt đầu cuộc chiến. Mục tiêu cuối cùng của Đế chế nhằm vào Nga là bao vây, tấn công, tiêu diệt và khuất phục.

TUYÊN TRUYỀN # 6: HOA KỲ ĐANG Ở UKRAINA ĐỂ GIÚP ĐỠ NGƯỜI DÂN UKRAINA

SỰ THẬT: Tuyên bố này thật nực cười. Khi Đế chế chặt đầu một quốc gia, lắp đặt những con rối của chính họ và nắm quyền kiểm soát quốc gia, quốc gia đó cuối cùng sẽ bị cướp đoạt toàn bộ do bị phụ thuộc vào những kẻ đã chinh phục họ.

Trong những ngày của thời đại Liên Xô, và ngay cả sau khi hệ thống cộng sản Đông Âu sụp đổ vào năm 1991, Ukraina vẫn là một trung tâm nông nghiệp và công nghiệp. Kể từ năm 1991, và nhất là từ sự thay đổi chế độ do bàn tay của Đế chế vào năm 2014, Ukraine đã nhanh chóng trở thành quốc gia nghèo nhất châu Âu và mất đi 14,7 triệu người khi họ rời bỏ mảnh đất này.

Ukraina không khác gì các quốc gia khác dưới quyền bá chủ của phương Tây: phải đối mặt với đói nghèo, tê liệt hệ thống phòng thủ, mất số lớn dân và phụ thuộc vào thế giới thứ ba.

Kẻ xâm lược thực sự là ai?

Lý do duy nhất mà Bộ Ngoại giao Mỹ có mặt ở Ukraina là nhằm gây bất ổn cho Nga. Kế hoạch của Đế chế là cô lập Nga bằng nhiều cuộc cách mạng màu mà nó tổ chức ở các quốc gia giáp biên giới với Nga. Ví dụ gần đây nhất là những gì vừa xảy ra vào tháng Giêng này ở Kazakhstan. Thủ phạm của cuộc cách mạng màu Kazakhstan và các cuộc cách mạng màu khác gần đây luôn giống nhau: CIA của Mỹ, MI6 của Anh và Mossad của Israel.

TUYÊN TRUYỀN # 7: NẾU NGA ĐƯA QUÂN SỰ VÀO UKRAINA, ĐÓ SẼ LÀ MỘT SỰ CAN THIỆP BẤT HỢP PHÁP CỦA NƯỚC NGOÀI

SỰ THẬT: Không, cuộc xâm lược thực sự đã diễn ra từ năm 2005 và 2014 bởi Đế quốc và NATO. Cuộc xâm lược của Đế chế ở đây cũng tương tự như các cuộc xâm lược các nước khác: thay đổi chế độ, tiếp quản quân đội và điều hành các chính phủ bù nhìn từ các đại sứ quán Hoa Kỳ, biến Ukraina từ quốc gia có chủ quyền thành một nước chư hầu.

Nếu quân đội Nga tiến vào lãnh thổ Ukraina, nó sẽ nhằm mục đích giải phóng người dân Ukraina khỏi những kẻ xâm lược hiện tại của họ. Cuộc giải phóng sẽ diễn ra đầu tiên ở khu vực Donbas được đánh dấu bằng viện trợ nhân đạo của Nga, với một số sự giúp đỡ để xây dựng lại cơ sở hạ tầng và nền kinh tế Ukraina mà Đế chế đã phá hủy.

Nga cam kết bảo vệ người dân Nga ở Donbas của Ukraina nhưng không muốn sáp nhập Ukraina vào Liên bang Nga.

THẾ GIỚI ĐA CỰC MỚI

Các nguồn sức mạnh cho một trật tự mới trên thế giới đã sẵn sàng. Thời kỳ bá chủ của Mỹ, được thiết lập tại Bretton Woods (1944), đang hoàn toàn bị đảo ngược. Thế giới đang nhanh chóng chuyển từ cơ sở đơn cực của Đế chế sang cơ sở quyền lực đa cực của Nga, Trung Quốc, Iran và Ấn Độ.

Thật không may, sự kiêu ngạo của Đế quốc khi họ từ chối Nga đã buộc người Nga phải tiến về phía đông để gặp Trung Quốc. Tuy nhiên, Nga luôn hết sức thận trọng trong mối quan hệ mới của họ với Trung Quốc, nên không đề cập đến một “liên minh”, nghĩa là về mặt quân sự, mà chỉ là “quan hệ đối tác chiến lược”, chủ yếu là kinh tế. Nga sẽ không bao giờ dại dột tham gia vào các nghĩa vụ của một liên minh quân sự.

Động thái này đã đặt Nga vào một tình thế hơi khó khăn, đặc biệt là nếu mối quan hệ ngày càng sâu sắc. Đối với Nga là Cơ đốc giáo và Trung Quốc là vô thần. Hy vọng của Nga ở đây là sẽ có số lượng và sức mạnh ngày càng tăng của nhà thờ Chính thống giáo Trung Quốc.

Lịch sử đã chứng minh rằng khi một sự thay đổi quyền lực lớn từ trật tự cũ sang trật tự mới, thì giai đoạn chuyển giao đó không bao giờ suôn sẻ. Vì mặc dù là các nước chư hầu của trật tự cũ, các nước nhỏ hơn luôn phụ thuộc về quân sự và kinh tế vào đế chế, thì khi một đế chế mất dần quyền lực, các tranh chấp cũ ngay lập tức xuất hiện và các nền kinh tế nhỏ hơn sẽ lập tức ở vào tình trạng “rơi tự do”.

Ngoài ra, bất chấp những bước tiến của Nga ra khỏi hệ thống tài chính phương Tây, chúng vẫn bị ràng buộc với một ngân hàng trung ương theo kiểu phương Tây. Họ sẽ không bao giờ thực sự thoát khỏi Đế chế cho đến khi họ thoát được khỏi trung tâm tài chính Thành phố London. Tất cả những điều này cần có thời gian.

Nhưng điều chắc chắn là các mảng kiến tạo quyền lực hiện đã chuyển từ trật tự cũ của Đế chế sang trật tự phương Đông mới. Đế chế cũ thối nát phải sụp đổ và hy vọng một trật tự đa cực mới sẽ tạo cơ sở cho các quốc gia chung sống trong hòa bình.

PHẦN KẾT LUẬN

Những người bảo thủ Mỹ và những người theo Cơ đốc cần bắt đầu đặt Cơ đốc giáo của họ lên trên chủ nghĩa dân tộc của họ và có một cái nhìn khách quan về chính sách đối ngoại của đất nước chúng ta. Chúng ta sẽ không thể sửa chữa các chính sách quốc tế tai hại của mình trừ khi chúng ta nhìn nhận một cách trung thực những gì chúng ta đã làm.

Thời của những người bảo thủ che đậy tội ác quốc tế của Bộ Ngoại giao với việc đập ngực và la hét “Oohrah” và “USA, USA” đã qua. Chúng ta phải ngừng nghe kiểu nhà bình luận Sean Hannity-matinee, những người “không thấy gì xấu xa” khi nhìn vào chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Những khuyết điểm mới của Mỹ đã được cân nhắc trong sự cân bằng và là mong muốn phải được tìm ra. Mệt mỏi vì chiến tranh đã ập đến. Người Mỹ đã ngán ngẩm vì những cuộc chiến vô tận và vô nghĩa của họ.

Các câu hỏi đang bắt đầu được đặt ra. Tại sao quân đội Hoa Kỳ có tới hơn 750 căn cứ tại hơn 150 quốc gia? Ai đã trao cho Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ quyền thống trị thế giới? Mối quan tâm thực sự của người Mỹ đối với những nước ngoài này là gì?

Chúng ta phải đối mặt với số lượng tàn phá lớn và sự khốn khổ của con người mà Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã gây ra cho thế giới kể từ Thế chiến II. Chính sách chiến tranh, trừng phạt kinh tế, thay đổi chế độ của Hoa Kỳ, tạo ra xung đột, phong tỏa, phá giá tiền tệ và hạn chế thương mại đã dẫn đến cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn nhất kể từ khi Thế chiến II kết thúc. Liệu những người Mỹ bình thường có nhận ra rằng chúng ta là một quốc gia bị căm ghét và khinh thường trên toàn thế giới vì sự can thiệp của chúng ta không? “Giải cứu thế giới vì dân chủ ư?”. Oh, làm ơn, không!

Tôi e rằng tâm trí bình thường của người Mỹ – đã trải qua nhiều thập kỷ tuyên truyền ca ngợi chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ như hình ảnh thu nhỏ của sự công bình với một số kiểu kêu gọi thánh thiện – sẽ không thể thoát khỏi tình trạng tinh thần hiện nay của họ. Nhưng đó là tin tốt. Đế chế Anh-Mỹ-Zionist đang trong sự sụp đổ tự do. Quân đội Mỹ và bá quyền trên toàn thế giới sắp kết thúc. Sự tan rã của NATO đang diễn ra. Hiện đã có các chính trị gia Pháp thúc đẩy Pháp rút khỏi NATO.

Tất cả các đế chế đều sụp đổ. Đế chế này cũng sẽ rơi. Các đế chế sụp đổ bởi vì họ không thể duy trì các chi phí của quyền bá chủ và họ đã tan vỡ. Thất bại của Đế chế ở Afghanistan là khởi đầu của một khuôn mẫu lớn hơn sẽ tiếp tục đến tận cùng các góc cạnh của Đế chế.

Tin tốt khác là sự gia tăng ảnh hưởng của Liên bang Nga trên toàn thế giới. Nga, dường như là tiếng nói quốc tế duy nhất trên thế giới, đã có ảnh hưởng rất ổn định trong thập kỷ qua. Nga hầu như đã chấm dứt việc Mỹ tài trợ và dẫn đầu các cuộc chiến tranh ủy nhiệm ở Trung Đông, và Nga là một trong số ít quốc gia có thể kiểm soát được nhà nước bất hảo của Israel, nơi họ buộc phải sống trong hòa bình với các nước láng giềng.

Nga cũng đã từng là một đế chế. Họ không tìm kiếm lại điều đó hoặc trở thành một đế chế khác, nhưng họ muốn có được sự an toàn cho người dân của họ khỏi những kẻ xấu xa, yêu chiến tranh, đề cao chủ nghĩa thống trị, phân biệt giới tính, khoái lạc, ủng hộ phá thai, khiêu dâm, phản gia đình, phản Chúa – các quốc gia của phương Tây.

Này phương Tây, hãy để Nga yên. Sự phục hồi của họ sau thời kỳ vô thần là điều kỳ diệu hiện đại của thời đại chúng ta. Ai có thể chứng kiến một nước Nga Cơ đốc xuất hiện từ đống đổ nát của sự sụp đổ Liên Xô, và tất cả điều đó chỉ diễn ra trong ba thập kỷ?

Mỹ, hãy để Nga hoàn thành công cuộc phục hồi. Hãy để số phận mới của Nga đi theo hướng của nó. Định mệnh một lần nữa sẽ đưa Nga đến một nơi như một trong những quốc gia Cơ đốc giáo vĩ đại trên thế giới.

Đối với Châu Âu và Châu Mỹ thời hậu Cơ đốc giáo, tất cả những gì còn lại là chịu sự phán xét. Tôi tin rằng nó là không thể thay đổi. Phương Tây đã phung phí di sản Cơ đốc giáo và các phước lành của mình. 100 năm chiến tranh không hồi kết, khủng bố do nhà nước bảo trợ và sự suy đồi được thể chế hóa đã tạo nên cơn lốc. Sự sụp đổ không đến, mà nó đã ở trên chúng ta.

Giống như Nga, phương Tây cũng có số phận sắp tới và phải chạy theo lộ trình của nó. Sau khi sụp đổ, Châu Âu và Châu Mỹ phải xây dựng lại. Có thể trong sự quan phòng ân cần của Đức Chúa Trời, một nước Nga Cơ đốc có thể là kiểu mẫu của chúng ta và hỗ trợ chúng ta trong việc canh tân một nền văn minh Cơ đốc mới.

Hai nước cộng hoà tự xưng Donetsk và Lugansk nằm trên biên giới Nga – Ukraine. Ảnh: Economist

Những điều chưa biết về Donetsk và Luhansk: “Át chủ bài” cực mạnh của Nga
Nguồn: SOHA trực tuyến, tác giả Hữu Hiển | 22/02/2022 18:33

Ngày 21/2/2022, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã công nhận hai khu vực ly khai ở miền đông Ukraine là Donetsk và Luhansk là các quốc gia độc lập.

Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày hôm qua 21/2 thông báo, hai khu vực ly khai ở miền đông Ukraine là Donetsk và Luhansk đã được công nhận là các quốc gia độc lập và ký một sắc lệnh tuyên bố hai khu vực này không còn là một phần của Ukraine. 

Ông Putin cũng đã chỉ thị cho các lực lượng vũ trang Nga thực hiện nhiệm vụ trên lãnh thổ “Cộng hòa Nhân dân Donetsk” và “Cộng hoà Nhân dân Luhansk” với mục đích “gìn giữ hòa bình”. 

Việc này đã diễn ra sau khi các nhà lãnh đạo của hai nước cộng hòa tự xưng công bố video kêu gọi tuyên bố độc lập.

Tổng thống Nga Vladimir Putin ký sắc lệnh công nhận hai khu vực ly khai ở miền đông Ukraine là các quốc gia độc lập. Ảnh: Reuters

Vị trí địa lý

Các khu vực Donetsk và Luhansk – được gọi chung là Donbass – nằm ở phía đông Ukraine, gần biên giới với Nga. Khu vực này do cả Kiev và phe ly khai kiểm soát. Các ngành công nghiệp chính trong khu vực là khai thác than và sản xuất thép.

Thành phần dân số

Có 3,6 triệu người sống ở các khu vực Donetsk và Luhansk, hầu hết đều nói tiếng Nga. Đây là kết quả của việc di cư của công nhân Nga đến đây trong thời kỳ Liên Xô sau Chiến tranh thế giới thứ 2.

Theo hãng tin AP, trong những năm gần đây, Moscow đã cấp hơn 720.000 hộ chiếu Nga cho khoảng 1/5 dân cư địa phương.

Khu vực do lực lượng vũ trang ly khai kiểm soát

Những người ly khai thân Nga ở Donetsk và Luhansk đã tiếp quản các toà nhà của chính quyền tại đây vào năm 2014 và tuyên bố hai khu vực là “nước cộng hòa nhân dân” độc lập. Trước khi có tuyên bố này, Nga từng sáp nhập Crimea từ Ukraine.

Xung đột tại Donbass

Kể từ năm 2014, hơn 14.000 người đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ giữa lực lượng ly khai thân Nga và quân đội Ukraine ở vùng Donbass. Ukraine và phương Tây cáo buộc Nga hỗ trợ lực lượng ly khai về mặt quân sự và tài chính, nhưng Moscow bác bỏ cáo buộc này.

Trong thời gian xung đột, một máy bay chở khách của Malaysia Airlines đã bị bắn rơi ở miền đông Ukraine vào năm 2014, khiến tất cả 298 người trên máy bay thiệt mạng. Các nhà điều tra quốc tế kết luận rằng, tên lửa do Nga cung cấp và được phóng từ khu vực do lực lượng ly khai thân Nga kiểm soát. Nhưng Nga đã phủ nhận liên quan đến vụ máy bay bị bắn rơi.

Nền độc lập tự xưng

Sau khi lực lượng ly khai ở các vùng Donetsk và Luhansk giành được chính quyền tại địa phương vào năm 2014, họ đã bỏ phiếu để tuyên bố độc lập. Cho đến nay, vẫn chưa có quốc gia nào công nhận nền độc lập của họ. 

Ngày hôm qua 21/2, sau cuộc họp của Hội đồng An ninh Liên bang Nga, Tổng thống Putin đã tuyên bố công nhận nền độc lập của hai khu vực. Tuyên bố của ông Putin được đưa ra sau khi các nhà lãnh đạo ly khai của hai khu vực công bố video kêu gọi công nhận nền độc lập của họ.

Các nhà lãnh đạo của hai nước cộng hòa tự xưng

Cả hai vùng đều có tổng thống tự xưng. Trong một cuộc bỏ phiếu không được Kiev công nhận vào năm 2018, Denis Pushilin đã được bầu làm Tổng thống của “Cộng hòa Nhân dân Donetsk”, còn nhà lãnh đạo của “Cộng hoà Nhân dân Lugansk” là Leonid Pasechnik.

Hai nhà lãnh đạo của các nước cộng hoà tự xưng: Leonid Pasechnik (trái) và Denis Pushilin (phải). Ảnh: Sputnik

Tiến trình hòa bình Minsk

Việc Nga công nhận nền độc lập của hai khu vực ly khai đã chấm dứt hiệu lực của Thỏa thuận Minsk. Thỏa thuận Minsk được ký kết vào năm 2014 và 2015, kêu gọi một mức độ tự trị đáng kể cho cả hai khu vực bên trong lãnh thổ Ukraine. Nhưng thỏa thuận này chưa bao giờ được thực hiện đầy đủ.

Các khu vực ly khai khác đang được Nga kiểm soát

Trước đó, Nga đã công nhận nền độc lập của hai khu vực ly khai của Gruzia là Abkhazia và Nam Ossetia sau một cuộc chiến ngắn với Gruzia vào năm 2008. Kể từ đó, Nga đã đóng quân tại các khu vực này và trao quyền công dân Nga cho người dân địa phương.

xem thêm
Những bài học lịch sử

Thế sự bàn cờ vây Video Mối tình Nga Ucraina Tin quốc tế 21/2 | Căng thẳng lên cao, tên lửa Nga sẵn sàng khai hoả? | FBNC https://youtu.be/_frod6EzeJU; Tin thế giới 21/2 | Ukraine ‘cầu cứu’ phương Tây nhanh chóng trừng phạt Nga | FBNC https://youtu.be/GttbnK_Bebw ; Thế sự bàn cờ vây https://hoangkimlong.wordpress.com/category/the-su-ban-co-vay/
https://www.facebook.com/MatThan.Official/videos/223059606523973/;Tin quốc tế mới nhất 26/11 | Vũ khí xung điện từ Trung Quốc có thể làm suy tàn 90% dân số Mỹ? | FBNC https://youtu.be/kLSm38Bp_P8

SỚM XUÂN QUA ĐẠI LÃNH
Hoàng Kim

Vui được dịp sớm xuân qua Đại Lãnh
Ngắm đất trời núi biển lúc hừng đông
Nghe vó ngựa ruổi dài đường vạn dặm
Đá Bia ơi.thăm thẳm đất Tiên Rồng

Dấu xưa thầy bạn quý
IAS ĐƯỜNG TỚI TRĂM NĂM
Hoàng Kim

Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam đã đúc kết tốt 90 năm nông nghiệp miền Nam lịch sử phát triển (1925-2015) và đang trên đường tới ‘100 năm nông nghiệp Việt Nam’ (1925-2025). Công tác chuẩn bị cho ngày tổng kết và lễ hội quan trọng này này vào năm 2025 đang được chuẩn bị từ hiện nay.

90 năm Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam, sự nhìn lại bản tóm tắt nông nghiệp 90 năm (1925-2015) thật khá thú vị: Tác giả Bùi Chí Bửu, Trần Thị Kim Nương, Nguyễn Hồng Vi, Nguyễn Đỗ Hoàng Việt, Nguyễn Hiếu Hạnh, Đinh Thị Lam, Trần Triệu Quân, Võ Minh Thư, Đỗ Thị Nhạn, Lê Thị Ngọc, Trần Duy Việt Cường, Nguyễn Đức Hoàng Lan, Trần Thị Kim Cúc, Nguyễn Thị Kim Thoa, Đinh Thị Hương, Trần Văn Tưởng, Phan Trung Hiếu, Hồ Thị Minh Hợp, Đào Huy Đức^* (*Chủ biên chịu trách nhiệm tổng hợp).

“Khoa học nông nghiệp là một tổng thể của kiến thức thực nghiệm, lý thuyết và thực tế về nông nghiệp, nông dân, nông thôn do các nhà nghiên cứu phát triển với các phương pháp khoa học, trong đó đặc biệt là sự quan sát, giải thích, và dự báo những hiện tượng của nông nghiệp. Việt Nam là đất nước “dĩ nông vi bản”, do đó nông nghiệp của chúng ta gắn liền với lịch sử phát triển của đất nước. Viện đã không ngừng phát triển trong chặng đường lịch sử 90 năm. Viện đã cùng đồng hành với nông dân Việt Nam, người mà lịch sử Việt Nam phải tri ân sâu đậm. Chính họ là lực lựơng đông đảo đã làm cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân thành công; đồng thời đã đóng góp xuất sắc trong thời kỳ đổi mới, xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, với nông nghiệp là mặt trận hàng đầu, tạo nên những đột phá liên tục làm tiền đề cho công nghiệp và dịch vụ phát triển như ngày nay. Sự kiện 02 triệu người chết đói năm 1945 luôn nhắc người Việt Nam rằng, không có độc lập dân tộc, không có khoa học công nghệ, sẽ không có ổn định lương thực cho dù ruộng đất phì nhiêu của Đồng bằng Sông Cửu Long có tiềm năng vô cùng to lớn.

Lịch sử của Viện cũng là lịch sử của quan hệ hợp tác mật thiết với các tổ chức nông dân, với lãnh đạo địa phương, với các Viện nghiên cứu trực thuộc VAAS và các Trường, Viện khác, với các tổ chức quốc tế. Khoa học nông nghiệp không thể đứng riêng một mình. Khoa học nông nghiệp phải xem xét cẩn thận các yếu tố kinh tế, môi trường, chính trị; trong đó có thị trường, năng lượng sinh học, thương mại hóa toàn cầu. Đặc biệt, nông nghiệp phải nhấn mạnh đến chất lượng nông sản và an toàn lương thực, thực phẩm, khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Lịch sử đang đặt ra cho Viện những thách thức mới trong điều kiện Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, hàng rào thuế quan được dỡ bỏ, thay vào đó là rào cản kỹ thuật đối với nông sản trên thương trường quốc tế. Thách thức do bùng nổ dân số, thiếu đất nông nghiệp, thiếu tài nguyên nước ngọt, biến đổi khí hậu với diễn biến thời tiết cực đoan, thu nhập nông dân còn thấp là những nhiệm vụ vô cùng khó khăn, nhưng rất vinh quang của Viện, đang mong đợi sự năng động và thông minh của thế hệ trẻ.”

Lịch sử của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam được chia là hai phân kỳ : Từ ngày thành lập Viện 1925 đến năm 1975, và từ năm 1975 đến năm 2018.

Từ năm 1925 đến năm 1975 những nhân vật lịch sử tiêu biểu của Viện trong thời kỳ này là GS.TS. Auguste Chavalier (1873-1956) Người thành lập Viện Khảo cứu Khoa học Đông Dương, năm 1918;  Yves Henry (1875-1966) Người thành lập Viện Khảo cứu Nông Lâm Đông Dương, năm 1925;  GS. Tôn Thất Trình, GS. Thái Công Tụng, GS. Lương Định Của, … là những người có ảnh hưởng nhiều đến Viện trong giai đoạn này

Từ năm 1975 đến năm 2018 Viện trãi qua 5 đời Viện trưởng GS Trần Thế Thông, GS Phạm Văn Biên, GS Bùi Chí Bửu, TS Ngô Quang Vinh và TS Trần Thanh Hùng.  Tôi lưu lại một số bức ảnh tư liệu kỷ niệm một thời của tôi với những sự kiện chính không quên.

Viện IAS từ năm 1975 đến năm 2015 là một Viện nông nghiệp lớn đa ngành, duy nhất trong lĩnh vực nông nghiệp ở Việt Nam. Đó là tầm nhìn phù hợp điều kiện thực tế thời đó. Viện có một đội ngũ cán bộ khoa học nông nghiệp hùng hậu, có trình độ chuyên môn cao, thế hệ đầu tiên của giai đoạn hai mươi lăm năm đầu tiên sau ngày Việt Nam thống nhất (1975 – 2000)  gồm các chuyên gia như:  Giáo sư Trần Thế Thông, Giáo sư Vũ Công Hậu, Giáo sư Lê Văn Căn, Giáo sư Mai Văn Quyền, Giáo sư Trương Công Tín, Giáo sư Dương Hồng Hiên, Giáo sư Phạm Văn Biên, … là những đầu đàn trong khoa học nông nghiệp.

Viện có sự cộng tác của nhiều chuyên gia lỗi lạc quốc tế đã đến làm việc ở Viện như: GSTS. Norman Bourlaug (CIMMYT), GS.TS. Kazuo Kawano, TS. Reinhardt Howeler, GS.TS. Hernan Ceballos, TS. Rod Lefroy, (CIAT),  GS.TS. Peter Vanderzaag, TS. Enrique Chujoy, TS. Il Gin Mok, TS. Zhang Dapheng (CIP), GS.TS. Wiliam Dar, TS. Gowda (ICRISAT), GSTS.  V. R. Carangal (IRRI), TS. Magdalena Buresova , GSTS. Pavel Popisil (Tiệp), VIR, AVRDC,  …

Thật đáng tự hào về một khối trí tuệ lớn những cánh chim đầu đàn nêu trên. Chúng ta còn nợ những chuyên khảo sâu các đúc kết trầm tích lịch sử, văn hóa, sinh học  của vùng đất này để đáp ứng tốt hơn cho các vấn đề nông dân, nông nghiệp, nông thôn, đời sống và  an sinh xã hội. để vận dụng soi tỏ “Niên biểu lịch sử Việt Nam“, ” 500 năm Nông nghiệp Việt Nam”, “90 năm Nông nghiệp miền Nam” “Trăm năm nông nghiệp Việt Nam (1925-2025)” nhằm tìm thấy trong góc khuất lịch sử  dòng chủ lưu tiến hóa của nông nghiệp, giáo dục, văn hóa Việt Nam.

Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam (IAS) từ cuối năm 2015 đến đầu năm 2025 đang chuyển đổi mạnh mẽ trong xu thế hội nhập và phát triển. Viện cấu trúc hài hòa các Bộ môn Bảo vệ Thực vật; Công nghệ Sinh học; Chọn tạo giống cây trồng; Nông học; Cây Công Nghiệp. Viện IAS vừa xử lý tốt các vấn đền đề vùng miền vừa đáp ứng tốt những đề tài trọng điểm quốc gia theo chuỗi giá trị hàng hóa chuyên cây, chuyên con và tổng hợp quốc gia mà Viện có thế mạnh như Điều, Sắn, Cây Lương thực Rau Hoa Quả, Nông nghiệp hữu cơ, Nông nghiệp đô thị, Đào tạo và huấn luyện nguồn lực, xây dựng phòng hợp tác nghiên cứu chung và trao đổi chuyên gia quốc tế … trong cấu thành chỉnh thể Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.

THÍCH NGHI ĐỂ TỒN TẠI

Đôi mắt Darwin soi thấu nguồn gốc các loài. Thăm ngôi nhà cũ của Darwin, tìm đến tư duy mạch lạc của một trí tuệ lớn “Darwin thích nghi để tồn tại” để vận dụng soi tỏ “Niên biểu lịch sử Việt Nam“, ” 500 năm Nông nghiệp Việt Nam”, “90 năm Nông nghiệp miền Nam” “IAS đường tới trăm năm” (1925 -2025); nhằm tìm trong sự rối loạn và góc khuất lịch sử dòng chủ lưu tiến hóa, chấn hưng văn hóa, giáo dục và nông nghiệp Việt.

THĂM NGÔI NHÀ CŨ DARWIN

Down House  là ngôi nhà cũ của nhà tự nhiên học người Anh Charles Darwin (12 tháng 2, 1809 – 9 tháng 4, 1882) và gia đình ông. Nơi đây Darwin đã làm việc về thuyết tiến hóa bởi chọn lọc tự nhiên và nhiều thí nghiệm khác. “Nguồn gốc các loài” của Charles Darwin xuất bản lần đầu tiên ngày 24 tháng 11 năm 1859 là ấn phẩm khoa học tiêu biểu và là tác phẩm nòng cốt của ngành sinh học tiến hóa, chứng minh rằng mọi loài đều tiến hóa theo thời gian từ những tổ tiên chung qua quá trình chọn lọc tự nhiên. Hiện nay học thuyết tiến hóa của Darwin đang được tôn vinh và phê phán dữ dội. Vượt qua mọi khen chê của nhân loại và thời đại biến đổi, triết lý của Charles Darwin thật sâu sắc. “Mọi loài đều tiến hóa theo thời gian từ những tổ tiên chung qua quá trình chọn lọc tự nhiên“, “thích nghi để tồn tại” bài học tình yêu cuộc sống đắt giá của tự nhiên, chính mỗi người, cộng đồng dân tộc và nhân loại.

THÍCH NGHI TRIẾT LÝ VÀNG

“Kẻ sống sót không phải là kẻ mạnh nhất hay thông minh nhất, mà là kẻ thích nghi tốt nhất” Charles Darwin đã nói vậy: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent that survives. It is the one that is most adaptable to change” Bảo tồn và phát triển bền vững, thích nghi để tồn tại là câu chuyện lớn của mỗi người và nhân loại, là lời nhắc của quá khứ hiện tại và tương lai cho nhân loại và chính cộng đồng người dân Việt Nam để không bao giờ được phép quên lãng. Thích nghi để tồn tại mới là người THẮNG sau cùng. Cân bằng hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường, tiến bộ và công bằng an sinh xã hội, giữ vững độc lập thống nhất chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia là những vấn đề trọng yếu trong chính sách kinh tế xã hội tự nhiên và an sinh..

Tôi được may mắn có một thời gian cùng làm việc với “Những người bạn Nga của Viện Vavilop”. Tôi từng đươc may mắn có thời du học Tiệp Khắc ở “Viện Di truyền Mendel”, Praha Goethe và lâu đài cổ, Tiệp Khắc kỷ niệm một thời, Giấc mơ thiêng cùng Goethe; được tới nhiều vùng văn hóa nổi tiếng khắp năm châu Châu Mỹ chuyện không quên; Nhớ châu Phi; Di sản Walter Scott bút hơn gươm; Nhớ ‘Nghị lực’ thơ ngày tháng cũ; Học để làm ở Ấn Độ, 500 năm nông nghiệp Brazil,  các trang vàng của những người thầy lớn, có tầm nhìn xa rộng, sức khái quát cao và tài năng khoa học phi thường. Tôi vì giới hạn nên nhiều điều chưa kịp chép lại và chiêm nghiệm, Nay bất chợt gặp lại chùm ảnh tư liệu cũ “một thời để nhớ”  Thăm ngôi nhà cũ của Darwin, bỗng bâng khuâng ngắm nhìn đôi mắt Darwin soi thấu nguồn gốc muôn loài, ngưỡng mộ sức khái quát trong đúc kết “Nguồn gốc các loài” của ông.Thật thú vị khi được trãi nghiệm một phần đời mình gắn bó máu thịt với 90 năm Viện KHKTNN miền Nam; 60 năm Đại học Nông Lâm TP. HCM 

DẤU XƯA THẦY BẠN QUÝ

GIỐNG NGÔ LAI ĐƠN VN25-99
Hoàng Kim

Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam đã xây dựng kỷ yếu khoa học giai đoạn 1975- 2015. Các công trình nghiên cứu cây ngô và cây đậu đỗ tiêu biểu và hiệu quả của Viện đã được tổng kết tóm tắt trong kỷ yếu này tại các trang từ trang 29 đến trang 86. Kết quả chọn tạo và phát triển giống ngô lai đơn VN25-99 (1997-1999), La Đức Vực, Phạm Văn Ngọc, Hoàng Kim, Nguyễn Văn Khoan và Nguyễn Văn Long. Thông tin trích từ kỷ yếu, như sau

Đề tài thực hiện thuộc nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp ngành “Nghiên cứu phát triển cây trồng cạn thích hợp cho vùng Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và Duyên hải miền Trung” (1997- 1999) . Mục tiêu nghiên cứu chọn tạo giống ngô lai đơn có năng suất cao, thời gian sinh trưởng sớm hơn giống ngô lai đơn DK888, chất lượng hạt tốt, ít nhiễm bệnh đốm lá và khô vằn, dạng cây đẹp, lá xanh đậm, thích hợp với hệ thống canh tác vùng Đông Nam Bộ. Giống ngô lai đơn VN25-99 do Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc lai tạo ra từ tổ hợp lai JL11 x MV292. Giống đã được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhân giống quốc gia năm 2004 theo quyết định số 2432 QĐ/BNN-KHCN ngày 17 tháng 8 năm 2004;

Giống VN25-99 có đặc điểm:
– Thời gian sinh trưởng ở phía Nam từ 93-98 ngày.
– Cây sinh trưởng nhanh, cứng cây, ít đổ ngã, bộ lá gọn, độ đồng đều cao, lá xanh lâu tàn.
– Nhiễm nhẹ bệnh cháy lá và bệnh khô vằn; có 18-19 lá; chiều dài bắp 18-20 cm; đường kính bắp 4,5-5,0 cm; trái to, đều, hạt dạng đá, màu vàng cam đẹp.
– Năng suất hạt khô đạt từ 6,5-7,0 tấn/ha, thâm canh tốt có thể đạt 7,5-8,0 tấn/ha, vụ Đông Xuân đạt 10-12 tấn/ha;
– Giống ngô lai đơn VN25-99 có khả năng thích ứng rộng, phù hợp với cơ cấu mùa vụ ở các tỉnh phía Nam.

Bài viết này ghi thêm DẤU XƯA VÀ BẠN QUÝ chuyện đời không nỡ quên.

Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam là điểm sáng nghiên cứu và phát triển cây màu (ngô, khoai, sắn) và cây đậu đỗ cho các tỉnh phía Nam trong nửa thế kỷ nay kể từ sau ngày Việt Nam thống nhất . . Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lôc ngày nay vẫn là một địa chỉ xanh tin cậy và uy tín trong việc chọn tạo giống sắn ngô khoai đậu đỗ và xây dựng mô hình quy trình kỹ thuật canh tác thích hợp bền vững cho các tỉnh phía Nam, trọng điểm vùng Đông Nam Bộ

Thầy Trần Hồng Uy, thuở thầy làm Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ngô thường vào với chúng tôi. Thầy đã nói lời chân tình thật xúc động “Các cậu là gương sáng lao động thực tiễn mà tôi là anh hùng lao động lưu danh” khi Thầy làm phản biện chính đánh giá xuất sắc giống ngô lai VN25-99, sau đó Thầy đã trở về trao cho Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc chúng tôi bức tranh sơn mài quý giá, kỷ niệm ngày vui của Thầy với sự chứng kiến của lãnh đạo địa phương.

Đường tới IAS 100 năm (1025-2025) chúng tôi biết ơn những gương sáng tri thức và tấm lòng của những thầy bạn lớn nhà nông từ nhiều nơi khác nhau đã đến chung sức với Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam làm nên những thành tựu quý giá cho sản xuất nông nghiệp. Giáo sư Trần Hồng Uy là một người thân thiết trong số đó. Hình ảnh giáo sư Trần Hồng Uy trở về thăm và tặng quà Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc, với sự chứng kiến của lãnh đạo địa phương nhân dịp Thầy được tặng danh hiệu anh hùng lao động, thao thức trong lòng tôi.

Giáo sư Trần Hồng Uy với Trung tâm Hưng Lộc có nhiều chi tiết đời thường thật cảm động. Thầy lột đồng hồ đeo tay trao tặng cho anh Tiến lái xe của Trung tâm Hưng Lộc để biết ơn những ngày vất vả đã cùng thầy lội ruộng (Chiếc đồng hồ này thầy vẫn thường đeo, và có mặt trong tấm ảnh này), Thầy nhiều lần xuống thăm nhà riêng bạn cũ là Nguyễn Khang và gia đình chúng tôi, những đàn em mà ông quý. Ông Nguyễn Khang trước là cán bộ lái máy gieo trồng chăm sóc thu hoạch ngô rất giỏi của Trung tâm Nghiên cứu Ngô Sông Bôi của Thầy sau này là phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc; Thầy ngủ tại nhà khách đơn sơ của Viện nhiều lần đi điểm mà khi ít ngủ khách sạn Thầy chơi thân với anh Vực, anh Định, chị Rịnh, cùng nhiều anh chị em làm ngô ở Hưng Lộc và Viện, rất hòa đồng với anh em bảo vệ lái xe và nhân viên hành chính trực phòng, dọn vệ sinh. Chúng tôi ở Hưng Lộc biết ơn thầy Uy khi thầy đã chia sẻ phần kinh phí ít ỏi của đề tài cây màu mà thầy làm chủ nhiệm để khoai sắn những khi khó khăn được nương bóng thầy vui đồng hành đồng tác giả “Chọn tạo và phát triển giống sắn KM98-1”. Thầy tham gia phần lớn các hội thảo quốc tế, quốc gia về cây có củ. Tôi nhớ như in cái xiết tay cảm thông và những lời an ủi động viên của Thầy khi giống sắn KM98-5, KM140 đã có quyết định rồi của tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai công nhận sản xuất thử và cho phép sản xuất đại trà trong tỉnh nhưng lại chậm được thủ tục công nhận khác. Cây khoai lang cũng vậy, thầy Uy, thầy Quyền, thầy Tình, thầy Minh, thầy Bửu,… đều khuyến khích chúng tôi nghiên cứu chọn giống đừng buông bỏ trước khó khăn, trong khi việc đúc kết của Viện đôi khi lại xuýt quên khoai (!). Nhờ những nổ lực và góc nhìn bao dung, những lời khuyên ấm áp chân thành của những bạn thầy mà chúng ta có được những giống khoai lang ngon Hoàng Long, HL4, Chiêm Dâu, Khoai Gạo , khoai Bí Đá Lạt, HL518 Nhật đỏ, HL491 Nhật tím . Tôi thật tâm đắc với bài thơ “Chung sứctrên đường xuân” “Ngô khoai chẳng phụ dày công Viện” Nguyên văn bài thơ dưới đây có bóng dáng nhiều người thầy ngô Việt Nam, mà nổi bật là thầy Uy và thầy Tình.

Cựu Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn là nhà quản lý hàng đầu trong ngành nông nghiệp. sinh thời rất quan tâm cây ngô và có những chuyến thăm đồng với giáo sư Trần Hồng Uy. Những người thầy ngô lai Việt Nam lĩnh vực chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp cây ngô, nghiên cứu khoa học kỹ thuật cây ngô, đào tạo đội ngũ chuyên sâu cây ngô, tiêu biểu nhất nửa thế kỷ qua là giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình, giáo sư Trần Văn Minh, phó giáo sư Trương Đích, . Đó là ba chuyên gia ngô lai Việt Nam hàng đầu, các thầy bạn nhà nông thật thân thiết. Giáo sư Trần Hồng Uy là cánh chim đầu đàn trong số đó.

Ngô Việt Nam là cây lương thực quan trọng thứ hai sau lúa, có diện tích canh tác hàng năm hiện đạt khoảng 1,15 triệu ha, năng suất bình quân 4,55 tấn/ha, sản lượng 5,24 triệu tấn (Tổng cục Thống kê 2017). Sản phẩm ngô Việt Nam chủ yếu dùng cho chăn nuôi, nay dùng làm thực phẩm cho người hơn 5%. Cuộc cách mạng về giống ngô lai Việt Nam đã góp phần tăng nhanh diện tích, năng suất và sản lượng ngô trong toàn quốc, đưa nước ta đứng vào hàng ngũ những nước trồng ngô lai tiên tiến của vùng châu Á. So với năm 1985 trước đổi mới, ngô Việt Nam lúc ấy có diện tích 397 ngàn ha, năng suất bình quân 1,47 tấn/ha, sản lượng 0,37 triệu tấn thì đến nay ngô Việt Nam ngày nay đã đạt một bước tiến vượt bậc gấp 3 lần về năng suất và 14 lần về sản lượng. Mặc dù, sản lượng ngô hiện nay vẫn chưa đủ cung cấp cho ngành chăn nuôi của cả nước, Việt Nam mỗi năm vẫn phải nhập khoảng 1,60 – 2,00 triệu tấn ngô hạt để làm thức ăn chăn nuôi, nhưng Việt Nam đã cùng Thái Lan và Trung Quốc nằm tốp đầu những quốc gia trồng ngô tiên tiến ở châu Á. Trong thành tựu ấy, có công đóng góp hiệu quả của giáo sư Trần Hồng Uy ở chặng đường đầu.

Giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình (ảnh), giáo sư Trần Văn Minh, PGS.TS Trương Đích, TS Lê Quý Kha là những gương sáng tiêu biểu về cây ngô Việt Nam mà tôi từng biết, Chúng ta kính trọng những người Thầy thực sự là con người của thực tiễn, của hành động, thật sâu sát thực tiễn, nâng đỡ và đánh giá cao những kết quả tốt nổi bật phục vụ sản xuất..

Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Trần Hồng Uy nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu ngô Việt Nam Thầy được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ trong lĩnh vực Nông nghiệp vào năm 2000 với công trình nghiên cứu tạo giống ngô lai ở Việt Nam. GS.TSKH Trần Hồng Uy sinh ngày 2/2/1938 tại thôn Hương Gián, xã Thái Sơn, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Thủa thiếu thời GS đã có những hoài bão phục vụ nông nghiệp nước nhà…Lớn lên thầy dành trọn đời mình cho sự nghiên cứu bảo tồn và phát triển cây ngô Việt Nam với thành tựu nổi bật là Ngô lai Việt Nam, Ngô đông Việt Nam, Ngô chất lượng cao. TS. Bùi Mạnh Cường Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ngô với bài viết “GS.TSKH Trần Hồng Uy cây đại thụ của ngành ngô Việt Nam” trên báo Nông nghiệp Việt Nam đã đúc kết các bài học kinh nghiệm sâu lắng: ”Ngoài truyền bá kiến thức mới cho người dân, gần gũi với nông dân, giải quyết những vấn đề mới phát sinh trong sản xuất ngô, GS Trần Hồng Uy còn đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ cao, uyên thâm về kiến thức chọn tạo, đó là các tiến sỹ, thạc sỹ, công nhân kỹ thuật đủ sức gánh vác nhiệm vụ nặng nề của Viện trong những năm vừa qua. Nhiều học trò của Thầy đã trưởng thành, giữ các trọng trách cao của Viện, các Sở, Ban ngành của các địa phương. Trong cuộc sống thầy sống giản dị, chân thành, giàu lòng nhân ái, thường xuyên truyền đạt những kiến thức mới, bác học, với phương châm phải lấy thực tiễn là thước đo để đánh giá hiệu quả trong công tác nghiên cứu khoa học, phương châm ấy đã trở thành qui luật bất biến của Viện. Nhưng điều lớn lao hơn mà giáo sư đã để lại cho hậu thế là một kho kiến thức về cuộc sống, tác phong sinh hoạt, tư duy khoa học, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”.

Giáo sư Ngô Hữu Tình đánh giá phản biện giống ngô tốt VN112 của Trung tâm Hưng Lộc chọn tạo.

Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc với công trình nghiên cứu chọn tạo giống ngô lai VN25-99, VN112 và mô hình trồng ngô lai xen đậu xanh, đậu nành, lạc, đầu rồng với sắn, phù hợp vụ trồng và điều kiện sinh thái, đã đồng hành với các giống ngô lai xuất sắc của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam vang bóng một thời. Viện IAS chúng ta có sự chung sức của giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình cùng nghiên cứu đánh giá giống ngô và các mô hình hệ thống canh tác ngô. Sự hợp tác bền bỉ bao năm đã lưu lại ấn tượng sâu sắc trong lòng chúng tôi mãi không bao giờ quên. xem tiếp Chuyện thầy Trần Hồng Uy

CHUNG SỨC TRÊN ĐƯỜNG XUÂN
Hoàng Kim

1

Thầy bạn nhà nông mến dặm đường
Tình yêu cuộc sống đức lưu hương
Trình, Đào thanh thản nương thời vận
Tô, Nguyễn thung dung nhẹ đoạn trường
Lúa sắn ngô khoai yêu khoa học
Mai lan cúc trúc thú văn chương
Tâm bình minh triết thành công quả
An vui trí sáng đức muôn phương.

2

Chung sức bao năm một chặng đường
Cuộc đời nhìn lại phúc lưu hương
Ngô khoai chẳng phụ dày công Viện
Lúa sắn chuyên tâm mến nghĩa Trường
Dạy học tinh hoa giàu trí tuệ
Chuyển giao chuyên nghiệp khiếu văn chương
Người chọn vãng sanh vui một cõi
Ai theo cực lạc đức muôn phương

xem tiếp Chung sức trên đường xuân

Soi mình trong gương không bằng soi mình trong lòng người.

Năm tháng đi qua chỉ tình yêu ở lại.

TS Lê Quý Kha (thứ hai phải qua) và nghiên cứu sinh với quý thầy cô Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam , Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ chí Minh

CHUYỆN THẦY LÊ QUÝ KHA
Hoàng Kim

Tiến sĩ Lê Quý Kha là cựu Phó Viện Trưởng Viện Khoa học Kỷ thuật Nông nghiệp Miền Nam, chuyên gia ngô, thầy và bạn nhà nông, người có nhiều đóng góp tốt cho nghề trồng ngô Việt Nam. Thông tin dưới đây là giới thiệu sách và tư vấn học tập

Ngô Việt Nam là cây lương thực quan trọng thứ hai sau lúa, có diện tích canh tác hàng năm hiện đạt khoảng 1,15 triệu ha, năng suất bình quân 4,55 tấn/ha, sản lượng 5,24 triệu tấn (Tổng cục Thống kê 2017). Sản phẩm ngô Việt Nam chủ yếu dùng cho chăn nuôi, nay dùng làm thực phẩm cho người hơn 5%. Cuộc cách mạng về giống ngô lai Việt Nam đã góp phần tăng nhanh diện tích, năng suất và sản lượng ngô trong toàn quốc, đưa nước ta đứng vào hàng ngũ những nước trồng ngô lai tiên tiến của vùng châu Á. So với năm 1985 trước đổi mới, ngô Việt Nam lúc ấy có diện tích 397 ngàn ha, năng suất bình quân 1,47 tấn/ha, sản lượng 0,37 triệu tấn thì đến nay ngô Việt Nam đã đạt một bước tiến vượt bậc, gấp 3 lần về năng suất và 14 lần về sản lượng. Mặc dù vậy, sản lượng ngô hiện nay vẫn chưa đủ cung cấp cho ngành chăn nuôi của cả nước, Việt Nam mỗi năm vẫn phải nhập khoảng 1,60 – 2,00 triệu tấn ngô hạt để làm thức ăn chăn nuôi, nhưng Việt Nam đã cùng Thái Lan và Trung Quốc nằm tốp đầu trồng ngô tiên tiến của châu Á. Trong thành tựu ấy, có công đóng góp hiệu quả của giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình, giáo sư Trần Văn Minh, tiến sĩ Phạm Đồng Quảng, phó giáo sư Trương Đích, tiến sĩ Mai Xuân Triệu, tiến sĩ Bùi Mạnh Cường, tiến sĩ Phan Xuân Hào,Tiến sĩ Lê Quý Kha Tiến sĩ Lê Quý Tường, thầy Luyện Hữu Chỉ, thầy Võ Đình Long, thầy Đỗ Hữu Quốc, tiến sĩ Trần Kim Định, tiến sĩ Trần Thị Dạ Thảo, tiến sĩ Nguyễn Phương, kỹ sư Phạm Thị Rịnh, kỹ sư La Đức Vực, kỹ sư Phạm Văn Ngọc … là những chuyên gia chính của nghề ngô Việt Nam nhiều kinh nghiệm thực tiển với nhiều công sức đào tạo bồi dưỡng đội ngũ hiệu quả cho nguồn lực nghề trồng ngô Việt Nam trong chặng đường đầu 45 năm qua.,

Trang sách ngô Việt của tiến sĩ Lê Quý Kha là những cẩm nang nghề nghiệp, tiêu biểu gồm: 1) TS Lê Quý Kha, TS Lê Quý Tường 2019. NGÔ SINH KHỐI Kỹ thuật canh tác, thu hoạch và chế biến phục vụ chăn nuôi. Nhà Xuất bản Nông nghiệp ISBN 978-606-60- 2930-4 2) CIMMYT & IBPGR – Rome, 1991 Biên dịch Lê Quý Kha 2013. Hướng dẫn mô tả nguyên liệu ngô. Nhà Xuất bản Khoa học và Kỹ thuật. 3) Lê Quý Kha (Chủ biên) 2013. Hướng dẫn khảo sát, so sánh và khảo nghiệm giống ngô lai. Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật . Sách cẩm nang nghề nghiệp cây Ngô. Tài liệu Học tập CÂY LƯƠNG THỰC Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh Nhà sách Việt Nam, FoodCrops.vn, CÂY LƯƠNG THỰC VIỆT NAM, Hoàng Long , Hoàng Kim tuyển chọn và giới thiệu www.nhasachvietnam.blogspot.com

TS. Lê Quý Kha (bìa trái) với thầy bạn Đại học Nông Lâm Hồ Chí Minh

CÓ MỘT NGÀY NHƯ THẾ
Hoàng Kim
chúc mừng Lê Quý Kha

Có một ngày như thế.
Vui em nay thành công.
Nụ cười tươi rạng rỡ.
Ngày mỗi ngày trưởng thành.

Phúc hậu và thực việc
Tận tụy với nghề nông
Thân thiết tình thầy bạn
Chăm chút từng trang văn.

xem tiếp Chuyện thầy Lê Quý Kha và chuyên mục Dấu xưa thầy bạn quý

VIỆN IAS TRONG LÒNG TÔI
Một số hình ảnh lư liệu cá nhân

GS Trần Thế Thông nay đã qua tuổi 93, trò chuyện về Viện

GS Trần Thế Thông, GS Vũ Công Hậu làm việc cùng chuyên gia Viện Vavilop Liên Xô.

GS.Vũ Công Hậu và chuyên gia Liên Xô chương trình thu thập bảo tồn tài nguyên cây trồng.

Mô hình trồng xen lạc, đậu xanh, đậu nành, đậu rồng với ngô lai, sắn có hiệu quả cao ở vùng Đông Nam Bộ và Duyên hải miền Trung. TS. Hoàng Kim đang báo cáo kết quả nghiên cứu và phát triển mô hình trồng xen ngô đậu với bộ trưởng Nguyễn Ngọc Trìu.

GS Mai Văn Quyền hướng dẫn chuyên gia IRRI và chuyên gia Viện Lúa ĐBSCL thăm mô hình trồng xen ngô đậu trong hệ thống cây trồng vùng Đông Nam Bộ.

Những người bạn Sắn Việt Nam với Những người bạn lớn của nông dân trồng sắn châu Á

 Viện trưởng GS. Phạm Văn Biên với chuyên gia CIAT và các lãnh đạo Mạng lưới Sắn châu Á, châu Mỹ La tinh tại Hội thảo Sắn châu Á tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh năm 2000

Viện trưởng GS. Phạm Văn Biên hướng dẫn Bộ trưởng Lê Huy Ngọ thăm các giống điều ghép PN1 và các giống điều mới chọn tạo tại Trung tâm Hưng Lộc, Đồng Nai

Viện Trưởng GS. Bùi Chí Bửu hướng dẫn Tổng Giám đốc CIAT thăm các giống sắn mới.

Quyền Viện Trưởng TS. Ngô Quang Vình cùng các chuyên gia CIAT đánh giá các giống sắn mới (KM419 bên phải và KM140 bên trái)

Viện trưởng TS. Trần Thanh Hùng (giữa) nhận hoa chúc mừng của các đồng nghiệp.

CNM365 THÁNG NĂM NHÌN LẠI
https://cnm365.wordpress.com
Run away with me

NGÔI SAO MAY MẮN CHÂN TRỜI
Hoàng Kim

Em đọc lại Nhà Giả Kim em nhé
Bài ca thời gian câu chuyện cuộc đời
Một giấc mơ Người đi tìm kho báu
Theo ước mơ mình tới chốn xa xôi …

Bậc tiên tri biết nhìn sâu khát vọng
Khuyến khích em theo mơ ước tuổi hoa
Đi tới cuối con đường hạnh phúc
Hãy là chính mình, ta chính là ta.

Em thấu hiểu có ngôi sao may mắn
Luôn bên em lấp lánh phía chân trời
Nơi bảng lãng thơ tình Hồ núi Cốc
Giấc mơ đưa ta về cổ tích xa xôi  …

Lên đường đi em
Bình minh đã rạng
Vui bước tới thảnh thơi
Vui đi dưới mặt trời!

Ta hãy chăm như con ong làm mật
Cuộc đời này là hương hoa.
Ngày mới yêu thương vẫy gọi,
Ngọc cho đời vui khỏe cho ta.

Hoàng Kim

MỘT SỰ NGHIỆP LỚN VÀ CẤP THIẾT
Nguyên Ngọc

Kỷ niệm ngày mất của cụ Phan Châu Trinh, trân trọng giới thiệu bài phát biểu của nhà văn Nguyên Ngọc tại lễ ra mắt Quĩ Dịch thuật Phan Chu Trinh thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam – ngày 9/1/2007 tại Hà Nội. Bài đã đăng trên HỌC MỖI NGÀY http://hocmoingay.blogspot.com/

Tôi xin cảm ơn ban tổ chức đã dành cho tôi vinh dự được nói vài lời trong buổi gặp gỡ trang trọng này, buổi gặp gỡ, tôi tin vậy, mở đầu cho một công việc rồi về sau hẳn sẽ được ghi nhớ như một cái mốc quan trọng trong đời sống văn hóa của chúng ta.

Tôi muốn mở đầu bằng một câu chuyện và mấy con số. Đó là chuyện cuốn Bàn về tự do của John Stuart Mill, từ lâu đã được coi là kinh điển không chỉ ở châu Âu mà trên toàn thế giới. Cuốn sách này được xuất bản lần đầu ở Anh năm 1859. Không đầy 10 năm sau, năm 1868, nó đã được dịch ở Nhật Bản, số phát hành lên đến 2 triệu bản, trong khi dân số Nhật lúc bấy giờ chỉ 36 triệu người. Có thể nói chắc chắn điều này gắn liền sâu sắc với công cuộc duy tân nổi tiếng của Nhật cách đây mấy thế kỉ, cuộc lựa chọn vĩ đại đã đưa nước Nhật vào một con đường và đến một số phận khác hẳn các nước châu Á bấy giờ hầu như đều ở trong hoàn cảnh và đứng trước những thách thức sống còn tương tự. Nước Nhật ngày nay cũng đang đứng đầu thế giới về số người đọc và về số sách dịch. Tôi nghĩ sẽ không quá đáng khi nói rằng tình hình đặc biệt đó không phải không có liên quan gì đến điều mà ta vẫn gọi là “sự thần kì Nhật Bản”. Có lẽ cũng nên biết rằng hầu hết các thuật ngữ về xã hội học, triết học, chính trị học, và nhiều khoa học khác đang được sử dụng ngày nay ở ta chính là xuất phát trước tiên từ Nhật, chính người Nhật là những người đầu tiên đã sáng tạo ra các thuật ngữ ấy để dịch các khái niệm du nhập từ phương Tây trong quá trình duy tân và hiện đại hoá của họ, các thuật ngữ này sau đó được các nhà cách mạng Trung Hoa đưa vào tiếng Trung, rồi mới chuyển sang Việt Nam. Và như ai cũng hiểu, một khái niệm mới chỉ có thể hình thành, định hình trong một xã hội, trong đời sống một dân tộc khi trong ngôn ngữ của xã hội và dân tộc đó đã chính thức xuất hiện những thuật diễn đạt những khái niệm ấy. Chính những khái niệm mới được định hình tạo ra những chuyển động xã hội, thậm chí những cuộc cách mạng xã hội rộng lớn, quyết định số phận các dân tộc.

Một ví dụ Nhật Bản thôi hẳn cũng đã khá đủ để cho ta thấy vai trò của dịch thuật trong đời sống và phát triển của các dân tộc. Đúng ra đấy là một quy luật phổ biến: một dân tộc, một đất nước chỉ có thể phát triển – thậm chí tồn tại mà không bị mỏi mòn, mai một – qua việc trao đổi liên tục với những nền văn hóa khác mình, trong đó dịch – “dịch” bằng cách này hay cách khác – là một phương tiện quan trọng nhất; và những biến đổi quan trọng nhất của đời sống một dân tộc thường gắn với những công cuộc tiếp nhận những ảnh hưởng văn hóa bên ngoài, càng xa và mới lạ thì tác động càng mạnh và càng quyết định, và cũng thường chủ yếu thông qua dịch thuật.

Ngay lịch sử ta cũng từng chứng minh khá rõ điều này: tiếp nhận văn hóa Phật giáo Ấn Độ thông qua dịch kinh Phật rất sớm ngay từ vài thế kỉ trước Công nguyên, tạo nên một nền văn hóa Việt rất độc đáo kết hợp văn hóa bản địa với văn hóa Phật giáo, đủ sức chống lại đồng hoá một nghìn năm của văn hóa xâm lược phương bắc; tiếp nhận văn hóa Trung Hoa Nho giáo bằng một lối “dịch” rất đặc biệt, qua một ngôn ngữ Hán Việt, viết Hán đọc Việt, cũng tạo sức mạnh văn hóa đủ để tồn tại một nghìn năm tiếp theo độc lập bên cạnh một đế quốc khổng lồ, và hơn thế nữa còn nhân đôi lãnh thổ về phương Nam; tiếp nhận văn hóa phương Tây, trước tiên bằng đọc trực tiếp, rồi bằng dịch, để tạo nên xã hội Việt Nam, văn hóa và văn học Việt Nam hiện đại …

Tuy nhiên cũng phải nói rằng, do những nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, trong thời kì cận đại và hiện đại, việc tiếp cận và dịch thuật những tri thức tinh hoa của nhân loại ở ta khá chậm trễ và phiến diện. Các tác phẩm văn học thế giới được giới thiệu và dịch khá hơn, nhưng cũng chưa thật có hệ thống; đặc biệt từ khi có tác động của kinh tế thị trường thì vừa có mặt phong phú, đa dạng hơn, lại vừa có mặt hỗn độn hơn, chất lượng dịch nhiều khi rất kém. Còn những tác phẩm tinh hoa thuộc các ngành khoa học xã hội và nhân văn thì rất vắng bóng. Trước Cách mạng Tháng Tám, có thể nói ở Việt Nam hoàn toàn không có một tác phẩm triết học quan trọng nào của phương Tây được dịch ra tiếng Việt. Sau năm 1945, đặc biệt sau năm 1954, một số tác phẩm triết học đã được dịch khá công phu, nhưng cũng chỉ tập trung trong hệ tư tưởng Mác-Lênin. Có thể nói, không hề quá đáng, chúng ta hầu như bị đứt mất hàng trăm năm với tinh hoa của tri thức toàn diện của nhân loại. Chỉ một ví dụ này thôi cũng đã quá hùng hồn: Cuốn sách kinh điển “Bàn về tự do” của John Stuart Mill vừa nói đến trên kia mãi đến năm 2004 mới được dịch lần đầu tiên ở ta, và cũng chỉ in lèo tèo có một 1.000 bản, tức chậm hơn Nhật một thế kỉ rưởi và số lượng in thì ít hơn họ 2.000 lần! Có phải chỉ qua một điều này thôi đã có thể cắt nghĩa được sự chậm trễ hàng trăm năm của ta so với cái đất nước cách đây nghiệp phục hưng dân tộc. Tôi muốn đề nghị trong buổi họp mặt hôm nay, ít nhất và trước hết vài thế kỉ hoàn cảnh cũng chẳng hơn gì ta, và ngày nay ta thật sự chẳng biết đến bao giờ mới đuổi theo cho kịp. Quả thật cho đến hôm nay, ta vẫn còn là một ốc đảo cách biệt rất xa với đại dương mênh mông của tri thức nhân loại, cả cổ điển lẫn đương đại, đó là điều không thể và cũng không nên cố tìm cách chối cãi.

Cho nên sẽ hoàn toàn không đầy đủ, sẽ là phiến diện và thậm chí nguy hiểm, nếu trong chiến lược phát triển trước mắt và lâu dài của đất nước không thật sự có kế hoạch toàn diện, nghiêm túc, có hệ thống, và cả bức bách nữa, dịch thuật tinh hoa tri thức thế giới như một trong những chiến lược then chốt của phát triển, hoặc cũng có thể nói cách khác, trong sự trong những người tâm huyết chúng ta, thống nhất với nhau về nhận thức ấy, để rồi từ đó mới bàn đến những kế hoạch, những công việc cụ thể, và cũng từ đây loan nhận thức này ra toàn xã hội. Dự án Tủ sách tinh hoa tri thức thế giới, với Nhà xuất bản Tri Thức làm trung tâm đầu tiên, chỉ có thể thành công nếu chúng ta thật sự nhận ra tình hình nghiêm trọng này, và từ đó thống với nhau nhận thức này.

Cách đây hơn một thế kỉ có một người Việt Nam đã giật mình hiểu ra tình hình này, nhận ra sự lạc hậu chết người của xã hội ta về văn hóa và tri thức giữa một thế giới đang biến động dữ dội, đang “toàn cầu hoá” như cách nói của chúng ta ngày nay, cuộc toàn cầu hoá lần thứ nhất; và biết rằng Việt Nam chỉ có thể sống còn nếu quyết mạnh dạn hoà nhập cùng toàn thế giới, ra sức học thế giới. Người đó là Phan Châu Trinh, người Việt Nam sáng suốt nhất trong thời của ông. Về sau Huỳnh thúc Kháng có một đánh giá thoạt nghe có thể rất lạ về Phan Châu Trinh, ông gọi Phan Châu Trinh là “nhà cách mạng đầu tiên của Việt Nam”. Nhà cách mạng là người không chỉ chống ngoại xâm, mà là người muốn làm thay đổi xã hội, thay đổi một cách căn bản. Phan Châu Trinh chủ trương muốn cứu nước ra khỏi tình trang nô lệ thảm khốc thì phải làm thay đổi xã hội, khắc phục sự lạc hậu về văn hóa xã hội của đất nước, rút ngắn khoảng cách chết người giữa chúng ta với thế giới đang chuyển động như vũ bão. Và khẩu hiệu của ông ngắn gọn, súc tích, quyết đoán: “Chi bằng học!”. Chiến lược hàng đầu của ông là khai dân trí, tức khai hoá dân tộc, khai hoá cho dân tộc đang chìm đắm trong vòng u tối. Phan Châu Trinh đã tìm sang Nhật, và kết luận của ông sau chuyến khảo sát tận nơi ấy rất rõ ràng. Ông nói, đau đớn: “Xem dân trí nước Nhật rồi đem dân trí ta so sánh thật không khác gì đem con gà đọ với con chim cắt già… Trình độ quốc dân Nhật như thế, trình độ quốc dân ta như thế, không nô lệ làm sao được”. Trở về, ông phát động phong trào Duy Tân nổi tiếng. Hoàng Xuân Hãn đánh giá phong trào đó như sau: “Phan Châu Trinh đã chủ trương một cuộc cách mạng tân văn hóa”… Tiếc thay, vì những éo le của lịch sử, sự nghiệp tâm huyết và sáng suốt của Phan Châu Trinh đã phải dở dang. Độc lập dân tộc đã được dành lại bằng mấy cuộc chiến tranh khốc liệt và anh hùng. Song, như một nhà sử học đã nói, những nan đề do Phan Châu Trinh đã nhận thức và nêu ra cho đất nước, về nhiều mặt, vẫn còn nguyên đấy. Công cuộc khai hoá bị chậm trễ vì những uẩn khúc của lịch sử nhất định phải được tiếp tục, một cách ráo riết, cơ bản, có hệ thống. Phải đưa xã hội, dân tộc ta hoà nhập được với nền tảng tri thức cả cơ bản lẫn cập nhật của nhân loại. Đây phải là sự nghiệp của toàn dân, của tất cả những người tâm huyết với sự phát triển của dân tộc. Hoàn toàn không phải ngẫu nhiên mà quĩ dịch thuật như là một công cụ hữu hiệu để góp phần thực hiện sự nghiệp này mang tên là Quỹ dịch thuật Phan Châu Trinh. Và cũng thật đẹp khi đứng đầu Quĩ này là nguyên phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, người cháu ngoại yêu quí của cụ.

Công việc ắt sẽ rất nhiều và rất nặng nề. Cần có kế hoạch tổng thể có tầm nhìn xa và lớn, đồng thời thiết thực từng bước. Cần huy động được tối đa trí tuệ, tài năng của nhiều người từng trải, đồng thời lại cần có chương trình đào tạo lực lượng dịch mạnh cho tương lai.

Hoàn cảnh mới của đất nước đang tạo cho chúng ta những điều kiện tốt hơn bao giờ hết để tiếp nối khai sáng cuộc được Phan Châu Trinh bắt đầu từ một 100 năm trước. Và cũng chính hoàn cảnh ấy, với quyết đoán của đất nước chủ động mạnh mẽ đi vào trào lưu toàn cầu hoá, buộc chúng ta phải quyết tâm thực hiện cho kì được sự nghiệp này. Chúng ta đã chậm trễ mất hàng trăm năm, quyết không thể chần chừ nữa. Mong cuộc gặp hôm nay, khiêm tốn, song sẽ là sự bắt đầu, bắt đầu lại con đường khai sáng rất đáng để tất cả chúng ta dồn hết tâm huyết và trí tuệ.

Tinh Hoa 24H 26 Tháng 2 lúc 21:10 (H) Điều gì xảy ra khi Nga giành chiến thắng? Thế giới rung chuyển ra sao khi Ông Trump đắc cử tổng thống 2024? https://www.facebook.com/watch/?v=652302959414942

Bài viết mới trên CNM365 Tình yêu cuộc sống
DẠY VÀ HỌC https://hoangkimvn.wordpress.com
CNM365 bấm vào đây cập nhật mỗi ngày

Video yêu thích

https://www.youtube.com/embed/_Bs4XcVufqY?version=3&rel=1&showsearch=0&showinfo=1&iv_load_policy=1&fs=1&hl=vi&autohide=2&wmode=transparent

Bài ca nhịp thời gian https://youtu.be/_Bs4XcVufqY

Mùa xuân đầu tiên (Văn Cao) -Thanh Thúy
KimYouTube

https://www.youtube.com/embed/77ZozI0rw7w?version=3&rel=1&showsearch=0&showinfo=1&iv_load_policy=1&fs=1&hl=vi&autohide=2&wmode=transparent

KimYouTube

Trở về trang chính
Hoàng Kim Long, Ngọc Phương Nam, Thung dung Dạy và Học, Việt Nam Học, Cây Lương thực Việt Nam, CNM365 Tình yêu Cuộc sống, Kim on LinkedIn, Kim on Facebook, Kim on Twitter

Chào ngày mới 14 tháng 3

CHÀO NGÀY MỚI 14 THÁNG 3
Hoàng Kim
CNM365 Chào ngày mới 14 tháng 3. Sớm xuân qua Đại Lãnh; Ngô Việt Nam và những người thầy; Thầy Uy ngô Việt Nam; Đường tới IAS 100 năm; Câu chuyện ảnh tháng Ba COVID19 NEWS Ngày 14 tháng 3 ngày Hôn nhân Quốc  tế, White day, kỷ niệm một tháng sau ngày Valentine tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Ngày 14 tháng 3 năm 1988, Hải quân Trung Quốc và Hải quân Việt Nam xảy ra xung đột tại đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, kết quả hải quân Trung Quốc chiếm được đá này. Ngày 14 tháng 3 năm 1988, Ngày Pi được tổ chức lần đầu tiên ở San Francisco Exploratorium theo ý tưởng của Larry Shaw. Sớm xuân qua Đại Lãnh; Ngô Việt Nam và những người thầy; Thầy Uy ngô Việt Nam; Đường tới IAS 100 năm; Câu chuyện ảnh tháng Ba COVID19 NEWS.Thông tin tại http://fa.hcmuaf.edu.vn/hoaqngkimlong và https://cnm365.wordpress.com/category/chao-ngay-moi-14-thang-3/

SỚM XUÂN QUA ĐẠI LÃNH
Hoàng Kim

Vui được dịp sớm xuân qua Đại Lãnh
Ngắm đất trời núi biển lúc hừng đông
Nghe vó ngựa ruổi dài đường vạn dặm
Đá Bia ơi.thăm thẳm đất Tiên Rồng

Đường tới IAS 100 năm
THẦY UY NGÔ VIỆT NAM
Hoàng Kim

Đường tới IAS 100 năm (1025-2025) chúng tôi biết ơn những gương sáng tri thức và tấm lòng của những thầy bạn lớn nhà nông từ nhiều nơi khác nhau đã đến chung sức với Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam làm nên những thành tựu quý giá cho sản xuất nông nghiệp. Giáo sư Trần Hồng Uy là một người thân thiết trong số đó. Hình ảnh giáo sư Trần Hồng Uy trở về thăm và tặng quà Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc, với sự chứng kiến của lãnh đạo địa phương nhân dịp Thầy được tặng danh hiệu anh hùng lao động, thao thức trong lòng tôi.

Cựu Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn là nhà quản lý hàng đầu trong ngành nông nghiệp. sinh thời rất quan tâm cây ngô và có những chuyến thăm đồng với giáo sư Trần Hồng Uy. Những người thầy ngô lai Việt Nam lĩnh vực chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp cây ngô, nghiên cứu khoa học kỹ thuật cây ngô, đào tạo đội ngũ chuyên sâu cây ngô, tiêu biểu nhất thời kỳ ba mươi năm đổi mới 1986- 2016 là giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình và giáo sư Trần Văn Minh. Đó là ba chuyên gia ngô lai Việt Nam hàng đầu, các thầy bạn nhà nông thật thân thiết. Giáo sư Trần Hồng Uy là cánh chim đầu đàn trong số đó.

Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc là điểm sáng ngô lai Việt Nam ở Nam Bộ. Thầy Trần Hồng Uy, thuở thầy làm Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ngô thường vào với chúng tôi. Thầy đã nói lời chân tình thật xúc động “Các cậu là gương sáng lao động thực tiễn mà tôi là anh hùng lao động lưu danh” khi Thầy làm phản biện chính đánh giá xuất sắc giống ngô lai VN25-99, sau đó lại trở về trao cho Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc chúng tôi bức tranh sơn mài quý giá, kỷ niệm ngày vui của Thầy với sự chứng kiến của lãnh đạo địa phương.

Giáo sư Trần Hồng Uy với Trung tâm Hưng Lộc có nhiều chi tiết đời thường thật cảm động. Thầy lột đồng hồ đeo tay trao tặng cho anh Tiến lái xe của Trung tâm Hưng Lộc để biết ơn những ngày vất vả đã cùng thầy lội ruộng (Chiếc đồng hồ này thầy vẫn thường đeo, và có mặt trong tấm ảnh này), Thầy nhiều lần xuống thăm nhà riêng bạn cũ là Nguyễn Khang và gia đình chúng tôi, những đàn em mà ông quý. Ông Nguyễn Khang trước là cán bộ lái máy gieo trồng chăm sóc thu hoạch ngô rất giỏi của Trung tâm Nghiên cứu Ngô Sông Bôi của Thầy sau này là phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc; Thầy ngủ tại nhà khách đơn sơ của Viện nhiều lần đi điểm mà khi ít ngủ khách sạn Thầy chơi thân với anh Vực, anh Định, chị Rịnh, cùng nhiều anh chị em làm ngô ở Hưng Lộc và Viện, rất hòa đồng với anh em bảo vệ lái xe và nhân viên hành chính trực phòng, dọn vệ sinh. Chúng tôi ở Hưng Lộc biết ơn thầy Uy khi thầy đã chia sẻ phần kinh phí ít ỏi của đề tài cây màu mà thầy làm chủ nhiệm để khoai sắn những khi khó khăn được nương bóng thầy vui đồng hành đồng tác giả “Chọn tạo và phát triển giống sắn KM98-1”. Thầy tham gia phần lớn các hội thảo quốc tế, quốc gia về cây có củ. Tôi nhớ như in cái xiết tay cảm thông và những lời an ủi động viên của Thầy khi giống sắn KM98-5, KM140 đã có quyết định rồi của tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai công nhận sản xuất thử và cho phép sản xuất đại trà trong tỉnh nhưng lại chậm được thủ tục công nhận khác. Cây khoai lang cũng vậy, thầy Uy, thầy Quyền, thầy Tình, thầy Minh, thầy Bửu,… đều khuyến khích chúng tôi nghiên cứu chọn giống đừng buông bỏ trước khó khăn, trong khi việc đúc kết của Viện đôi khi lại xuýt quên khoai (!). Nhờ những nổ lực và góc nhìn bao dung, những lời khuyên ấm áp chân thành của những bạn thầy mà chúng ta có được những giống khoai lang ngon Hoàng Long, HL4, Chiêm Dâu, Khoai Gạo , khoai Bí Đá Lạt, HL518 Nhật đỏ, HL491 Nhật tím . Tôi thật tâm đắc với bài thơ “Chung sức” “Ngô khoai chẳng phụ dày công Viện” Nguyên văn bài thơ dưới đây có bóng dáng nhiều người thầy ngô Việt Nam, mà nổi bật thuở ấy là thầy Uy, thầy Tình.

CHUNG SỨC
Hoàng Kim

Chung sức bao năm một chặng đường
Cuộc đời nhìn lại phúc lưu hương
Ngô khoai chẳng phụ dày công Viện
Lúa sắn chuyên tâm mến nghĩa Trường
Dạy học tinh hoa giàu trí tuệ
Chuyển giao chuyên nghiệp khiếu văn chương
Người chọn vãng sanh vui một cõi
Ai theo cực lạc đức muôn phương

Ngô Việt Nam là cây lương thực quan trọng thứ hai sau lúa, có diện tích canh tác hàng  năm hiện đạt  khoảng  1,15 triệu ha, năng suất bình quân 4,55 tấn/ha, sản lượng 5,24 triệu tấn (Tổng cục Thống kê 2017). Sản phẩm ngô Việt Nam chủ yếu dùng cho chăn nuôi,  nay dùng  làm thực phẩm cho người hơn 5%. Cuộc cách mạng về giống ngô lai Việt Nam đã góp phần tăng nhanh diện tích, năng suất và sản lượng ngô trong toàn quốc, đưa nước ta đứng vào hàng ngũ những nước trồng ngô lai tiên tiến của vùng châu Á. So với năm 1985 trước đổi mới, ngô Việt Nam lúc ấy có diện tích 397 ngàn ha, năng suất bình quân 1,47 tấn/ha, sản lượng 0,37 triệu tấn  thì đến nay ngô Việt Nam ngày nay đã đạt một bước tiến vượt bậc gấp 3 lần về năng suất và 14 lần về sản lượng. Mặc  dù, sản lượng ngô hiện nay vẫn chưa đủ cung cấp cho ngành chăn nuôi của cả nước, Việt Nam mỗi năm vẫn phải nhập khoảng  1,60 – 2,00 triệu tấn ngô hạt để làm thức ăn chăn nuôi, nhưng Việt Nam đã cùng  Thái Lan và Trung Quốc nằm tốp đầu những quốc gia trồng ngô tiên tiến ở châu Á. Trong thành tựu ấy, có công đóng góp hiệu quả của giáo sư Trần Hồng Uy ở chặng đường đầu.

Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp Hưng Lộc có những công trình nghiên cứu chọn tạo giống ngô và mô hình trồng ngô lai xen đậu xanh, đậu nành, lạc, đầu rồng với sắn phù hợp vụ trồng và điều kiện sinh thái. Giáo sư Trần Hồng Uy sâu sát thực tiễn, nâng đỡ và đánh giá cao những kết quả tốt nổi bật phục vụ sản xuất đó. Thầy thực sự là con người của thực tiễn, của hành động. Chúng tôi thực sự quý trọng Thầy về điều đó.

Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Trần Hồng Uy nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu ngô Việt Nam Thầy được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ trong lĩnh vực Nông nghiệp vào năm 2000 với công trình nghiên cứu tạo giống ngô lai ở Việt Nam. GS.TSKH Trần Hồng Uy sinh ngày 2/2/1938 tại thôn Hương Gián, xã Thái Sơn, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Thủa thiếu thời GS đã có những hoài bão phục vụ nông nghiệp nước nhà…Lớn lên thầy dành trọn đời mình cho sự nghiên cứu bảo tồn và phát triển cây ngô Việt Nam với thành tựu nổi bật là Ngô lai Việt Nam, Ngô đông Việt Nam, Ngô chất lượng cao. TS. Bùi Mạnh Cường Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ngô với bài viết “GS.TSKH Trần Hồng Uy cây đại thụ của ngành ngô Việt Nam” trên báo Nông nghiệp Việt Nam đã đúc kết các bài học kinh nghiệm sâu lắng: ”Ngoài truyền bá kiến thức mới cho người dân, gần gũi với nông dân, giải quyết những vấn đề mới phát sinh trong sản xuất ngô, GS Trần Hồng Uy còn đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ cao, uyên thâm về kiến thức chọn tạo, đó là các tiến sỹ, thạc sỹ, công nhân kỹ thuật đủ sức gánh vác nhiệm vụ nặng nề của Viện trong những năm vừa qua. Nhiều học trò của Thầy đã trưởng thành, giữ các trọng trách cao của Viện, các Sở, Ban ngành của các địa phương. Trong cuộc sống thầy sống giản dị, chân thành, giàu lòng nhân ái, thường xuyên truyền đạt những kiến thức mới, bác học, với phương châm phải lấy thực tiễn là thước đo để đánh giá hiệu quả trong công tác nghiên cứu khoa học, phương châm ấy đã trở thành qui luật bất biến của Viện. Nhưng điều lớn lao hơn mà giáo sư đã để lại cho hậu thế là một kho kiến thức về cuộc sống, tác phong sinh hoạt, tư duy khoa học, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”.

Giáo sư Ngô Hữu Tình đánh giá phản biện giống ngô tốt VN112 của Trung tâm Hưng Lộc chọn tạo.

Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc với công trình nghiên cứu chọn tạo giống ngô lai VN25-99, VN112 và mô hình trồng ngô lai xen đậu xanh, đậu nành, lạc, đầu rồng với sắn, phù hợp vụ trồng và điều kiện sinh thái, đã đồng hành với các giống ngô lai xuất sắc của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam vang bóng một thời. Viện IAS chúng ta có sự chung sức của giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình cùng nghiên cứu đánh giá giống ngô và các mô hình hệ thống canh tác ngô. Sự hợp tác bền bỉ bao năm đã lưu lại ấn tượng sâu sắc trong lòng chúng tôi mãi không bao giờ quên..

Soi mình trong gương không bằng soi mình trong lòng người.

Năm tháng đi qua chỉ tình yêu ở lại.

Hoàng Kim

Thông tin tại https://hoangkimlong.wordpress.com/2020/03/13/thay-uy-ngo-viet-nam/ và http://fa.hcmuaf.edu.vn/hoangkimlong và https://cnm365.wordpress.com/cate…/chao-ngay-moi-13-thang-3/

TS. Lê Quý Kha (bìa trái) với thầy bạn Đại học Nông Lâm Hồ Chí Minh

NGÔ VIỆT NAM VÀ NHỮNG NGƯỜI THẦY
Hoàng Long và Hoàng Kim

Ngô Việt Nam là cây lương thực quan trọng thứ hai sau lúa, có diện tích canh tác hàng năm hiện đạt khoảng 1,15 triệu ha, năng suất bình quân 4,55 tấn/ha, sản lượng 5,24 triệu tấn (Tổng cục Thống kê 2017). Sản phẩm ngô Việt Nam chủ yếu dùng cho chăn nuôi, nay dùng làm thực phẩm cho người hơn 5%. Cuộc cách mạng về giống ngô lai Việt Nam đã góp phần tăng nhanh diện tích, năng suất và sản lượng ngô trong toàn quốc, đưa nước ta đứng vào hàng ngũ những nước trồng ngô lai tiên tiến của vùng châu Á. So với năm 1985 trước đổi mới, ngô Việt Nam lúc ấy có diện tích 397 ngàn ha, năng suất bình quân 1,47 tấn/ha, sản lượng 0,37 triệu tấn thì đến nay ngô Việt Nam đã đạt một bước tiến vượt bậc, gấp 3 lần về năng suất và 14 lần về sản lượng. Sản lượng ngô hiện nay mặc dù vậy vẫn chưa đủ cung cấp cho ngành chăn nuôi của cả nước, Việt Nam mỗi năm vẫn phải nhập khoảng 1,60 – 2,00 triệu tấn ngô hạt để làm thức ăn chăn nuôi, nhưng Việt Nam đã cùng Thái Lan và Trung Quốc nằm tốp đầu trồng ngô tiên tiến của châu Á. Trong thành tựu ấy, có công đóng góp hiệu quả của một đội ngũ chuyên nghiên cứu giảng dạy và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật Ngô Việt Nam.

Đội ngũ gia đình Ngô Việt Nam tiêu biểu gồm: giáo sư Trần Hồng Uy, giáo sư Ngô Hữu Tình, giáo sư Trần Văn Minh, tiến sĩ Phạm Đồng Quảng, phó giáo sư Trương Đích, tiến sĩ Mai Xuân Triệu, tiến sĩ Bùi Mạnh Cường, tiến sĩ Phan Xuân Hào,Tiến sĩ Lê Quý Kha, Tiến sĩ Lê Quý Tường, thầy Luyện Hữu Chỉ, thầy Trần Như Nguyện, thầy Võ Đình Long, thầy Đỗ Hữu Quốc, tiến sĩ Trần Kim Định, nghiên cứu viên Phạm Thị Rịnh, nghiên cứu viên Phạm Văn Ngọc, tiến sĩ Trần Thị Dạ Thảo, tiến sĩ Hoàng Kim, tiến sĩ Trương Vĩnh Hải, thạc sĩ Nguyễn Hữu Để, thạc sĩ Bùi Xuân Mạnh, thạc sĩ Nguyễn Thế Hùng, thạc sĩ Lê Văn Gia Nhỏ, … cùng một đội ngũ đông đảo những thầy giáo, chuyên gia, các nghiên cứu viên, kỹ thuật viện, khuyến nông viên, dày công thực hiện chọn tạo giống ngô, nghiên cứu hệ thống canh tác ngô đậu thích hợp hiệu quả, hoàn thiện quy trình sản xuất phát triển ngô Việt Nam, đóng to lớn trong sản xuất thực tiển và đào tạo nguồn lực cây ngô ở chặng đường đầu 40 năm qua. Năng suất ngô Việt Nam tăng lên gấp ba lần (từ 1,47 tấn/ha năm 1985 lên 4,55 tấn/ha năm 2016) và sản lượng ngô Việt Nam năm 2016 ( 5,24 triệu tấn) tăng lên gấp 14 lần so với năm 1985 ( 0,37 triệu tấn) là năm trước đổi mới..

Tiến sĩ Lê Quý Kha (Quy Kha Le) trang vàng ngô Việt là một trong những người thầy ngô Việt Nam dâng hiến lặng lẽ, say mê nghiên cứu, giảng dạy và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cây ngô hiệu quả. Thầy là phó Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp miền Nam, đã cùng nhiều đồng đội say mê làm, lặng lẽ đào tạo, tích lũy trang viết để trao lại ngọc cho đời, làm được những việc tốt cho nghề ngô Việt Nam. Chúng tôi chưa kịp đúc kết sâu những thành tựu, chỉ lưu lại ít hình ảnh và thông tin để học trực tuyến nhân việc ứng phó với COVID19 đại dịch toàn cầu  https://hoangkimlong.wordpress.com/category/ngo-viet-nam-va-nhung-nguoi-thay — cùng với Vu Trinh và 8 người khác.

xem tiếp Đường tới IAS 100 năm, bài học lớn trong câu chuyện nhỏ. https://hoangkimlong.wordpress.com/category/duong-toi-ias-100-nam/
Ngô Việt Nam và những người thầy https://hoangkimlong.wordpress.com/
category/ngo-viet-nam-va-nhung-nguoi-thay/

Tài liệu tham khảo chính
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
14 tháng 3

Ngày 14 tháng 3 là ngày thứ 73 (74 trong năm nhuận) trong lịch Gregory. Còn 292 ngày trong năm.

« Tháng 3 năm 2020 »
CN	T2	T3	T4	T5	T6	T7
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	31

Mục lục

• 1 Sự kiện
• 2 Sinh
• 3 Mất
• 4 Xem thêm
• 5 Ngày lễ và kỷ niệm
• 6 Tham khảo

Sự kiện

• 313 – Hoàng đế Lưu Thông của Hán Triệu cho người đầu độc giết chết Tấn Hoài Đế Tư Mã Xí, người đang là tù binh của Lưu Thông.
• 1273 – Trận chiến Tương Dương kéo dài sáu năm giữa hai nước Tống – Nguyên kết thúc sau khi tướng Tống là Lã Văn Hoán dâng thành đầu hàng quân Nguyên.
• 1900 – Tiền tệ Hoa Kỳ tiếp tục dựa trên tiêu chuẩn vàng với sự phê chuẩn của đạo luật Gold Standard.
• 1945 – Trong khi oanh tạc Bielefeld của Đức, không quân Hoàng gia Anh lần đầu tiên sử dụng bom động đất.
• 1953 – Sau khi Georgy Malenkov buộc phải rút khỏi ban bí thư, Nikita Khrushchev bắt đầu đảm nhiệm cương vị lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô, song đến tháng 9 cùng năm ông mới nhậm chức Bí thư thứ nhất.
• 1988 – Hải quân Trung Quốc và Hải quân Việt Nam xảy ra xung đột tại đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, kết quả hải quân Trung Quốc chiếm được đá này.
• 1997 – Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc Trung Quốc thông qua việc thành lập trực hạt thị Trùng Khánh từ bốn đơn vị hành chính cấp địa ở đông bộ tỉnh Tứ Xuyên.

Sinh

• 1638 – Johann Georg Gichtel, người thần bí người Đức (m. 1710)
• 1681 – Georg Philipp Telemann, nhà soạn nhạc người Đức (m. 1767)
• 1790 – Ludwig Emil Grimm, họa sĩ, thợ khắc người Đức (m. 1863)
• 1804 – Johann Strauss, nhạc sĩ nổi tiếng người Áo
• 1807 – Josephine of Leuchtenberg, nữ hoàng Thụy Điển, Na Uy (m. 1876)
• 1823 – Théodore de Banville, nhà văn người Pháp (m. 1891)
• 1835 – Giovanni Schiaparelli, nhà thiên văn người Ý (m. 1910)
• 1840 – Nguyễn Phúc Hồng Tiệp, tước phong Mỹ Lộc Quận công, hoàng tử con vua Thiệu Trị nhà Nguyễn (m. 1863).
• 1853 – Ferdinand Hodler, họa sĩ Thụy Sĩ (m. 1918)
• 1854 – Paul Ehrlich, nhà khoa học, giải thưởng Nobel người Đức (m. 1915)
• 1854 – Alexandru Macedonski, nhà văn người România (m. 1920)
• 1854 – John Lane, nhà xuất bản người Anh (m. 1925)
• 1862 – Vilhelm Bjerknes, nhà vật lý người Na Uy (m. 1961)
• 1869 – Algernon Blackwood, nhà văn người Anh (m. 1951)
• 1879 – Albert Einstein, nhà vật lý, giải thưởng Nobel người Mỹ gốc Đức (m. 1955)
• 1879 – Nguyễn Phúc Bửu Lân, tức vua Thành Thái, hoàng đế thứ 10 của triều Nguyễn (m. 1954).
• 1882 – Waclaw Sierpinski, nhà toán học người Ba Lan (m. 1969)
• 1886 – Firmin Lambot, vận động viên xe đạp người Bỉ (m. 1964)
• 1887 – Sylvia Beach, nhà xuất bản người Mỹ (m. 1962)
• 1888 – Marc-Aurèle Fortin, họa sĩ Quebec (m. 1970)
• 1894 – Osa Johnson, nhà thám hiểm người Mỹ (m. 1953)
• 1898 – Arnold Chikobava, nhà ngôn ngữ học người Gruzia (m. 1985)
• 1899 – K.C. Irving, nhà tư bản công nghiệp người Canada (m. 1992)
• 1900 – Hồ Trọng Hiếu, tức nhà thơ Tú Mỡ (m. 1976)
• 1905 – Raymond Aron, nhà triết học người Pháp (m. 1983)
• 1912 – Les Brown, người chỉ huy dàn nhạc nhỏ người Mỹ (m. 2001)
• 1912 – Charles Van Acker, người đua xe người Bỉ (m. 1998)
• 1914 – Bill Owen, diễn viên người Anh (m. 1999)
• 1914 – Lee Petty, người lái xe đua người Mỹ (m. 2000)
• 1915 – Alexander Brott, người chỉ huy dàn nhạc, nhà soạn nhạc người Canada (m. 2005)
• 1916 – Horton Foote, tác gia, nhà soạn kịch, người viết kịch bản phim người Mỹ
• 1918 – Dennis Patrick, diễn viên người Mỹ (m. 2002)
• 1920 – Hank Ketcham, người vẽ tranh biếm hoạ người Mỹ (m. 2001)
• 1922 – Les Baxter, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc người Mỹ (m. 1996)
• 1923 – Diane Arbus, nhà nhiếp ảnh người Mỹ (m. 1971)
• 1925 – Francis A. Marzen, giáo chủ thiên chúa giáo người Mỹ (m. 2004)
• 1928 – Frank Borman, nhà du hành vũ trụ, CEO người Mỹ
• 1931 – Phil Phillips, ca sĩ, người sáng tác bài hát người Mỹ
• 1933 – Sir Michael Caine, diễn viên người Anh
• 1933 – Quincy Jones, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc người Mỹ
• 1934 – Eugene Cernan, nhà du hành vũ trụ người Mỹ
• 1936 – Bob Charles, vận động viên golf người New Zealand
• 1939 – Raymond J. Barry, diễn viên người Mỹ
• 1939 – Bertrand Blier, đạo diễn phim, người viết kịch bản phim người Pháp
• 1939 – Stavros Xarhakos, nhà soạn nhạc người Hy Lạp
• 1939 – Pilar Bardem, nữ diễn viên người Tây Ban Nha
• 1941 – Nguyễn Tuấn Khanh, tức họa sĩ Rừng, người Mỹ gốc Việt
• 1941 – Wolfgang Petersen, người đạo diễn người Đức
• 1942 – Rita Tushingham, nữ diễn viên người Anh
• 1943 – Anita Morris, nữ diễn viên người Mỹ (m. 1994)
• 1945 – Jasper Carrott, diễn viên hài người Anh
• 1945 – Walter Parazaider, nhạc công saxophon Chicago người Mỹ
• 1946 – Steve Kanaly, diễn viên người Mỹ
• 1947 – Pam Ayres, nhà thơ người Anh
• 1947 – William J. Jefferson, chính khách người Mỹ
• 1948 – Billy Crystal, diễn viên, diễn viên hài người Mỹ
• 1956 – Jonathan Bowen, máy tính nhà khoa học người Anh
• 1956 – Colin Ayre, cầu thủ bóng đá người Anh
• 1957 – Andrew Robinson, tác gia người Anh
• 1957 – Tad Williams, tác gia người Mỹ
• 1958 – Albert II, Monaco hoàng tử
• 1959 – Tamara Tunie, nữ diễn viên người Mỹ
• 1960 – Kirby Puckett, vận động viên bóng chày người Mỹ (m. 2006)
• 1961 – Penny Johnson Jerald, nữ diễn viên người Mỹ
• 1961 – Hiro Matsushita, người đua xe người Nhật Bản
• 1963 – Bruce Reid, cầu thủ cricket người Úc
• 1965 – James Kevin Brown, vận động viên bóng chày người Mỹ
• 1965 – Catherine Dent, nữ diễn viên người Mỹ
• 1965 – Aamir Khan, diễn viên Ấn Độ
• 1965 – Kevin Williamson, người viết kịch bản phim người Mỹ
• 1966 – Elise Neal, nữ diễn viên người Mỹ
• 1968 – Megan Follows, nữ diễn viên người Canada
• 1969 – Larry Johnson, cầu thủ bóng rổ người Mỹ
• 1970 – Ebru Kavaklıoğlu, vận động viên người Nga
• 1970 – Meredith Salenger, nữ diễn viên người Mỹ
• 1974 – Patrick Traverse, vận động viên khúc côn cầu trên băng người Canada
• 1975 – Stephen Harper, Anh cầu thủ bóng đá người Anh
• 1975 – Wendy Rice, nữ diễn viên người Mỹ
• 1976 – Merlin Santana, diễn viên người Mỹ (m. 2002)
• 1977 – Aki Hoshino, người mẫu, người Nhật Bản
• 1978 – Pieter van den Hoogenband, vận động viên bơi lội người Đức
• 1979 – Nicolas Anelka, cầu thủ bóng đá người Pháp
• 1979 – Chris Klein, diễn viên người Mỹ
• 1979 – Love, cầu thủ bóng đá người Angola
• 1980 – Aaron Brown, Anh cầu thủ bóng đá người Anh
• 1980 – Matteo Grassotto, người đua xe người Ý
• 1980 – Ben Herring, cầu thủ Liên đoàn Bóng bầu dục người New Zealand
• 1980 – Mercedes McNab, nữ diễn viên người Canada
• 1981 – Bobby Jenks, vận động viên bóng chày người Mỹ
• 1981 – Mei-Ting Sun, nghệ sĩ dương cầm người Trung Quốc
• 1982 – Carlos Marinelli, cầu thủ bóng đá người Argentina
• 1982 – Kate Maberly, diễn viên, ca sĩ người sáng tác bài hát người Anh
• 1983 – Bakhtiyar Artayev, võ sĩ quyền Anh người Kazakhstan
• 1985 – Idaira, ca sĩ người Tây Ban Nha
• 1986 – Jamie Bell, diễn viên người Anh
• 1986 – Elton Chigumbura, cầu thủ cricket người Zimbabwe
• 1986 – Andy Taylor, Anh cầu thủ bóng đá người Anh

Mất

• 1471 – Sir Thomas Malory, tác gia người Anh (s. 1405)
• 1647 – Frederick Henry, Orange hoàng tử (s. 1584)
• 1680 – René Le Bossu, nhà phê bình người Pháp (s. 1631)
• 1682 – Jacob Isaakszoon van Ruysdael, họa sĩ người Đức (s. 1628)
• 1696 – Jean Domat, luật gia người Pháp (s. 1625)
• 1698 – Claes Rålamb, chính khách người Thụy Điển (s. 1622)
• 1748 – George Wade, chỉ huy quân sự người Anh (s. 1673)
• 1803 – Friedrich Gottlieb Klopstock, nhà văn người Đức (s. 1724)
• 1805 – Stanisław Szczęsny Potocki, tướng người Nga (s. 1753)
• 1823 – Charles François Dumouriez, tướng người Pháp (s. 1739)
• 1883 – Karl Marx, người khởi xướng chủ nghĩa Marx (s. 1818)
• 1884 – Quintino Sella, chính khách người Ý (s. 1827)
• 1946 – Werner von Blomberg, nguyên soái (s. 1878)
• 1973 – Howard Aiken, kĩ sư người Mỹ (s. 1900)
• 1973 – Rafael Godoy, nhà soạn nhạc người Colombia (s. 1907)
• 1973 – Chic Young, người vẽ tranh biếm hoạ người Mỹ (s. 1901)
• 1975 – Susan Hayward, nữ diễn viên người Mỹ (s. 1917)
• 1976 – Busby Berkeley, biên đạo múa, người đạo diễn người Mỹ (s. 1895)
• 1977 – Fannie Lou Hamer, nhà đấu tranh cho nhân quyền người Mỹ (s. 1917)
• 1980 – Mohammad Hatta, chính khách người Indonesia (s. 1902)
• 1982 – Nguyễn Đức Nguyên, tức nhà văn Hoài Thanh
• 1983 – Maurice Ronet, diễn viên người Pháp (s. 1927)
• 1988 – Trần Đức Thông, Trung tá, Phó Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 146, Vùng 4 Hải quân, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân quân đội Việt Nam, tử trận tại Gạc Ma (s. 1944)
• 1988 – Vũ Phi Trừ, Đại úy, Thuyền trưởng tàu vận tải HQ-604, Lữ đoàn 125, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân quân đội Việt Nam, tử trận tại Gạc Ma (s. 1955)
• 1988 – Trần Văn Phương, Thiếu úy, Phó Chỉ huy trưởng đảo Gạc Ma, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân quân đội Việt Nam, tử trận tại đảo Gạc Ma (s. 1965)
• 1989 – Edward Abbey, tác gia, nhà hoạt động môi trường người Mỹ (s. 1927)
• 1991 – Howard Ashman, nhà thơ trữ tình, nhà soạn kịch người Mỹ (s. 1950)
• 1991 – Doc Pomus, nhà soạn nhạc người Mỹ (s. 1925)
• 1991 – Margery Sharp, tác gia trẻ em (s. 1905)
• 1992 – Jean Poiret, diễn viên, người đạo diễn, người viết kịch bản phim người Pháp (s. 1926)
• 1995 – William Alfred Fowler, nhà vật lý, giải thưởng Nobel người Mỹ (s. 1911)
• 1997 – Fred Zinnemann, người đạo diễn người Áo (s. 1907)
• 1999 – Kirk Alyn, diễn viên người Mỹ (s. 1910)
• 2002 – Hans-Georg Gadamer, nhà triết học người Đức (s. 1900)
• 2002 – Cherry Wilder, tác gia người New Zealand (s. 1930)
• 2003 – Jack Goldstein, nghệ sĩ người Canada (s. 1945)
• 2003 – Jean-Luc Lagardère, nhà xuất bản người Pháp (s. 1928)
• 2006 – Lennart Meri, tổng thống Estonia (s. 1929)
• 2007 – Gareth Hunt, diễn viên người Anh (s. 1943)
• 2008 – Nhạc sĩ Anh Việt
• 2018 – Stephen Hawking, nhà vật lý học Anh (s. 1942)

Xem thêm

• Ngày số pi

Ngày lễ và kỷ niệm

• Ngày Valentine Trắng

Chào ngày mới 14 tháng 3

CNM365. Chào ngày mới 14 tháng 3. Wikipedia ngày này năm xưa.  Ngày Hôn nhân Quốc  tế,  White day, kỷ niệm một tháng sau ngày Valentine tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan.  Năm 1988 – Hải quân Trung Quốc và Hải quân Việt Nam xảy ra xung đột tại đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, kết quả hải quân Trung Quốc chiếm được đá này. Năm 1926 – ngày mất của  Phan Chu Trinh, nhà cách mạng Việt Nam

14 tháng 3

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Ngày 14 tháng 3 là ngày thứ 73 (74 trong năm nhuận) trong lịch Gregory. Còn 292 ngày trong năm.

« Tháng 3 năm 2015 »
CN	T2	T3	T4	T5	T6	T7
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	31

Mục lục

• 1 Sự kiện
• 2 Sinh
• 3 Mất
• 4 Ngày lễ và kỷ niệm
• 5 Tham khảo

Sự kiện

• 313 – Hoàng đế Lưu Thông của Hán Triệu cho người đầu độc giết chết Tấn Hoài Đế Tư Mã Xí, người đang là tù binh của Lưu Thông.
• 1273 – Trận chiến Tương Dương kéo dài sáu năm giữa hai nước Tống – Nguyên kết thúc sau khi tướng Tống là Lã Văn Hoán dâng thành đầu hàng quân Nguyên.
• 1900 – Tiền tệ Hoa Kỳ tiếp tục dựa trên tiêu chuẩn vàng với sự phê chuẩn của đạo luật Gold Standard.
• 1945 – Trong khi oanh tạc Bielefeld của Đức, không quân Hoàng gia Anh lần đầu tiên sử dụng bom động đất.
• 1953 – Sau khi Georgy Malenkov buộc phải rút khỏi ban bí thư, Nikita Khrushchev bắt đầu đảm nhiệm cương vị lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô, song đến tháng 9 cùng năm ông mới nhậm chức Bí thư thứ nhất.
• 1988 – Hải quân Trung Quốc và Hải quân Việt Nam xảy ra xung đột tại đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, kết quả hải quân Trung Quốc chiếm được đá này.
• 1997 – Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc Trung Quốc thông qua việc thành lập trực hạt thị Trùng Khánh từ bốn đơn vị hành chính cấp địa ở đông bộ tỉnh Tứ Xuyên.

Sinh

• 1638 – Johann Georg Gichtel, người thần bí người Đức (m. 1710)
• 1681 – Georg Philipp Telemann, nhà soạn nhạc người Đức (m. 1767)
• 1790 – Ludwig Emil Grimm, họa sĩ, thợ khắc người Đức (m. 1863)
• 1804 – Johann Strauss, nhạc sỹ nổi tiếng người Áo
• 1807 – Josephine of Leuchtenberg, nữ hoàng Thụy Điển, Na Uy (m. 1876)
• 1823 – Théodore de Banville, nhà văn người Pháp (m. 1891)
• 1835 – Giovanni Schiaparelli, nhà thiên văn người Ý (m. 1910)
• 1853 – Ferdinand Hodler, họa sĩ Thụy Sĩ (m. 1918)
• 1854 – Paul Ehrlich, nhà khoa học, giải thưởng Nobel người Đức (m. 1915)
• 1854 – Alexandru Macedonski, nhà văn người România (m. 1920)
• 1854 – John Lane, nhà xuất bản người Anh (m. 1925)
• 1862 – Vilhelm Bjerknes, nhà vật lí người Na Uy (m. 1961)
• 1869 – Algernon Blackwood, nhà văn người Anh (m. 1951)
• 1879 – Albert Einstein, nhà vật lí, giải thưởng Nobel người Mỹ gốc Đức (m. 1955)
• 1882 – Waclaw Sierpinski, nhà toán học người Ba Lan (m. 1969)
• 1886 – Firmin Lambot, vận động viên xe đạp người Bỉ (m. 1964)
• 1887 – Sylvia Beach, nhà xuất bản người Mỹ (m. 1962)
• 1888 – Marc-Aurèle Fortin, họa sĩ Quebec (m. 1970)
• 1894 – Osa Johnson, nhà thám hiểm người Mỹ (m. 1953)
• 1898 – Arnold Chikobava, nhà ngôn ngữ học người Gruzia (m. 1985)
• 1899 – K.C. Irving, nhà tư bản công nghiệp người Canada (m. 1992)
• 1900 – Hồ Trọng Hiếu, tức nhà thơ Tú Mỡ (m. 1976)
• 1905 – Raymond Aron, nhà triết học người Pháp (m. 1983)
• 1912 – Les Brown, người chỉ huy dàn nhạc nhỏ người Mỹ (m. 2001)
• 1912 – Charles Van Acker, người đua xe người Bỉ (m. 1998)
• 1914 – Bill Owen, diễn viên người Anh (m. 1999)
• 1914 – Lee Petty, người lái xe đua người Mỹ (m. 2000)
• 1915 – Alexander Brott, người chỉ huy dàn nhạc, nhà soạn nhạc người Canada (m. 2005)
• 1916 – Horton Foote, tác gia, nhà soạn kịch, người viết kịch bản phim người Mỹ
• 1918 – Dennis Patrick, diễn viên người Mỹ (m. 2002)
• 1920 – Hank Ketcham, người vẽ tranh biếm hoạ người Mỹ (m. 2001)
• 1922 – Les Baxter, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc người Mỹ (m. 1996)
• 1923 – Diane Arbus, nhà nhiếp ảnh người Mỹ (m. 1971)
• 1925 – Francis A. Marzen, giáo chủ thiên chúa giáo người Mỹ (m. 2004)
• 1928 – Frank Borman, nhà du hành vũ trụ, CEO người Mỹ
• 1931 – Phil Phillips, ca sĩ, người sáng tác bài hát người Mỹ
• 1933 – Sir Michael Caine, diễn viên người Anh
• 1933 – Quincy Jones, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc người Mỹ
• 1934 – Eugene Cernan, nhà du hành vũ trụ người Mỹ
• 1936 – Bob Charles, vận động viên golf người New Zealand
• 1939 – Raymond J. Barry, diễn viên người Mỹ
• 1939 – Bertrand Blier, đạo diễn phim, người viết kịch bản phim người Pháp
• 1939 – Stavros Xarhakos, nhà soạn nhạc người Hy Lạp
• 1939 – Pilar Bardem, nữ diễn viên người Tây Ban Nha
• 1941 – Nguyễn Tuấn Khanh, tức họa sỹ Rừng, người Mỹ gốc Việt
• 1941 – Wolfgang Petersen, người đạo diễn người Đức
• 1942 – Rita Tushingham, nữ diễn viên người Anh
• 1943 – Anita Morris, nữ diễn viên người Mỹ (m. 1994)
• 1945 – Jasper Carrott, diễn viên hài người Anh
• 1945 – Walter Parazaider, nhạc công saxophon Chicago người Mỹ
• 1946 – Steve Kanaly, diễn viên người Mỹ
• 1947 – Pam Ayres, nhà thơ người Anh
• 1947 – William J. Jefferson, chính khách người Mỹ
• 1948 – Billy Crystal, diễn viên, diễn viên hài người Mỹ
• 1956 – Jonathan Bowen, máy tính nhà khoa học người Anh
• 1956 – Colin Ayre, cầu thủ bóng đá người Anh
• 1957 – Andrew Robinson, tác gia người Anh
• 1957 – Tad Williams, tác gia người Mỹ
• 1958 – Albert II, Monaco hoàng tử
• 1959 – Tamara Tunie, nữ diễn viên người Mỹ
• 1960 – Kirby Puckett, vận động viên bóng chày người Mỹ (m. 2006)
• 1961 – Penny Johnson Jerald, nữ diễn viên người Mỹ
• 1961 – Hiro Matsushita, người đua xe người Nhật Bản
• 1963 – Bruce Reid, cầu thủ cricket người Úc
• 1965 – James Kevin Brown, vận động viên bóng chày người Mỹ
• 1965 – Catherine Dent, nữ diễn viên người Mỹ
• 1965 – Aamir Khan, diễn viên Ấn Độ
• 1965 – Kevin Williamson, người viết kịch bản phim người Mỹ
• 1966 – Elise Neal, nữ diễn viên người Mỹ
• 1968 – Megan Follows, nữ diễn viên người Canada
• 1969 – Larry Johnson, cầu thủ bóng rổ người Mỹ
• 1970 – Ebru Kavaklıoğlu, vận động viên người Nga
• 1970 – Meredith Salenger, nữ diễn viên người Mỹ
• 1974 – Patrick Traverse, vận động viên khúc côn cầu trên băng người Canada
• 1975 – Stephen Harper, Anh cầu thủ bóng đá người Anh
• 1975 – Wendy Rice, nữ diễn viên người Mỹ
• 1976 – Merlin Santana, diễn viên người Mỹ (m. 2002)
• 1977 – Aki Hoshino, người mẫu, người Nhật Bản
• 1978 – Pieter van den Hoogenband, vận động viên bơi lội người Đức
• 1979 – Nicolas Anelka, cầu thủ bóng đá người Pháp
• 1979 – Chris Klein, diễn viên người Mỹ
• 1979 – Love, cầu thủ bóng đá người Angola
• 1980 – Aaron Brown, Anh cầu thủ bóng đá người Anh
• 1980 – Matteo Grassotto, người đua xe người Ý
• 1980 – Ben Herring, cầu thủ Liên đoàn Bóng bầu dục người New Zealand
• 1980 – Mercedes McNab, nữ diễn viên người Canada
• 1981 – Bobby Jenks, vận động viên bóng chày người Mỹ
• 1981 – Mei-Ting Sun, nghệ sĩ dương cầm người Trung Quốc
• 1982 – Carlos Marinelli, cầu thủ bóng đá người Argentina
• 1982 – Kate Maberly, diễn viên, ca sĩ người sáng tác bài hát người Anh
• 1983 – Bakhtiyar Artayev, võ sĩ quyền Anh người Kazakhstan
• 1985 – Idaira, ca sĩ người Tây Ban Nha
• 1986 – Jamie Bell, diễn viên người Anh
• 1986 – Elton Chigumbura, cầu thủ cricket người Zimbabwe
• 1986 – Andy Taylor, Anh cầu thủ bóng đá người Anh

Mất

• 1471 – Sir Thomas Malory, tác gia người Anh (s. 1405)
• 1647 – Frederick Henry, Orange hoàng tử (s. 1584)
• 1680 – René Le Bossu, nhà phê bình người Pháp (s. 1631)
• 1682 – Jacob Isaakszoon van Ruysdael, họa sĩ người Đức (s. 1628)
• 1696 – Jean Domat, luật gia người Pháp (s. 1625)
• 1698 – Claes Rålamb, chính khách người Thụy Điển (s. 1622)
• 1748 – George Wade, chỉ huy quân sự người Anh (s. 1673)
• 1803 – Friedrich Gottlieb Klopstock, nhà văn người Đức (s. 1724)
• 1805 – Stanisław Szczęsny Potocki, tướng người Nga (s. 1753)
• 1823 – Charles François Dumouriez, tướng người Pháp (s. 1739)
• 1883 – Karl Marx, người khởi xướng chủ nghĩa Marx (s. 1818)
• 1884 – Quintino Sella, chính khách người Ý (s. 1827)
• 1926 – Phan Chu Trinh, nhà cách mạng Việt Nam
• 1946 – Werner von Blomberg, nguyên soái (s. 1878)
• 1973 – Howard Aiken, kĩ sư người Mỹ (s. 1900)
• 1973 – Rafael Godoy, nhà soạn nhạc người Colombia (s. 1907)
• 1973 – Chic Young, người vẽ tranh biếm hoạ người Mỹ (s. 1901)
• 1975 – Susan Hayward, nữ diễn viên người Mỹ (s. 1917)
• 1976 – Busby Berkeley, biên đạo múa, người đạo diễn người Mỹ (s. 1895)
• 1977 – Fannie Lou Hamer, nhà đấu tranh cho nhân quyền người Mỹ (s. 1917)
• 1980 – Mohammad Hatta, chính khách người Indonesia (s. 1902)
• 1982 – Nguyễn Đức Nguyên, tức nhà văn Hoài Thanh
• 1983 – Maurice Ronet, diễn viên người Pháp (s. 1927)
• 1988 – Trần Văn Phương, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân quân đội Việt Nam, tử trận tại đảo Gạc Ma (s. 1965)
• 1989 – Edward Abbey, tác gia, nhà hoạt động môi trường người Mỹ (s. 1927)
• 1991 – Howard Ashman, nhà thơ trữ tình, nhà soạn kịch người Mỹ (s. 1950)
• 1991 – Doc Pomus, nhà soạn nhạc người Mỹ (s. 1925)
• 1991 – Margery Sharp, tác gia trẻ em (s. 1905)
• 1992 – Jean Poiret, diễn viên, người đạo diễn, người viết kịch bản phim người Pháp (s. 1926)
• 1995 – William Alfred Fowler, nhà vật lí, giải thưởng Nobel người Mỹ (s. 1911)
• 1997 – Fred Zinnemann, người đạo diễn người Áo (s. 1907)
• 1999 – Kirk Alyn, diễn viên người Mỹ (s. 1910)
• 2002 – Hans-Georg Gadamer, nhà triết học người Đức (s. 1900)
• 2002 – Cherry Wilder, tác gia người New Zealand (s. 1930)
• 2003 – Jack Goldstein, nghệ sĩ người Canada (s. 1945)
• 2003 – Jean-Luc Lagardère, nhà xuất bản người Pháp (s. 1928)
• 2006 – Lennart Meri, tổng thống Estonia (s. 1929)
• 2007 – Gareth Hunt, diễn viên người Anh (s. 1943)

Ngày lễ và kỷ niệm

Ngày Valentine trắng, dành cho những người con trai đáp lại con gái…

Tháng 1 | Tháng 2 | Tháng 3 | Tháng 4 | Tháng 5 | Tháng 6 | Tháng 7 | Tháng 8 | Tháng 9 | Tháng 10 | Tháng 11 | Tháng 12

Wikimedia Commons có thêm thể loại hình ảnh và phương tiện truyền tải về 14 tháng 3

Tham khảo

Thể loại:

• Tháng ba
• Ngày trong năm

Đá Gạc Ma

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Thực thể địa lí tranh chấp Đá Gạc Ma
Quần đảo Trường Sa
đá Gạc Ma
Địa lý
Vị trí	Biển Đông
Tọa độ	9°42′B 114°17′ĐTọa độ: 9°42′B 114°17′Đ
Quốc gia quản lý	Trung Quốc
Tranh chấp giữa
Quốc gia	Đài Loan
Quốc gia	Philippines
Quốc gia	Trung Quốc
Quốc gia	Việt Nam

Đá Gạc Ma^[1] (tiếng Anh: Johnson Reef, có những tài liệu gọi là Johnson South Reef trong trường hợp gọi đá Cô Lin là Johnson North Reef thay vì Collins Reef; tiếng Filipino: Mabini; Trung văn giản thể: 赤瓜礁; bính âm: Chìguā jiāo; Hán-Việt: Xích Qua tiêu) là một rạn san hô thuộc cụm Sinh Tồn của quần đảo Trường Sa. Đá này nằm cách đá Cô Lin hơn 3 km về phía đông nam và đánh dấu đầu mút phía tây nam của cụm Sinh Tồn. Đá ngầm Gạc Ma là đối tượng tranh chấp giữa Việt Nam, Đài Loan, Philippines và Trung Quốc. Đây là nơi diễn ra Hải chiến Trường Sa năm 1988 với phần thắng thuộc về Trung Quốc; kể từ đó đến nay, Trung Quốc vẫn giữ quyền kiểm soát thực thể địa lý này.^[2]

Đá Gạc Ma có đặc điểm là một rạn đá ngầm màu nâu được bao quanh bởi vành đai san hô trắng. Đa phần đá này ngập chìm dưới nước, chỉ có vài hòn đá nổi lên.^[3]

Thời gian đầu căn cứ của Trung Quốc tại đây chỉ là vài kết cấu hình bát giác nằm trên cọc gỗ. Đến năm 1989 tại đây đã có nhà xi măng hai tầng.^[4] Năm 2014, theo nguồn tin của Philippines thì từ tháng 5, Trung Quốc đã tiến hành đào đắp đất cát để xây đường băng tại đây.^[5] Đến tháng 7 năm 2014, ảnh vệ tinh cho thấy đã có công trình, đường sá, bến tàu, các cây dừa trên đảo cát nhân tạo.^[6]

Xem thêm

• Hải chiến Trường Sa 1988
• Đá Cô Lin
• Đá Len Đao

Tham khảo

1. ^ “Bản đồ hành chính. Phần bản đồ hành chính tỉnh Khánh Hoà, huyện Trường Sa.”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ (Việt Nam). Truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2012.
2. ^ Nhóm phóng viên Biển Đông (8 tháng 7 năm 2011). “Trận chiến bảo vệ chủ quyền Trường Sa năm 1988”. Đại đoàn kết. Truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2012.
3. ^ Sailing Directions 161 (Enroute) – South China Sea and the Gulf of Thailand (ấn bản 13). Bethesda, Maryland: National Geospatial-Intelligence Agency. 2011. tr. 11.
4. ^ Sam Bateman; Ralf Emmers (2008). Security and International Politics in the South China Sea: Towards a Co-operative Management Regime. Routledge. tr. 49. ISBN 9781134030705.
5. ^ Eric Linton (13 tháng 5 năm 2014). “Chinese Preparing Land For Base On Disputed Johnson Reef In South China Sea’s Spratly Islands, Philippines Says”. IBT. Truy cập ngày 2 tháng 9 năm 2014.
6. ^ “Six reefs in disputed Spratlys turned into islets by China”. WantChinaTimes. 2 tháng 9 năm 2014. Truy cập ngày 2 tháng 9 năm 2014.

Hình ảnh

đá Gạc Ma đá Trà Khúc đá Len Đao đá Phúc Sĩ đá Văn Nguyên đá Ninh Hoà đá Bia đảo Sinh Tồn Đông đá An Bình đá Cô Lin đá Tam Trung đá Nghĩa Hành đá Sơn Hà đảo Sinh Tồn đá Nhạn Gia đá Bình Khê đá Ken Nan đá Tư Nghĩa đá Bình Sơn đá Bãi Khung đá Đức Hoà đá Ba Đầu Ảnh vệ tinh chụp cụm Sinh Tồn (nguồn: NASA)

Danh sách các “đảo” (đảo san hô/cồn cát), “đá” (rạn san hô nửa nổi nửa chìm/ngầm) và bãi ngầm thuộc quần đảo Trường Sa Thứ tự các cụm đảo tính từ bắc xuống nam (tên gọi theo tiếng Việt) Việt Nam kiểm soát Cụm Song Tử: Đảo Song Tử Tây  · Đá Nam Cụm Nam Yết: Đảo Nam Yết  · Đảo Sơn Ca  · Đá Lớn  · Đá Núi Thị Cụm Sinh Tồn: Đảo Sinh Tồn  · Đảo Sinh Tồn Đông  · Đá Cô Lin  · Đá Len Đao Cụm Trường Sa: Đảo Trường Sa  · Đá Đông  · Đá Lát  · Đá Núi Le  · Đảo Phan Vinh  · Đá Tây  · Đá Tiên Nữ  · Đá Tốc Tan  · Đảo Trường Sa Đông Cụm Thám Hiểm: Đảo An Bang  · Đá/Bãi Thuyền Chài Philippines kiểm soát Cụm Song Tử: Đảo Song Tử Đông Cụm Thị Tứ: Đảo Thị Tứ Cụm Loại Ta: Đảo Bến Lạc  · Đảo Loại Ta  · Đá An Nhơn  · Đá Cá Nhám Cụm Thám Hiểm: Đá Công Đo Cụm Bình Nguyên: Đảo Bình Nguyên  · Đảo Vĩnh Viễn  · Bãi Cỏ Mây Trung Quốc kiểm soát Cụm Thị Tứ: Đá Xu Bi Cụm Nam Yết: Đá Chữ Thập  · Đá Ga Ven Cụm Sinh Tồn: Đá Gạc Ma  · Đá Tư Nghĩa Cụm Trường Sa: Đá Châu Viên Cụm Bình Nguyên: Đá Vành Khăn Đài Loan kiểm soát Cụm Nam Yết: Đảo Ba Bình  · Bãi/Đá Bàn Than Malaysia kiểm soát Cụm Thám Hiểm: Đá Én Ca  · Đá Hoa Lau  · Đá Kỳ Vân  · Đá Sác Lốt  · Đá Suối Cát  · Đá Kiêu Ngựa  · Bãi Thám Hiểm (Đá Gia Hội  · Đá Gia Phú  · Đá Sâu) Chưa rõ nước nào kiểm soát Cụm Song Tử: Đá Bắc  · Bãi Đinh Ba  · Bãi Núi Cầu Cụm Thị Tứ: Đá Cái Vung  · Đá Hoài Ân  · Đá Trâm Đức  · Đá Tri Lễ  · Đá Vĩnh Hảo Cụm Loại Ta: Đảo Loại Ta Tây  · Đá An Lão  · Đá An Nhơn Bắc  · Đá An Nhơn Nam  · Đá Sa Huỳnh  · Đá Tân Châu  · Bãi Đường  · Bãi Loại Ta Nam Cụm Nam Yết: Đá Đền Cây Cỏ  · Đá Én Đất  · Đá Nhỏ Cụm Sinh Tồn: Đá An Bình  · Đá Ba Đầu  · Đá Bãi Khung  · Đá Bia  · Đá Bình Khê  · Đá Bình Sơn  · Đá Đức Hòa  · Đá Ken Nan  · Đá Nghĩa Hành  · Đá Nhạn Gia  · Đá Ninh Hòa  · Đá Phúc Sĩ  · Đá Sơn Hà  · Đá Tam Trung  · Đá Trà Khúc  · Đá Văn Nguyên  · Đá Vị Khê Cụm Trường Sa: Đá Núi Cô  · Đá Núi Mon  · Bãi ngầm Chim Biển  · Bãi ngầm Mỹ Hải  · Bãi ngầm Nguyệt Sương/Xương Cụm Thám Hiểm: Đá Long Hải  · Đá Lục Giang  · Đá Thanh Kỳ  · Đá Vĩnh Tường  · Bãi Phù Mỹ  · Bãi Trăng Khuyết  · Bãi ngầm Khánh Hội  · Bãi ngầm Ngũ Phụng  · Bãi ngầm Tam Thanh Cụm Bình Nguyên: Cụm/Bãi Đá Bắc (Đá Cỏ My  · Đá Gò Già)  · Cụm/Bãi Hải Sâm (Đá Định Tường  · Đá Hoa  · Đá Hội Đức  · Đá Ninh Cơ  · Đá Triêm Đức)  · Cụm Hồ Tràm (Đá Ba Cờ  · Đá Hợp Kim  · Đá Khúc Giác  · Đá Mỏ Vịt  · Đá Trung Lễ)  · Cụm bãi cạn Nam (Đá Chà Và  · Đá Tây Nam)  · Đá Bồ Đề  · Đá Đồng Thạnh  · Đá Long Điền  · Đá Phật Tự  · Đá Suối Ngọc  · Đá Vĩnh Hợp  · Bãi Cái Mép  · Bãi Cỏ Rong  · Bãi Đồ Bàn  · Bãi Đồi Mồi  · Bãi Đồng Cam  · Bãi Đồng Giữa  · Bãi Hải Yến  · Bãi Hữu Độ  · Bãi Na Khoai  · Bãi Ôn Thuỷ  · Bãi Rạch Lấp  · Bãi Rạch Vang  · Bãi Sa Bin  · Bãi Suối Ngà  · Bãi Thạch Sa  · Bãi Tổ Muỗi  · Bãi Vĩnh Tuy Khác: Đá Núi Trời

Thể loại:

• Sơ khai địa lý
• Quần đảo Trường Sa
• Hải chiến Trường Sa 1988

Quần đảo Trường Sa

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Đối với các định nghĩa khác, xem Trường Sa.

Các đảo tranh chấp Quần đảo Trường Sa Tên khác: xem trong bài
Vị trí quần đảo Trường Sa
Địa lý
Vị trí	Biển Đông
Tọa độ	6°12′ ~ 12°00′ vĩ Bắc và 111°30′ ~ 117°20′ kinh Đông
Tổng số đảo	xem trong bài
Các đảo chính	Ba Bình, Thị Tứ, Bến Lạc, Trường Sa, Song Tử Đông, Song Tử Tây (diện tích)
Diện tích	dưới 5 km2 (đất nổi)
Đường bờ biển	926 kilômét (575 mi)
Điểm cao nhất	một vị trí trên đảo Song Tử Tây
Độ cao cao nhất	4 mét (13 ft)
Tranh chấp giữa
Quốc gia	Brunei
Vùng	Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa
Quốc gia	Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan)
Thành phố Khu	Cao Hùng Kỳ Tân
Quốc gia	Malaysia
Bang	Sabah
Quốc gia	Philippines
Tỉnh Đô thị	Palawan Kalayaan
Quốc gia	Trung Quốc
Tỉnh Thành phố	Hải Nam Tam Sa
Quốc gia	Việt Nam
Tỉnh Huyện	Khánh Hòa Trường Sa
Dân cư
Dân số	Dân thường: 195 người (phần Việt Nam kiểm soát; 2009),[1] 222 người (đảo Thị Tứ; 2010)[2]

Quần đảo Trường Sa (tiếng Anh: Spratly Islands; Trung văn giản thể: 南沙群岛; Trung văn phồn thể: 南沙群島; bính âm: Nánshā Qúndǎo; Hán-Việt: Nam Sa quần đảo; tiếng Mã Lai và tiếng Indonesia: Kepulauan Spratly; tiếng Tagalog: Kapuluan ng Kalayaan) là một tập hợp thực thể địa lí được bao quanh bởi những vùng đánh cá trù phú và có tiềm năng dầu mỏ và khí đốt thuộc biển Đông. Tuy nhiên, quần đảo này đang trong tình trạng tranh chấp ở các mức độ khác nhau giữa sáu bên là Brunei, Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan), Malaysia, Philippines, Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) và Việt Nam. Ở cấp độ quốc tế, phạm vi của khái niệm Spratly Islands vẫn chưa được xác định rõ và đang trong vòng tranh cãi.^[3] Ở cấp độ quốc gia cũng có các cách hiểu khác nhau. Tuy Đài Loan, Trung Quốc và Việt Nam trên danh nghĩa đều tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo, nhưng khái niệm quần đảo Nam Sa trong nhận thức của Đài Loan và Trung Quốc là bao hàm toàn bộ các thực thể địa lí nằm bên trong phần phía nam của đường chín đoạn. Đối với Philippines, phạm vi tuyên bố chủ quyền của nước này bao trùm hầu hết quần đảo và được gọi là Nhóm đảo Kalayaan. Về phần Malaysia, nước này đòi hỏi một số thực thể ở phía nam của quần đảo. Cuối cùng, chưa rõ Brunei đòi hỏi cụ thể thực thể địa lí nào vì chỉ thấy nước này đưa ra yêu sách về vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa mà trong vùng đó có vài thực thể thuộc biển Đông toạ lạc.

Tất cả những nước tham gia tranh chấp này, trừ Brunei, đều có quân đội đồn trú tại nhiều căn cứ trên các đảo nhỏ và đá ngầm khác nhau. Tháng 3 năm 1988, Việt Nam và Trung Quốc đụng độ quân sự tại ba rạn đá là Gạc Ma, Cô Lin và Len Đao. Tháng 2 năm 1995 và tháng 11 năm 1998, giữa Trung Quốc và Philippines đã hai lần bùng phát căng thẳng chính trị do hành động giành và củng cố quyền kiểm soát đá Vành Khăn của phía Trung Quốc. Dù rằng Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển đã ra đời nhằm xác định các vấn đề về ranh giới trên biển nhưng bản thân Công ước không có điều khoản nào quy định cách giải quyết các tranh chấp về chủ quyền đối với đảo.^[4]

Mục lục

• 1 Địa lí tự nhiên
  • 1.1 Địa hình và địa chất
  • 1.2 Khí hậu
  • 1.3 Phân cụm
• 2 Hệ động thực vật
• 3 Lịch sử
  • 3.1 Tên gọi
• 4 Tranh chấp chủ quyền
  • 4.1 Việt Nam
  • 4.2 Các nhà nước Trung Quốc
  • 4.3 Philippines
  • 4.4 Malaysia
  • 4.5 Brunei
  • 4.6 Các tuyên bố khác
• 5 Một số phản đối và xung đột
  • 5.1 Xoa dịu căng thẳng
• 6 Tổ chức hành chính tại Trường Sa
  • 6.1 Việt Nam
  • 6.2 Trung Quốc
  • 6.3 Đài Loan
  • 6.4 Philippines
• 7 Dân cư
• 8 Phát triển kinh tế
• 9 Cơ sở hạ tầng
  • 9.1 Giao thông vận tải
  • 9.2 Viễn thông
• 10 Danh sách thực thể bị chiếm đóng
• 11 Xem thêm
• 12 Ghi chú
• 13 Tham khảo
  • 13.1 Chú thích
  • 13.2 Thư mục
• 14 Liên kết ngoài

Địa lí tự nhiên

Quần đảo Trường Sa là một tập hợp gồm nhiều đảo san hô, cồn cát, rạn đá (ám tiêu) san hô nói chung (trong đó có rất nhiều rạn san hô vòng, tức rạn vòng hay còn gọi là ám tiêu san hô vòng, “đảo” san hô vòng) và bãi ngầm rải rác từ 6°12′ đến 12°00′ vĩ Bắc và từ 111°30′ đến 117°20′ kinh Đông, trên một diện tích gần 160.000 km²^[5] (nguồn khác: 410.000 km²) ở giữa biển Đông.^{[Ghi chú 1]} Quần đảo này có độ dài từ tây sang đông là 800 km, từ bắc xuống nam là 600 km với độ dài đường bờ biển đạt 926 km.^[6][7] Mỗi tài liệu lại có một con số thống kế riêng về số lượng thể địa lí của quần đảo này: hơn 100 đảo và rạn đá ngầm (CIA),^[6] 137 “đảo-đá-bãi” (Nguyễn Hồng Thao),^[8] khoảng 160 đảo nhỏ-cồn cát-rạn đá ngầm-bãi cát ngầm/bãi cạn-bãi ngầm đã đặt tên (Trung Quốc).^{[9][Ghi chú 2]}

Quần đảo Trường Sa

Tổng diện tích đất nổi của quần đảo rất nhỏ, không quá 5 km²^[6] (nguồn khác: 11 km²^[8]) do số lượng đảo thực sự rất ít mà chủ yếu là các rạn san hô thường và rạn san hô vòng chìm ngập dưới nước khi thủy triều lên. Các hòn đảo san hô ở Trường Sa tương đối bằng phẳng và thấp, ngay cả khi so sánh với một quần đảo san hô khác gần đó là quần đảo Hoàng Sa. Theo CIA, điểm cao nhất của Trường Sa nằm trên đảo Song Tử Tây với cao độ 4 m so với mực nước biển.^[6]

Địa hình và địa chất

Quần đảo Trường Sa là một vi lục địa bị nhận chìm vào đầu đại Kainozoi do tách giãn lục địa Đông Nam Á, xoay chuyển và trượt dần về phía tây nam.^[10] Thềm lục địa Trường Sa là một dải địa hình tương đối hẹp, kéo dài tự nhiên của các đảo từ độ sâu 0–200 m quanh đảo, sâu từ 60 đến 80 m. Thành phần cấu tạo dải này thường là các mảnh vụn san hô, chủ yếu là hạt thô. Trong khi đó, sườn lục địa Trường Sa là một dải bao quanh thềm lục địa, kéo dài từ mép thềm lục địa đến độ sâu 2.500 m, có nơi lên tới hơn 3.000 m. Thành phần cấu tạo chủ yếu là từ đá gốc. Các bãi ngầm có bề mặt sườn là các bề mặt đổ dốc từ độ sâu 170 đến 1.500 m. Sườn của các rạn đá ngầm như đá Tây, Vành Khăn, Phan Vinh có sườn dốc gần như thẳng đứng.^[11]

Cả quần đảo bị chia cắt bởi các hệ thống đứt gãy có phương đông bắc – tây nam và tây bắc – đông nam, gồm ba nhóm chính là nhóm đứt gãy đông bắc – tây nam (nổi bật nhất), nhóm đứt gãy tây bắc – đông nam và nhóm đứt gãy hướng kinh tuyến – á vĩ tuyến (lệch so với vĩ tuyến).^[12] Ba nhóm này chia quần đảo Trường Sa thành ba cụm đảo có quy mô khác nhau:

• Cụm thứ nhất: tập hợp các thực thể ở phía bắc Trường Sa với mật độ phân bố dày và đồng đều, như cặp đảo Song Tử, bãi Đinh Ba, đảo Thị Tứ, Loại Ta, đá Cá Nhám, đảo Ba Bình, Sơn Ca, Nam Yết, Sinh Tồn và đá Lớn.
• Cụm thứ hai: tập hợp các thực thể ở phía đông và đông nam Trường Sa với mật độ phân bố thưa và đều, như đảo Bình Nguyên, Vĩnh Viễn, đá Vành Khăn, bãi Cỏ Mây, bãi Suối Ngà, đá Suối Ngọc, đá Núi Le, Tốc Tan, Phan Vinh, đá Tiên Nữ và đá Công Đo.
• Cụm thứ ba: tập hợp các thực thể ở phía nam và tây nam, phân bố rời rạc và rất không đồng đều về mặt kích thước, như đá Lát, đảo Trường Sa, đá Tây, đá Đông, đá Châu Viên, đá Chữ Thập, đảo An Bang, đá Thuyền Chài, đá Kỳ Vân, bãi Kiêu Ngựa và bãi Thám Hiểm.^[13]

Lịch sử hình thành các đảo thuộc quần đảo Trường Sa bắt đầu từ cuối thế Pleistocen, đầu thế Holocen, và đa số chúng là phần nhô cao của các rạn vòng.^[14] Theo Nguyễn (1985), các rạn vòng nơi đây được đặc trưng bởi dạng kéo dài theo hướng đông bắc-tây nam, trong khi các đảo và mỏm đá ngầm thường nằm trên góc tây bắc, trái ngược với quy luật phân bố đảo trên các rạn vòng khác trên thế giới. Nguyên nhân của các hiện tượng vừa đề cập có thể là vì hướng gió đông bắc – tây nam và hoạt động kiến tạo trong kỉ Đệ tứ.^[15] Tại các rạn vòng này, cấu tạo của đảo nổi và hành lang san hô xung quanh đảo có ít sự khác biệt. Hành lang này thường có diện tích gấp từ 4 đến 35 lần so với diện tích đảo.^[16]

Các nhà khoa học Việt Nam đã nghiên cứu một số đảo như Nam Yết, Song Tử Tây, Trường Sa và phân chia địa hình tại đây thành ba mực địa hình theo độ cao, gồm 0,5-1,5 m; 2,0-3,5 m và 4,5–6 m, trong đó mực địa hình 4,5–6 m chỉ có ở phía tây đảo Song Tử Tây (cao nhất quần đảo). Trên một số đảo có một số túi nước ngọt ngầm ở tầng nông, hình thành khi nước mưa ngấm xuống. Tuy nhiên, trữ lượng và chất lượng loại nước này thay đổi theo không gian – thời gian và bị lẫn tạp chất ở tầng đất mặt cũng như lẫn nước biển; tính kiềm yếu là đặc trưng của nguồn nước này.^[17] Ngoài ra, diện tích các đảo cũng thay đổi tuỳ theo mùa; vào mùa đông diện tích giảm và tăng vào mùa hè.^[18] Sự sống còn của đảo lệ thuộc vào sự phát triển của san hô; nếu san hô chết sẽ khiến đảo dễ bị sóng và gió bão bào trụi.^[16]

Khí hậu

Quần đảo Trường Sa nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới với hai mùa. Gió mùa đông nam thổi qua Trường Sa từ tháng 3 đến tháng 4 trong khi gió mùa tây nam thổi từ tháng 5 đến tháng 11. Theo số liệu của McManus, Shao & Lin (2010), nhiệt độ không khí trung bình trong năm của quần đảo vào khoảng 27 °C.^[19] Tại trạm khí tượng trên đảo Trường Sa, nhiệt độ trung bình đo được là 27,7 °C. Về mùa hè (tháng 5 đến tháng 10), nhiệt độ trung bình đạt 28,2 °C; giá trị cực đại đo được là 29,3 °C vào tháng 9. Về mùa đông (tháng 10 đến tháng 4), nhiệt độ trung bình là 28,8 °C, trong đó giá trị cực tiểu đo được là 26,4 °C vào tháng 2. Nhiệt độ trung bình tháng 4 (tháng chuyển tiếp từ mùa đông sang mùa hè) là 28,8 °C, còn nhiệt độ trung bình tháng 10 (tháng chuyển tiếp từ mùa hè sang mùa đông) là 27,8 °C, gần xấp xỉ với nhiệt độ trung bình năm. Nhìn chung biên độ dao động của nhiệt độ không khí vùng đảo Trường Sa không quá 4 °C.^[20]

Nhiệt độ nước biển bị ảnh hưởng rất lớn bởi yếu tố thời tiết. Do nằm trong vùng nhiệt đới nên tầm nhiệt độ cao là đặc trưng cho nước biển Trường Sa. Vào mùa đông, nhiệt độ trung bình là 26-28 °C và đạt cực tiểu 25-26 °C vào tháng 12 và tháng 1. Vào mùa hè, nhiệt độ trung bình tầng mặt là 29-31 °C và đạt cực đại là 31-32 °C vào tháng 5.^[21]

[ẩn]Dữ liệu khí hậu của đảo Trường Sa (nhiệt độ nước biển)
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Cao kỉ lục °C	28.1	29.2	30.6	31.7	32.9	32.4	33.0	31.6	34.2	31.4	32.0	30.4	34,2
Trung bình ngày, °C	26.2	26.3	27.5	28.7	29.6	29.2	28.5	28.5	28.6	28.8	28.5	27.5	28,2
Thấp kỉ lục, °C	25.0	24.6	24.5	25.8	26.0	26.7	26.2	26.7	25.9	26.4	26.6	25.6	24,5
Cao kỉ lục, °F	82,6	84,6	87,1	89,1	91,2	90,3	91,4	88,9	93,6	88,5	89,6	86,7	93.6
Trung bình ngày, °F	79,2	79,3	81,5	83,7	85,3	84,6	83,3	83,3	83,5	83,8	83,3	81,5	82,7
Thấp kỉ lục, °F	77,0	76,3	76,1	78,4	78,8	80,1	79,2	80,1	78,6	79,5	79,9	78,1	76.1
Nguồn: Trạm khí tượng Trường Sa (1986-1987)[22]

Mùa khô tại quần đảo kéo dài từ tháng 2 đến tháng 4 còn mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 1 năm sau.^[20] Lượng mưa dao động từ 1.800 đến 2.200 mm.^[19] Trong giai đoạn 1954-1998, có tổng cộng 498 cơn bão ở biển Đông, trong đó có 89 trận đi qua hoặc phát sinh từ quần đảo Trường Sa. Một đặc điểm quan trọng là bão có xu hướng muộn dần từ bắc xuống nam. Cụ thể, bão chủ yếu xuất hiện ở phía bắc và trung tâm quần đảo trong tháng 10, trong khi bão đi qua phía nam rất ít và nếu có thì chủ yếu là trong tháng 11.^[23] Trong cơn bão, tốc độ gió cực đại ghi nhận trong giai đoạn 1977-1985 có thể lên đến 34 m/s so với mức trung bình mọi thời điểm là 5,9 m/s.^[24]

Bão biển Đông (1954-1998)
Đặc trưng	Qua quần đảo	Qua phía bắc quần đảo	Qua phía nam quần đảo	Hình thành trong quần đảo
Số cơn bão	34	33	2	20
Tần suất trong 89 cơn bão	38%	37%	2%	22%
Tần suất trong 498 cơn bão	7%	6%	0,4%	4%
Nguồn: Bùi Nhi Thanh & Nguyễn Văn Lương (2007)[23]

Phân cụm

Do sở hữu rất nhiều thực thể địa lí nên quần đảo Trường Sa được các nhà hàng hải quốc tế cũng như một số quốc gia phân chia thành nhiều cụm riêng biệt dựa trên sự gần gũi hoặc tương đồng về mặt địa lí hay đơn thuần chỉ là phân chia tương đối.

Việt Nam phân chia

Việt Nam chia quần đảo Trường Sa thành tám cụm là cụm Song Tử, cụm Thị Tứ, cụm Loại Ta, cụm Nam Yết, cụm Sinh Tồn, cụm Trường Sa, cụm Thám Hiểm (cụm An Bang) và cụm Bình Nguyên.^[25]

Cụm Song Tử

Đá Nam là một rạn san hô (ám tiêu san hô) thuộc cụm Song Tử.

Cụm Song Tử là một tập hợp các thực thể địa lí nằm ở phần tây bắc của quần đảo Trường Sa. Gọi là Song Tử vì hai đảo Song Tử Đông và Song Tử Tây như một cặp đảo song sinh, vừa nằm gần nhau vừa có kích thước gần như tương đương. Cặp đảo này hợp cùng các rạn đá san hô như đá Nam, đá Bắc ở khu vực lân cận để tạo nên một vòng cung san hô lớn mà tài liệu hàng hải quốc tế gọi là (cụm) rạn Nguy Hiểm Phía Bắc (tiếng Anh: North Danger Reef(s); tiếng Trung: 双子群礁; Hán-Việt: Song Tử quần tiêu). Tuy nhiên, Việt Nam còn gộp hai rạn vòng ngầm dưới nước ở phía đông của rạn Nguy Hiểm Phía Bắc vào cụm Song Tử, cụ thể là bãi Đinh Ba và bãi Núi Cầu.

Cụm Thị Tứ

Đá Xu Bi là một rạn san hô vòng thuộc cụm Thị Tứ.

Cụm Thị Tứ là một tập hợp các thực thể địa lí nằm ở phía nam của cụm Song Tử và phía bắc của cụm Loại Ta. Cụm này chỉ có một đảo san hô là Thị Tứ (đứng thứ hai về diện tích trong quần đảo), còn lại đều là các rạn đá như đá Hoài Ân, đá Vĩnh Hảo, đá Xu Bi… Đá Xu Bi là trường hợp cá biệt do tách biệt hẳn về phía tây nam so với tất cả các thực thể còn lại. Trừ đá Xu Bi thì đảo Thị Tứ và các rạn đá lân cận cùng nhau tạo thành cụm rạn Thị Tứ (tiếng Anh: Thitu Reefs; tiếng Trung: 中业群礁; Hán-Việt: Trung Nghiệp quần tiêu) theo tài liệu hàng hải quốc tế.

Cụm Loại Ta

Cụm Loại Ta là một tập hợp các thực thể địa lí nằm ở phía nam của cụm Thị Tứ và phía bắc của cụm Nam Yết. Cụm này có hai đảo lớn là Loại Ta và Bến Lạc. Đảo Loại Ta là trung tâm của bãi san hô Loại Ta (tiếng Anh: Loaita Bank; tiếng Trung: 道明群礁; Hán-Việt: Đạo Minh quần tiêu) theo cách gọi của tài liệu hàng hải quốc tế; về hai phía đông-tây của đảo là các cồn cát và rạn san hô như bãi An Nhơn, bãi An Nhơn Bắc, bãi Loại Ta,…Về phía đông bắc của bãi san hô Loại Ta là một rạn đá ngầm lớn có tên là bãi Đường; tại đầu mút phía bắc của bãi này là một rạn đá ngầm với tên gọi đá An Lão. Trong khi đó, đảo Bến Lạc (đứng thứ ba về diện tích trong quần đảo) và đá Cá Nhám lại nằm tách biệt hẳn về phía đông của các thực thể trên.

Đảo Sinh Tồn Đông là một cồn cát thuộc cụm Sinh Tồn.

Cụm Nam Yết

Cụm Nam Yết là một tập hợp các thực thể địa lí nằm ở phía nam cụm Loại Ta và phía bắc của cụm Sinh Tồn, gồm hàng loạt thực thể nổi bật như đảo Ba Bình (lớn nhất quần đảo), đảo Nam Yết, đảo Sơn Ca, đá Én Đất, đá Ga Ven,… Đa số các thực thể địa lí thuộc cụm này hợp thành một bãi san hô dạng vòng có tên gọi bãi san hô Tizard (tiếng Anh: Tizard Bank; tiếng Trung: 郑和群礁; Hán-Việt: Trịnh Hoà quần tiêu) theo tài liệu hàng hải quốc tế. Ngoài ra, về phía tây của bãi san hô Tizard còn có một số thực thể nằm riêng biệt như đá Lớn, đá Chữ Thập,…

Đảo Trường Sa là một đảo san hô thuộc cụm Trường Sa. Trong ảnh: cầu tàu và một phần đảo Trường Sa.

Cụm Sinh Tồn

Cụm Sinh Tồn là một tập hợp các thực thể địa lí nằm ở phía nam cụm Nam Yết. Khái niệm “cụm Sinh Tồn” hầu như đồng nhất với khái niệm bãi san hô Liên Minh hay cụm rạn Liên Minh (tiếng Anh: Union Bank/Reefs; tiếng Trung: 九章群礁; Hán-Việt: Cửu Chương quần tiêu) của tài liệu hàng hải quốc tế. Cụm này chỉ có một đảo san hô là đảo Sinh Tồn, một cồn cát là đảo Sinh Tồn Đông, còn lại là rất nhiều rạn đá như đá Cô Lin, đá Gạc Ma, đá Len Đao,…Trong số này, đá Ba Đầu là rạn đá lớn nhất.

Cụm Trường Sa

Bãi Trăng Khuyết là một rạn san hô vòng thuộc cụm Thám Hiểm/An Bang.

Cụm Trường Sa là một tập hợp các thực thể địa lí nằm dàn trải theo chiều ngang từ tây sang đông ở phía nam của các cụm Nam Yết, Sinh Tồn và phía bắc của cụm Thám Hiểm, chủ yếu giữa hai vĩ tuyến 8° Bắc và 9° Bắc. Cụm này chỉ có một đảo san hô là đảo Trường Sa (biệt danh: Trường Sa Lớn), còn lại đều là rạn thường nói chung và rạn vòng nói riêng như đá Tây, đá Tiên Nữ, đảo Phan Vinh, đảo Trường Sa Đông…Bốn thực thể theo thứ tự từ tây sang đông gồm đá Tây, đảo Trường Sa Đông, đá Đông và đá Châu Viên cấu thành khái niệm cụm rạn Luân Đôn (tiếng Anh: London Reefs; tiếng Trung: 尹庆群礁; Hán-Việt: Doãn Khánh quần tiêu) theo tài liệu hàng hải quốc tế.

Cụm Thám Hiểm

Cụm Thám Hiểm hay cụm An Bang là một tập hợp các thực thể địa lí ở phía nam của quần đảo Trường Sa. Cụm này không có đảo san hô nào ngoài một cồn cát nổi bật là An Bang (quen gọi là đảo An Bang). Nhìn chung phần lớn thực thể của cụm này tạo thành một vòng cung lớn với phần lõm hướng về phía đông nam, trải dài từ đá Sác Lốt, qua đá Công Đo đến bãi Trăng Khuyết gần sát với Philippines. Một máng biển ngăn cách vòng cung này với thềm lục địa của đảo Borneo.

Cụm Bình Nguyên

Cụm Bình Nguyên là một tập hợp các thực thể địa lí hợp thành từ phần phía đông của quần đảo Trường Sa, trong khu vực gần với đảo Palawan. Tuy cụm này có nhiều thực thể địa lí nhất so với các cụm còn lại nhưng số này lại phân tán rải rác trên một vùng biển rộng lớn. Vĩnh Viễn và Bình Nguyên là hai đảo duy nhất của cụm, trong đó đảo Bình Nguyên đang chịu tác động của hiện tượng xói mòn. Số thực thể còn lại đều là những dạng rạn đá (ví dụ rạn vòng) và các bãi cát ngầm/bãi cạn cùng bãi ngầm.

Trung Quốc phân chia

Ngày 25 tháng 4 năm 1983, Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc đã công khai danh sách 287 địa danh thuộc biển Đông, trong đó có tổng cộng 193 địa danh liên quan đến quần đảo Nam Sa.^[9] Về mặt tên gọi, địa danh do Trung Quốc đặt thể hiện một phần tính chất của thực thể như đảo, cồn cát (sa châu), rạn đá ngầm (ám tiêu), bãi cát ngầm/bãi cạn (ám sa), bãi ngầm (ám than) và cả các luồng lạch (môn, thuỷ đạo) cho tàu thuyền. Nghiên cứu đăng tải trên mạng Hải Nam sử chí thể hiện rằng Trung Quốc phân biệt cả các loại hình rạn đá khác nhau như rạn mặt bàn (đài tiêu) hay rạn vòng (hoàn tiêu) để làm cơ sở phân loại chi tiết hơn.

Cách hiểu của Trung Quốc về quần đảo Nam Sa khác so với cách hiểu hiện thời của bản đồ hành chính Việt Nam về quần đảo Trường Sa ở chỗ nước này còn gộp rất nhiều thực thể địa lí trong khu vực gần Malaysia và Brunei (hầu như đều là bãi cát ngầm/bãi cạn và bãi ngầm) vào tổng thể Nam Sa. Dưới đây là danh sách nhóm và phân nhóm của khái niệm Nam Sa theo mạng Hải Nam sử chí (Trung Quốc):^[26]

[ẩn]Số thứ tự	Nhóm	Phân nhóm	Quan điểm của Việt Nam
1	Bắc	Bắc	Cụm Song Tử
		Trung	Cụm Thị Tứ, cụm Loại Ta và phần lớn cụm Nam Yết
		Nam	Cụm Sinh Tồn
2	Đông Bắc	Bãi ngầm Lễ Nhạc	Khu vực bãi Cỏ Rong, bãi Đá Bắc, đá Gò Già và đá Đồng Thạnh của cụm Bình Nguyên
		Ngoại vi bãi ngầm Lễ Nhạc	Phần lớn cụm Bình Nguyên như bãi Tổ Muỗi, bãi Nam,… và bãi Trăng Khuyết thuộc cụm Thám Hiểm
		Rạn vòng Phí-Mã	Ám tiêu san hô có hai đảo Bình Nguyên và Vĩnh Viễn (thuộc cụm Bình Nguyên)
3	Trung	Vùng luồng lạch Nam Hoa	Đá Chữ Thập của cụm Nam Yết và một vùng nằm giữa các cụm Nam Yết, Sinh Tồn và Trường Sa
		Vùng vòng cung phía đông	Gồm hầu hết phần phía đông của cụm Trường Sa, hầu hết cụm Thám Hiểm và cả khu vực rạn san hô Louisa.
		Vùng vòng cung phía tây	Phần phía tây của cụm Trường Sa cùng với bãi Vũng Mây. Việt Nam xem bãi Vũng Mây là một phần của vùng đặc quyền kinh tế – thềm lục địa và không thuộc Trường Sa.
		Khu vực trung bộ máng biển	Vài thực thể đơn lẻ thuộc cụm Thám Hiểm và cụm Trường Sa
4	Tây Nam	Khu vực năm bãi ngầm là Tây Vệ, Quảng Nhã, Nhân Tuấn, Lý Chuẩn và Vạn An	Khu vực năm bãi ngầm là Phúc Nguyên, Phúc Tần, Huyền Trân, Quế Đường và Tư Chính; Việt Nam xem năm bãi này thuộc vùng đặc quyền kinh tế – thềm lục địa và không thuộc Trường Sa.
5	Nam	Bãi cạn/Bãi cát ngầm Bắc Khang (北康暗沙, tương đương North Luconia Shoals, tức cụm bãi cạn Luconia Bắc)	Việt Nam không đòi hỏi.
		Bãi cạn/Bãi cát ngầm Nam Khang (南康暗沙, tương đương South Luconia Shoals, tức cụm bãi cạn Luconia Nam)
		Bãi cát ngầm Tăng Mẫu (曾母暗沙, tương đương James Shoal, tức bãi ngầm James)

Hệ động thực vật

Một cây phong ba (Heliotropium foertherianum) già cỗi trên đảo Trường Sa

Do sở hữu hàng trăm rạn san hô rải rác khắp một vùng biển rộng lớn nên quần đảo Trường Sa là nơi có đa dạng sinh học cao. Ước tính có đến mười nghìn loài sinh vật sinh sống tại vùng biển Trường Sa. Theo Nguyễn & Đặng (2009), có ba trăm hai mươi chín loài san hộ thuộc sáu mươi chín chi và mười lăm họ cùng nhau tạo lập nên các rạn san hô Trường Sa. Tuy nhiên, phân bố loài san hô rất không đồng đều và chỉ tập trung vào một số họ như họ San hô lỗ đỉnh (66 loài), họ San hô não (46 loài), họ San hô khối (17 loài), họ San hô nấm (14 loài),…^[27] Các hệ sinh thái rạn san hô nơi đây không chỉ là nơi cư ngụ lí tưởng cho các sinh vật biển mà còn là nơi nuôi dưỡng nguồn lợi thủy sản dồi dào cho toàn vùng biển Đông.^[28]

Cá chim nàng (cá bướm Philippines; Chaetodon adiergastos)

Về động vật, nghiên cứu của McManus, Shao & Lin (2010) cho biết rằng tại khu vực xung quanh đảo Ba Bình cho biết có ba trăm chín mươi chín loài cá rạn san hô đến từ bốn mươi chín họ; một trăm chín mươi loài san hô từ sáu mươi chín chi thuộc hai mươi lăm họ; chín mươi chín loài động vật thân mềm; chín mươi mốt loài động vật không xương sống thuộc bảy mươi hai chi; hai mươi bảy loài động vật giáp xác; mười bốn loài giun nhiều tơ và bốn loài động vật da gai. Người ta cũng ghi nhận năm mươi chín loài chim khác nhau tại đảo này, trong đó chủ yếu là chim điên nâu, chim điên chân đỏ, hải âu mặt trắng, nhàn mào và nhàn trắng. Hai loài bò sát là đồi mồi và đồi mồi dứa cũng thường lên đảo Ba Bình để đẻ trứng.^[19] Tại khu vực phía đông quần đảo, có ba trăm mười bốn loài cá rạn san hô, trong đó có một trăm năm mươi sáu loài có giá trị thương mại (McManus & Meñez, 1997, dẫn lại số liệu của Castañeda, 1988).^[29] Một nghiên cứu của Malaysia tại đá Hoa Lau đã chỉ ra rằng có hai trăm lẻ năm loài cá thuộc sáu mươi mốt họ, trong đó nhiều nhất là họ Bàng chài, họ Cá thia, họ Cá đuôi gai và họ Cá bướm.^[30] Nghiên cứu về các loài cá rạn san hô sống tại biển Trường Sa của Nguyễn (1994) cho thấy có ba trăm hai mươi sáu loài cá rạn san hô thuộc một trăm mười bảy chi, đến từ bốn mươi bốn họ và mười ba bộ. Trong đó, các họ có sự đa dạng về loài nhất là họ Cá thia (53 loài, 12 chi), họ Bàng chài (32 loài, 14 chi), họ Cá mó (27 loài, 3 chi), họ Cá bướm (24 loài, 6 chi), họ Cá hồng (18 loài, 7 chi), họ Cá mú (18 loài, 6 chi) và họ Cá đuôi gai (16 loài, 4 chi).^[31] Ngoài cá rạn san hô, nhiều loài cá nổi biển khơi xa bờ cũng hiện diện tại Trường Sa, đến từ một số họ như họ Cá khế, họ Cá thu ngừ, họ Cá nhám (Carchahinidae) và họ Cá thu rắn.^[32]

Về thực vật, McManus, Shao & Lin (2010) thống kê được một trăm lẻ chín loài thực vật có mạch ở khu vực đảo Ba Bình.^[19] Nurridan (2004) đã nghiên cứu phá nước (vụng biển) của đá Hoa Lau và xác định được hai loài cỏ biển và mười chín loài tảo biển, trong đó lớp tảo lục có mười hai loài, lớp tảo nâu có hai loài và lớp tảo đỏ có năm loài.^[33] Tại một số đảo do Việt Nam kiểm soát, người ta ghi nhận một số loài thực vật hợp với thổ nhưỡng khô cằn và nhiễm mặn như bàng vuông, bão táp, muống biển, phi lao, phong ba,…^[34] Nhìn chung, thảm thực vật trên các đảo có tuổi rất trẻ vì đảo mới hình thành trong thời kì địa chất gần đây. Các đảo ở phía nam như An Bang, Trường Sa có thảm thực vật kém phát triển hơn các đảo ở phía bắc như Sơn Ca, Ba Bình, Song Tử Tây.^[35]

Môi trường của quần đảo Trường Sa bị xâm hại nghiêm trọng do ngư dân từ Việt Nam, Philippines và miền nam Trung Quốc khai thác thuỷ sản bằng các phương pháp tận diệt như vét cá, đánh cá bằng thuốc nổ và bằng chất độc natri xyanua. Binh lính các quốc gia đóng quân tại đây khai thác rùa biển và trứng của chúng, đồng thời còn đe doạ các sinh vật nhạy cảm sống ở nơi nước nông khi họ xây dựng công sự và đường băng.^[36]

Nhiều năm qua đã có một số nỗ lực nhằm bảo vệ môi trường sinh thái ở quần đảo. Ngày 8 tháng 6 năm 1982, Bộ Tài nguyên Philippines lập hai khu bảo tồn rùa biển ở đảo Loại Ta và đá An Nhơn; từ tháng 8 năm 2008, có thêm khu bảo vệ rùa biển đẻ trứng trên đảo Thị Tứ; trên đảo Vĩnh Viễn có khu bảo tồn chim.^[37] Ngày 3 tháng 3 năm 2007, Đài Loan lập khu bảo vệ rùa biển đẻ trứng, lấy đảo Ba Bình là trung tâm rồi mở rộng ra 12 hải lý xung quanh.^[38] Việt Nam thì có kế hoạch lập khu bảo tồn biển xung quanh đảo Nam Yết với diện tích 35.000 ha từ năm 2010.^[39]

Sinh vật tại vùng biển quanh đá Hoa Lau

Cá hề cà chua (Amphiprion frenatus). Cá đuối chấm xanh (Taeniura lymma). Chaetodon ulietensis – một loài thuộc họ Cá bướm. Hệ động vật phong phú tại vùng biển quanh đá Hoa Lau.

Lịch sử

Sự thay đổi nhận thức về các đảo và quần đảo trên biển Đông của Phương Tây (châu Âu) từ thế kỷ 18 sang thế kỷ 19 (1710-1794-1801-1826).

Bản sao bản đồ Biển Đông và vùng Đông Nam Á của Matteo Ricci, vẽ trong “Khôn dư vạn quốc toàn đồ” in tại Trung Quốc năm 1602, về sau được người Nhật Bản ghi thêm dòng chú thích bằng chữ Hán “万里長沙” (Vạn Lí Trường Sa).

Từ thế kỷ 16 đến 18, người châu Âu từ các quốc gia như Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh Quốc và Pháp vẫn chưa phân biệt rõ sự khác nhau giữa quần đảo Trường Sa với quần đảo Hoàng Sa. Trên bản đồ thường ghi I de Pracell như bản đồ Bartholomen Velho (1560), bản đồ Fernao Vaz Dourado (1590), bản đồ Van Langren (1595)… Cho đến năm 1787-1788, đoàn khảo sát Kergariou Locmaria mới xác định rõ vị trí của quần đảo Paracel (chính xác là quần đảo Hoàng Sa hiện nay) và từ đó người phương Tây mới bắt đầu phân biệt quần đảo Hoàng Sa ở phía bắc với một quần đảo khác ở phía nam, tức quần đảo Trường Sa.^[40]

Tên gọi

Sang thế kỷ 18 và thế kỷ 19 thì các nhà hàng hải châu Âu thỉnh thoảng đi ngang qua vùng Trường Sa. Đến năm 1791 thì Henry Spratly người Anh du hành qua quần đảo và đặt tên cho đá Vành Khăn là Mischief. Năm 1843 Richard Spratly đặt tên cho một số thực thể địa lý thuộc Trường Sa, trong đó có Spratly’s Sandy Island cho đảo Trường Sa. Kể từ đó Spratly dần trở thành tên tiếng Anh của cả quần đảo.^[41]

Đối với người Việt thì thời nhà Lê các hải đảo ngoài khơi phía đông được gọi chung là Đại Trường Sa đảo. Đến thời nhà Nguyễn triều vua Minh Mạng thì tên Vạn Lý Trường Sa (萬里長沙) xuất hiện trong bản đồ Đại Nam nhất thống toàn đồ của Phan Huy Chú. Bản đồ này đặt nhóm Vạn Lý Trường Sa ở phía nam nhóm Hoàng Sa (黄沙). Về mặt địa lý thì cả hai nhóm đều được khoanh lại thành một quần đảo lớn nằm dọc bờ biển miền trung nước Đại Nam.^[42]

“Hỗn nhất cương lý lịch đại quốc đô chi đồ” (混一疆理歷代國都之圖).

Bản đồ “The Selden Map of China” (1624)

Tên gọi theo phía Trung Quốc: “Hỗn nhất cương lý lịch đại quốc đô chi đồ” (混一疆理歷代國都之圖) thời nhà Minh có đánh dấu vị trí của Thạch Đường, và vị trí này hiện được phía Trung Quốc cho là tương ứng với Nam Sa (Trường Sa) hiện tại.^[43] Bản đồ “The Selden Map of China” được lưu trữ tại thư viện Đại học Oxford (Anh), được cho là “Thiên hạ hải đạo toàn đồ” hay “Đông – Tây dương hàng hải đồ” và được làm ra vào khoảng năm Thiên Khải thứ 4 (1624), có ghi địa danh Vạn Lí Thạch Đường (萬里石塘), (phía đông của đảo mang tên Ngoại La (外羅), tức đảo Lý Sơn), ở kề cận phía nam tây nam của Vạn Lí Trường Sa (萬里長沙).^[44] Năm 1935, Trung Hoa Dân Quốc đã xuất bản “Biểu đối chiếu tên gọi Hoa-Anh các đảo thuộc Nam Hải Trung Quốc”, trong đó nước này gọi Trường Sa là Đoàn Sa (團沙) còn địa danh Nam Sa thời đó là để chỉ thứ mà ngày nay được gọi laTrung Sa.^{[45][Ghi chú 3]} Ngày 1 tháng 12 năm 1947, nước này công bố tên Trung Quốc cho hàng loạt thực thể thuộc biển Đông và đặt chúng dưới sự quản lí của mình.^[46] Trong tấm bản đồ mới, Trung Hoa Dân Quốc lần đầu tiên vẽ đường mười một đoạn đứt khúc (tiền thân của đường chín đoạn) thay cho đường vẽ bằng nét liền trước đây, đồng thời họ đổi tên Nam Sa thành Trung Sa và đổi tên Đoàn Sa thành Nam Sa.^[47]

Tranh chấp chủ quyền

Từ những thập niên đầu của thế kỉ 20, thời kì yên bình của quần đảo Trường Sa đã chấm dứt. Hàng loạt quốc gia từ châu Á đến châu Âu như Việt Nam, Pháp, các nhà nước Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Brunei và trong một số giai đoạn lịch sử là Anh và Nhật Bản đều tham gia vào cuộc tranh chấp, dù là ở các mức độ khác nhau.

Việt Nam

Luận cứ

Bản đồ biển Đông do người Hà Lan vẽ vào năm 1754 đã ghi nhận quần đảo Hoàng Sa dưới tên gọi De Paracelles.^{[Ghi chú 4]}

Xem thêm về nội dung này tại Quần đảo Hoàng Sa.

Việt Nam tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa dựa trên các luận cứ về hành động chiếm hữu thực tế, quản lí liên tục và hoà bình dưới các triều đại phong kiến đối với địa danh Hoàng Sa (nghĩa bao hàm Trường Sa) và sau này là sự nối tiếp của thực dân Pháp cùng các nhà nước hiện đại trên lãnh thổ Việt Nam. Ngoài ra, Việt Nam còn trưng ra các sử liệu về sự công nhận của các giáo sĩ, nhà hàng hải từ các quốc gia châu Âu, các quốc gia trên thế giới về chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo này.

Thứ nhất, các sử liệu cổ của Việt Nam ghi chép rằng các địa danh như Bãi Cát Vàng, Hoàng Sa, Vạn Lí Hoàng Sa, Đại Trường Sa hoặc Vạn Lí Trường Sa thuộc lãnh thổ của Việt Nam, ít nhất là từ thế kỉ 17. Ví dụ:

• Sách Phủ biên tạp lục (1776) của Lê Quý Đôn xác định Bãi Cát Vàng thuộc về địa phận tỉnh Quảng Ngãi. Đội Hoàng Sa kiêm quản đội Bắc Hải ở phía nam, tức quần đảo Trường Sa ngày nay.^[48] Lê Quý Đôn miêu tả Bãi Cát Vàng là nơi người ta có thể khai thác các sản phẩm biển và những đồ vật sót lại từ các vụ đắm tàu. Ông viết:

Vạn Lí Trường Sa (萬里長沙) được thể hiện trong Đại Nam nhất thống toàn đồ (năm 1834-1840).

Tôi đã từng thấy một đạo công văn của quan chính đường huyện Văn Xương, Quỳnh Châu [đảo Hải Nam của Trung Quốc] gửi cho Thuận Hóa nói rằng: năm Càn Long thứ mười tám [năm 1753] có mười tên quân nhân xã An Vĩnh tổng Cát Liềm huyện Chương Nghĩa phủ Quảng Ngãi nước An Nam, một ngày tháng bảy đến Vạn Lí Trường Sa [萬里長沙] tìm kiếm các thứ, có tám tên lên bờ tìm kiếm, chỉ để hai tên giữ thuyền, bị gió đứt dây thuyền, dạt vào Thanh Lan cảng, quan ở đấy xét thực, đưa trả về nguyên quán…^{[49][Ghi chú 5]}

—Lê Quý Đôn, “Phủ biên tạp lục”, 1776

• Đại Nam nhất thống toàn đồ (1838) thể hiện địa danh Vạn Lí Trường Sa và địa danh Hoàng Sa là bộ phận của lãnh thổ nước Đại Nam, dù rằng bản đồ vẫn vẽ cả hai vào chung một quần thể đảo.^[42]

Thứ hai, Việt Nam cho rằng sau Hòa ước Giáp Thân (1884) do nhà Nguyễn kí kết với Pháp thì nước Pháp đã đại diện cho Việt Nam về mặt ngoại giao^[50] và đã thi hành chủ quyền trên cả hai quần đảo là Trường Sa và Hoàng Sa thay cho Việt Nam.

Thứ ba, Việt Nam xem việc năm mươi phái đoàn nước khác tham dự Hội nghị San Francisco về hiệp ước hoà bình với Nhật Bản diễn ra ngày 7 tháng 7 năm 1951 (Trung Hoa Dân Quốc và Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa không dự) không bác bỏ hay bảo lưu ý kiến đối với lời phát biểu của Trần Văn Hữu-chủ tịch phái đoàn chính phủ Quốc gia Việt Nam-là một sự công nhận mang tính quốc tế về chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa:

“

Et comme il faut franchement profiter de toutes occasions pour étouffer les germes de discorde, nous affirmons nos droits sur les îles Spratley et Paracels qui, de tout temps, ont fait partie du Viêt-Nam. [Và để tận dụng không ngần ngại mọi cơ hội để dập tắt những mầm mống bất hoà, chúng tôi khẳng định chủ quyền của chúng tôi trên hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa từ xưa đến nay vẫn thuộc cương vực Việt Nam.][51]

”

Thứ tư, sau khi quân đội Pháp rút đi, chính quyền Việt Nam Cộng hòa ở phía nam vĩ tuyến 17 đã tiếp tục tuyên bố chủ quyền và thực hiện công tác quản lí cả về hành chính lẫn thực tế đối với quần đảo Trường Sa liên tục cho đến khi chấm dứt sự tồn tại vào tháng 4 năm 1975. Sau đó, nước Việt Nam thống nhất tiếp tục tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo này.

Diễn biến

Tháng 7 năm 1927, tàu de Lanessan của Pháp tiến hành một cuộc khảo sát khoa học trên quần đảo Trường Sa.^[52][53] Tháng 4 năm 1930, Pháp gửi tàu thông báo la Malicieuse đến quần đảo và treo quốc kỳ Pháp trên một gò đất cao thuộc île de la Tempête;^[54] tuy nhiên, dù nhìn thấy ngư dân Trung Quốc trên đảo này nhưng Pháp không tìm cách trục xuất họ.^[55] Ngày 23 tháng 9, Pháp thông báo cho các cường quốc khác rằng Pháp đã chiếm quần đảo Trường Sa.^[52]

Ngày 14 tháng 3 năm 1933, Pháp cho đội tàu gồm Malicieuse, tàu pháo Arlete và hai tàu thuỷ văn Astrobale và de Lanessan từ Sài Gòn đến đảo Trường Sa và hàng loạt địa điểm khác như đá Chữ Thập, cụm rạn Luân Đôn, bãi san hô Tizard, bãi san hô Loại Ta, cụm rạn Thị Tứ và rạn Nguy Hiểm Phía Bắc.^[54] Tại từng địa điểm đi qua, người Pháp đã tổ chức nghi lễ chiếm hữu các đảo chính thuộc nơi đó. Ngày 26 tháng 7, Bộ Ngoại giao Pháp ra bản thông tri về hành động trên, kèm theo danh sách liệt kê tên các đảo đã chiếm hữu cùng tọa độ, bao gồm:

1. Hải đảo Spratly (chiếm ngày 13 tháng 4 năm 1930),
2. Tiểu đảo Caye-d’Amboine (7 tháng 4 năm 1933),
3. Tiểu đảo Itu-Aba (10 tháng 4 năm 1933),
4. Nhóm Hai Đảo (Groupe de Deux-îles, 10 tháng 4 năm 1933),^{[Ghi chú 6]}
5. Tiểu đảo Loaito (11 tháng 4 năm 1933),
6. Hải đảo Thi-Tu (12 tháng 4 năm 1933) và các tiểu đảo phụ thuộc từng đảo này.^[56]

Từ ngày 24 tháng 7 đến ngày 25 tháng 9, Pháp lần lượt thông báo cho các quốc gia có thể có lợi ích tại Trường Sa biết về hành động của Pháp. Theo bạch thư của Việt Nam Cộng hòa thì ngoại trừ Nhật Bản, tất cả các nước được thông báo đều không có lời phản đối Pháp; Trung Hoa Dân Quốc, Hà Lan (đang kiểm soát Indonesia) và Hoa Kỳ cũng đều giữ im lặng.^{[54][Ghi chú 7]} Ngày 21 tháng 12 năm 1933, thống đốc Nam Kỳ Jean-Félix Krautheimer kí Nghị định số 4702-CP sáp nhập số đảo trên và “các đảo phụ thuộc” vào địa phận tỉnh Bà Rịa thuộc Liên bang Đông Dương.^[57] Sáu năm sau, Thứ trưởng Ngoại giao Anh Quốc là Butter tuyên bố rằng Pháp đã thực thi đầy đủ chủ quyền trên quần đảo.^[58]

Thời Chiến tranh thế giới thứ hai, Đế quốc Nhật Bản chiếm một số đảo và sử dụng đảo Ba Bình làm căn cứ tàu ngầm cho các chiến dịch ở Đông Nam Á. Sau cuộc chiến, Pháp và Trung Hoa Dân Quốc tái khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa. Trung Hoa Dân Quốc gửi hai tàu tới quần đảo và cho quân đổ bộ dựng bia trên đảo Ba Bình. Phản ứng lại hành động này, Pháp vài lần gửi tàu đến Trường Sa vào cuối năm 1946. Năm 1947, Pháp yêu cầu Trung Hoa Dân Quốc rút quân khỏi các đảo ngoài biển Đông nhưng cũng không làm gì để hiện thực hoá mong muốn của mình. Khi hệ thống thuộc địa của Pháp bắt đầu tan rã, nước này cũng chấm dứt tuần tra quần đảo Trường Sa vào năm 1948.^[55] Năm 1951, Nhật Bản kí vào Hiệp ước San Francisco và từ bỏ mọi quyền đối với quần đảo Trường Sa. Cũng tại Hội nghị San Franciso này, Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Trần Văn Hữu của Quốc gia Việt Nam đã tuyên bố rằng hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là lãnh thổ Việt Nam. Không một đại biểu nào trong hội nghị bình luận gì về lời tuyên bố này.^[59]

Sau khi người Pháp rời khỏi Việt Nam theo quy định của Hiệp định Genève 1954, quyền kiểm soát các đảo thuộc về quân đội Quốc gia Việt Nam và kế tiếp là quân đội Việt Nam Cộng hòa. Sau sự kiện Tomás Cloma, ngày 1 tháng 6 năm 1956, Ngoại trưởng Việt Nam Cộng hoà Vũ Văn Mẫu tái khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Trường Sa và Hoàng Sa. Ngày 2 tháng 6, Pháp cũng nhắc lại cho Philippines biết về quyền của Pháp từ năm 1933.^[60] Ngày 22 tháng 8 năm 1956, tàu HQ-04 Tuỵ Động của Hải quân Việt Nam Cộng hòa viếng thăm một số đảo thuộc Trường Sa, thượng cờ và dựng bia ghi chủ quyền. Ngày 22 tháng 10 cùng năm, Ngô Đình Diệm kí sắc lệnh số 143-NV về việc đổi tên các tỉnh thành miền Nam Việt Nam; văn bản ghi “Hoàng Sa (Spratley)” (sic) thuộc tỉnh Phước Tuy.^[61]

Phế tích bia chủ quyền Trường Sa do Việt Nam Cộng hòa dựng trên đảo Song Tử Tây. Trên bia có khắc lời văn kỷ niệm chuyến thị sát Trường Sa vào 22 tháng 8 năm 1956.

Trong thời kì 1961-1963, Việt Nam Cộng hoà tiếp tục viếng thăm và dựng bia nhiều đảo. Năm 1961, tàu HQ-02 Vạn Kiếp và HQ-06 Vân Đồn thăm Song Tử Tây – Thị Tứ – Loại Ta – An Bang; năm 1962, tàu Tuỵ Động và HQ-05 Tây Kết thăm Trường Sa – Nam Ai (tức Nam Yết); năm 1963, ba tàu gồm HQ-404 Hương Giang, HQ-01 Chi Lăng và HQ-09 Kì Hoà đã dựng bia trên Trường Sa (19 tháng 5), An Bang (20 tháng 5), Thị Tứ – Loại Ta (22 tháng 5) và Song Tử Đông – Song Tử Tây (24 tháng 5).^[58] Tuy nhiên, Hải quân Việt Nam Cộng hòa không duy trì sự hiện diện liên tục ở quần đảo Trường Sa do vướng phải cuộc chiến tranh Việt Nam.

Ngày 13 tháng 7 năm 1971, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hoà Trần Văn Lắm đã nêu yêu sách của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa khi ông đang ở Manila. Ngày 6 tháng 9 năm 1973, Bộ Nội vụ Việt Nam Cộng hòa ban hành nghị định số 420-BNV/HCĐP/26 sáp nhập một số đảo chính và các đảo phụ cận vào xã Phước Hải, quận Đất Đỏ, tỉnh Phước Tuy.^[62]

Đầu năm 1974, một thời gian ngắn sau thất bại trong trận chiến tại nhóm đảo Lưỡi Liềm thuộc quần đảo Hoàng Sa, chính quyền Việt Nam Cộng hoà ra quyết định tăng cường lực lượng tại Trường Sa và chỉ thị quân đội tiến hành chiến dịch Trần Hưng Đạo 48 nhằm chiếm một số đảo. Liên tiếp trong các tháng 2 và tháng 3 cùng năm, Việt Nam Cộng hoà tái khẳng định lại chủ quyền của mình đối với hai quần đảo bằng nhiều con đường như thông qua đại sứ ở Manila, qua hội nghị của Liên Hiệp Quốc về luật biển ở Caracas và hội nghị của Hội đồng Kinh tài Viễn Đông ở Colombia.^[63] Từ ngày 14 đến ngày 28 tháng 4 năm 1975, các lực lượng hải quân của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã hoàn toàn thay thế lực lượng Việt Nam Cộng hòa trên năm đảo là Song Tử Tây, Sơn Ca, Nam Yết, Sinh Tồn và Trường Sa.

Vào cuối thập niên 1970, trong các ngày 30 tháng 12 năm 1978 và 7 tháng 8 năm 1979, Việt Nam phản đối Trung Quốc và tái khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa. Ngày 28 tháng 9 năm 1978, Việt Nam phản đối Philippines sáp nhập các đảo thuộc Trường Sa vào lãnh thổ của mình.^[64]

Sang thập niên 1980, Việt Nam tiếp tục nhiều lần lên tiếng để phản ứng lại hành động của một số quốc gia khác tại Trường Sa. Ngày 5 tháng 2 năm 1980, Việt Nam phản bác văn kiện ngày 30 tháng 1 năm 1980 của Trung Quốc về Nam Sa và Tây Sa. Trong năm 1982, Việt Nam sáp nhập huyện Trường Sa vào tỉnh Phú Khánh.^[65] Năm 1983, Việt Nam phản đối việc Malaysia chiếm đá Hoa Lau.^[66] Năm 1989, Việt Nam chia tách tỉnh Phú Khánh và quy thuộc Trường Sa vào tỉnh Khánh Hòa.

Năm 2007, Chính phủ Việt Nam kí nghị định thành lập ba đơn vị hành chính trực thuộc huyện Trường Sa.^[67] Ngày 21 tháng 6 năm 2012, Quốc hội Việt Nam khóa XIII (kì họp thứ 3) đã bỏ phiếu thông qua Luật Biển Việt Nam gồm 7 chương và 55 điều. Điều 1 của luật tái khẳng định tuyên bố chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa.^[68]

Chỉ trích

Nhiều học giả quốc tế phản bác các bằng chứng lịch sử mà Việt Nam đưa ra. Cụ thể, khi nhận định về các bằng chứng này, Valencia & ctg (1999) cho rằng chúng cũng “giống như Trung Quốc – thưa thớt, mang tính giai thoại và không thuyết phục”.^[69] Lu (1995) cho rằng thư tịch cổ Việt Nam “không trưng ra bằng chứng rõ ràng nói lên hiểu biết của Việt Nam về quần đảo Trường Sa xét về tuyên bố chủ quyền riêng rẽ”.^[70] Cũng theo Lu (1995), trong số vài ghi chép đề cập đến quần đảo Trường Sa thì “hầu hết chúng luôn luôn” xác định Trường Sa là một phần của quần đảo Hoàng Sa;^[70] tấm bản đồ năm 1838 [tức Đại Nam nhất thống toàn đồ của nhà Nguyễn, trong đó thể hiện “Hoàng Sa” và “Vạn Lý Trường Sa” thuộc Việt Nam] vẽ “các đảo nằm rất sát nhau đồng thời cũng gần bờ biển” Việt Nam, “thực tế là cùng một nhóm đảo”.^[70] Cordner (1994) còn nhận xét tấm bản đồ 1838 thể hiện quần đảo Trường Sa nằm trong cương vực Việt Nam này là “không chính xác”.^[71] Dzurek (1996) dẫn lại nhận xét của Heinzig (1976) rằng, lý luận lịch sử đến hết thế kỷ 19 của Việt Nam “chỉ đề cập độc nhất đến quần đảo Hoàng Sa [Paracels]”.^[72] Cũng theo Dzurek (1996), quần đảo Trường Sa cách quần đảo Hoàng Sa đến 400 km, vì thế “sẽ là bất bình thường nếu xem cả hai là một thực thể duy nhất hoặc dùng một tên gọi duy nhất cho cả hai”.^[72]

Học giả quốc tế và học giả Việt Nam cũng có những nhận định khác nhau về giá trị của luận điểm cho rằng Pháp chiếm hữu một số đảo lớn và các đảo phụ thuộc thuộc quần đảo Trường Sa và sáp nhập chúng vào tỉnh Bà Rịa thuộc Nam Kỳ vào năm 1933 là thực thi chủ quyền cho Việt Nam. Về phía Việt Nam, Nguyễn (2002) dẫn chứng: “Cố vấn pháp luật Bộ Ngoại giao Pháp đã viết rất rõ: “Việc chiếm hữu quần đảo Spratley do Pháp tiến hành năm 1931-1932 là nhân danh Hoàng Đế “An Nam”.”^[53] Về phía nước ngoài, Chemillier-Gendreau (2000) đánh giá rằng thái độ của Pháp đối với quần đảo Trường Sa và quần đảo Hoàng Sa là khác nhau, vì Pháp khẳng định các quyền đối với Trường Sa thông qua tư cách người đầu tiên chiếm đóng các đảo, dựa vào nguyên tắc đất vô chủ (terra nullius) chứ không phải là người kế thừa của An Nam.^[73] Valero (1993) dẫn chứng, vào giữa tháng 10 năm 1950, trong khi Pháp chính thức nhượng lại tuyên bố chủ quyền quần đảo Hoàng Sa cho Quốc gia Việt Nam [do Bảo Đại đứng đầu] thì nước này không ra một văn bản chính thức nào thể hiện quyết định từ bỏ chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa.^[74] Năm 1956, trong khi Việt Nam Cộng hoà tự phản đối Tomás Cloma (xem thêm) tuyên bố quyền sở hữu đối với phần lớn quần đảo Trường Sa thì André-Jacques Boizet (đại biện Pháp tại Manila) báo cho Philippines biết rằng Pháp có chủ quyền đối với các đảo Trường Sa căn cứ trên hành động chiếm đảo trong thời kỳ 1932-1933. Đại biện bổ sung thêm: “trong khi Pháp nhượng lại [từ bỏ chủ quyền] quần đảo Hoàng Sa cho Việt Nam thì Pháp không nhượng quần đảo Trường Sa”.^{[74][75][76][Ghi chú 8]} Theo Kivimaki (2002) thì đến năm 1957, Pháp “không chính thức từ bỏ tuyên bố chủ quyền nhưng cũng không cố bảo vệ nó nữa”; cách hành xử này được cho là tương tự Anh Quốc thập niên 1930 (xem phần Các tuyên bố khác).^[76] Chemillier-Gendreau (2000) nhận định nếu các luận cứ dựa trên lịch sử thời phong kiến của Việt Nam đủ làm sáng tỏ chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa thì sự kiện Pháp chiếm hữu quần đảo mới không làm phức tạp thêm vấn đề.^[77]

Một hướng phản bác khác đối với luận điểm Việt Nam thừa hưởng chủ quyền Trường Sa từ tuyên bố chủ quyền của Pháp lần đầu vào năm 1933, Joyner (1998) cho rằng Pháp không hề nỗ lực hoàn thiện danh nghĩa giữ chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa bằng việc cho lính chiếm đóng quần đảo cả khi quân đội Nhật Bản rời đi (sau Thế chiến thứ hai) lẫn khi Nhật Bản từ bỏ tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa trong năm 1951. Ông kết luận: “hậu quả [của điều đó] là Pháp không có danh nghĩa sở hữu hợp pháp đối với quần đảo Trường Sa để mà Việt Nam thừa hưởng.”^[78]

Furtado (1999) dẫn ra các lập luận được cho là của Trung Quốc, có nội dung bác bỏ lập luận Việt Nam thừa hưởng Trường Sa từ Pháp. Tác giả viết, Trung Quốc lý luận rằng “không có dấu hiệu cho thấy Việt Nam tiếp nhận danh nghĩa đối với quần đảo Trường Sa khi nước này độc lập”, đồng thời vì “Pháp chưa bao giờ tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo Trường Sa” nên Trung Quốc không nhận thấy “bất cứ nguyên do có thể hiểu được nào giải thích cho việc Việt Nam nên được hưởng danh nghĩa [chủ quyền] đối với toàn bộ quần đảo”.^[79]

Các nhà nước Trung Quốc

Luận cứ

Bài chi tiết: Các luận cứ của phía Trung Quốc

Năm 1958, Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) tuyên bố chủ quyền của mình đối với các đảo thuộc biển Đông dựa vào cơ sở lịch sử. Họ cho rằng quần đảo Trường Sa đã từng là một phần của Trung Quốc trong gần 2.000 năm và đưa ra các đoạn trích trong các thư tịch cổ cũng như các bản đồ từ thời nhà Hán, nhà Đường, nhà Tống, nhà Nguyên, nhà Thanh và gần nhất là thời Trung Hoa Dân Quốc mà theo Trung Quốc là có nhắc tới quần đảo Trường Sa. Hiện vật khảo cổ như những mảnh đồ gốm Trung Quốc và tiền cổ được tìm thấy ở đó cũng được Trung Quốc sử dụng nhằm chứng minh cho tuyên bố của mình.

Năm 1958, Thủ tướng Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Phạm Văn Đồng đã gửi Tổng lý Quốc vụ viện Trung Quốc một công hàm để ghi nhận và tán thành bản tuyên bố ngày 4 tháng 9 năm 1958 của chính phủ nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa về hải phận của nước này. Báo Nhân Dân của Việt Nam cũng đăng công hàm này vào ngày 22 tháng 9 cùng năm.^[80] Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, sự công nhận này “đương nhiên có giá trị với toàn bộ lãnh thổ Trung Quốc” vì báo Nhân Dân trước đó đã đăng bài chi tiết về bản tuyên bố về lãnh hải của chính phủ Trung Quốc, trong đó nói rằng “kích thước lãnh hải của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là 12 hải lí và điều này được áp dụng cho tất cả các vùng lãnh thổ của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, bao gồm tất cả các quần đảo trên biển Đông”.^{[81][Ghi chú 9]}

Ngoài ra, Trung Quốc còn khẳng định rằng Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và nhiều quốc gia khác đã nhiều lần công nhận chủ quyền của Trung Quốc đối với quần đảo Trường Sa trong quá khứ. Theo Trung Quốc thì:

• Ngày 16 tháng 5 năm 1956, trong buổi tiếp Đại biện lâm thời Đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam Lý Chí Dân, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Ung Văn Khiêm đã nói rằng: “Căn cứ vào những tư liệu của Việt Nam và xét về mặt lịch sử, quần đảo Tây Sa và quần đảo Nam Sa là thuộc về lãnh thổ Trung Quốc.” Vụ trưởng Vụ Châu Á Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Lộc giới thiệu những tư liệu của phía Việt Nam. Lê Lộc nói: “Xét từ lịch sử, quần đảo Tây Sa và quần đảo Nam Sa đã thuộc về Trung Quốc ngay từ đời Nhà Tống.”^[82] Cuốn sách “Cuộc tranh chấp Việt – Trung về hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa” của ông Lưu Văn Lợi do Nhà xuất bản Công an Nhân dân Hà Nội phát hành năm 1995 xác nhận “Việc nói Tây Sa là của Trung Quốc trong bản tuyên bố của chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong tuyên bố năm 1965 về việc Mỹ quy định khu vực chiến đấu của quân Mỹ hay câu nói của Thứ trưởng Ngoại giao Ung Văn Khiêm về Tây sa là có thật.”^[83]
• Ngày 9 tháng 5 năm 1965, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra tuyên bố về việc Chính phủ Mỹ lập “khu tác chiến” của quân Mỹ tại Việt Nam, trong đó có nói “Việc Tổng thống Mỹ Giôn-xơn xác định toàn cõi Việt Nam và vùng ngoài bờ biển Việt Nam rộng khoảng 100 hải lý cùng một bộ phận lãnh hải thuộc quần đảo Tây Sa của nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoà là khu tác chiến của lực lượng vũ trang Mỹ”, đây là sự đe dọa trực tiếp “đối với an ninh của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và nước láng giềng.”^[84] Cuốn sách “Cuộc tranh chấp Việt – Trung về hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa” của ông Lưu Văn Lợi do Nhà xuất bản Công an Nhân dân Hà Nội phát hành năm 1995 xác nhận “Việc nói Tây Sa là của Trung Quốc trong bản tuyên bố của chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong tuyên bố năm 1965 về việc Mỹ quy định khu vực chiến đấu của quân Mỹ hay câu nói của Thứ trưởng Ngoại giao Ung Văn Khiêm về Tây sa là có thật.”^[83]
• Trong Tập bản đồ thế giới do Cục Đo đạc và Bản đồ Phủ Thủ tướng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa in vào tháng 5 năm 1972, tại trang 19, hai quần đảo Tây Sa và Nam Sa được đề tên là “Tây Sa” và “Nam Sa” chứ không phải là “Hoàng Sa” và “Trường Sa.”^[85]
• Bài “Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa” trong sách giáo khoa Địa lý – Lớp Chín Phổ thông – Toàn tập do Nhà xuất bản Giáo dục của Việt Nam Dân chủ Cộng hoà xuất bản năm 1974 có câu: “Vòng cung đảo từ các đảo Nam sa, Tây sa đến các đảo Hải nam, Đài loan, quần đảo Hoành bồ, Châu sơn… làm thành một bức «trường thành» bảo vệ lục địa Trung quốc.”^[86]
• Nhiều quốc gia trên thế giới như Hoa Kỳ, Liên Xô, Nhật Bản, Anh, Pháp, Tây Đức, Đông Đức cũng từng phát hành các bản đồ, át-lát địa lí trong đó thể hiện Trường Sa hoặc các quần đảo trên biển Đông là lãnh thổ Trung Quốc.^[81]

Diễn biến

Ngày 29 tháng 9 năm 1932, để đáp lại một văn bản đề cập đến quần đảo Hoàng Sa do Pháp gửi tới toà công sứ Trung Quốc, Trung Hoa Dân Quốc gửi một văn bản không rõ ràng cho Pháp đề cập đến chủ quyền của họ đối với một quần đảo khác ở cách quần đảo Hoàng Sa 150 dặm dựa trên cơ sở là Công ước Pháp-Thanh 1887.^[87] Sau sự kiện Pháp chiếm hữu Trường Sa vào năm 1933, các bản đồ của Trung Hoa Dân Quốc đã thay đổi cách vẽ qua việc mở rộng đường giới hạn (vẽ bằng nét liền) tại biển Đông xuống khu vực giữa vĩ tuyến 7° Bắc và vĩ tuyến 9° Bắc nhằm nói lên rằng quần đảo Trường Sa là thuộc về Trung Quốc.^[88]

“Nam Hải chư đảo vị trí đồ” (南海諸島位置圖) năm 1947

Cuối năm 1946, Trung Hoa Dân Quốc cho hai tàu chiến là Thái Bình và Trung Nghiệp đến quần đảo Trường Sa. Sau thất bại trong cuộc nội chiến Trung Quốc, Quốc dân Đảng đã rút quân khỏi đảo Ba Bình vào năm 1950. Tuy nhiên, sự kiện Tomás Cloma đã kích động Đài Loan quay lại giành quyền kiểm soát đảo Ba Bình vào năm 1956.^[89]

Tại đại lục Trung Quốc, Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa ra đời vào ngày 1 tháng 10 năm 1949. Chỉ hai năm sau, vào ngày 15 tháng 8 năm 1951, Chu Ân Lai công khai khẳng định lại chủ quyền của Trung Quốc đối với Trường Sa và Hoàng Sa sau khi ông đọc được bản sơ thảo hiệp ước hoà bình với Nhật Bản. Tiếp sau đó, ngày 24 tháng 8 năm 1951, Tân Hoa xã của Trung Quốc đã lên tiếng tranh cãi về quyền của Pháp cũng như tham vọng của Philippines đối với Trường Sa và mạnh mẽ khẳng định quyền của Trung Quốc. Ngày 31 tháng 5 năm 1956, Trung Quốc phản ứng lại sự kiện Cloma và khẳng định sẽ không tha thứ cho bất cứ sự xâm phạm nào đối với quyền của nước này đối với Trường Sa.^[90]

Thập niên 1970, Trung Quốc nhiều lần lên tiếng phản hồi về hành động của các quốc gia khác: ngày 16 tháng 7 năm 1971, Trung Quốc phản đối việc Philippines có hành vi chiếm đóng một số đảo ở Trường Sa; ngày 14 tháng 1 năm 1974, Trung Quốc phản đối Việt Nam Cộng hoà sáp nhập các đảo Trường Sa vào tỉnh Phước Tuy.^[91]

Năm 1987, Trung Quốc cho tàu khảo sát hàng loạt địa điểm ở quần đảo Trường Sa và đi đến quyết định sẽ chọn đá Chữ Thập làm nơi đóng quân.^[92] Trong thời gian trước và sau cuộc xung đột vũ trang với Việt Nam tại Trường Sa vào năm 1988, hải quân Trung Quốc đã liên tục chiếm thêm nhiều rạn đá khác nhằm mở rộng tầm kiểm soát tại quần đảo.

Một điểm quan trọng trong chuỗi các diễn biến tại Trường Sa là sự phối hợp và tương trợ lẫn nhau của Đài Loan và Trung Quốc trong hoạt động tuyên bố chủ quyền và mở rộng tầm kiểm soát tại quần đảo. Tháng 3 năm 1988, quân đồn trú của Đài Loan trên đảo Ba Bình đã tham gia tiếp tế lương thực và nước uống cho Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.^[93] Đương thời, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Đài Loan là Trịnh Vi Nguyên (鄭為元) từng công khai tuyên bố rằng “Nếu chiến tranh nổ ra, quân đội Quốc gia sẽ giúp quân đội Cộng sản kháng chiến”.^[94] Đến năm 1995, khi Trung Quốc giành quyền kiểm soát đá Vành Khăn với Philippines vào tháng 2 thì Đài Loan cũng giành quyền kiểm soát bãi Bàn Than vào tháng 3. Ngoài ra, lực lượng Trung Quốc đóng tại Trường Sa còn nhận được nước ngọt từ quân đồn trú trên đảo Ba Bình.^[95]

Chỉ trích

Bài chi tiết: Các lí lẽ phản bác lại luận cứ của Trung Quốc

Tháng 7 năm 2012, báo chí Việt Nam đồng loạt đưa tin về tấm “Hoàng triều trực tỉnh địa dư toàn đồ” do nhà Thanh lập và nhà xuất bản Thượng Hải ấn hành năm 1904, trong đó điểm cực nam của Trung Quốc dừng lại ở đảo Hải Nam và không có Nam Sa hay Tây Sa (Hoàng Sa) mà Trung Quốc đang tuyên bố chủ quyền. Mai Ngọc Hồng, người tặng bản đồ này cho Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, nói rằng tấm bản đồ này được lập trong vòng một trăm chín mươi sáu năm, từ thời vua Khang Hi đến năm 1904 mới xuất bản; Nguyễn Hữu Tâm từ Viện Sử học Việt Nam bổ sung thêm là tỉ lệ xích của bản đồ chính xác.^[96] Báo chí Việt Nam lập luận rằng đây là bằng chứng cho thấy việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền lịch sử tại Trường Sa (và Hoàng Sa) là không có căn cứ.^[97]

Về công hàm của Phạm Văn Đồng, báo chí Việt Nam đã lên tiếng phản bác lại, việc lý lẽ Trung Quốc đã diễn giải công hàm một cách “xuyên tạc” bởi vì nội dung công hàm không đề cập đến Hoàng Sa – Trường Sa và không hề tuyên bố từ bỏ chủ quyền với hai quần đảo này mà chỉ công nhận “hải phận” 12 hải lí của Trung Quốc.^[98] Nhà nghiên cứu về châu Á là Balazs Szalontai thì cho rằng công hàm không có sức nặng ràng buộc pháp lí.^{[99][100][101]}

Philippines

Luận cứ

Philippines dựa trên các luận điểm là terra nullius (đất vô chủ) và sự gần gũi về khoảng cách địa lí để tuyên bố chủ quyền đối với Nhóm đảo Kalayaan, tương đương với phần lớn quần đảo Trường Sa.

Thứ nhất, công dân Philippines Tomás Cloma đã đến nhiều đảo không người thuộc Trường Sa vào năm 1947 và tuyên bố sở hữu chúng vào năm 1956. Tuy Philippines chưa bao giờ chính thức ủng hộ tuyên bố về quyền sở hữu đảo của Cloma nhưng nước này lại dùng sự kiện Cloma làm căn cứ để tuyên bố chủ quyền. Cụ thể, Philippines cho rằng không có nỗ lực giành chủ quyền nào với các đảo cho tới thập niên 1930 khi quân đội Pháp và sau đó là quân đội đế quốc Nhật Bản chiếm đảo; khi Nhật Bản kí vào Hiệp ước San Francisco thì đã có một sự từ bỏ quyền đối với các đảo Trường Sa mà không có bất kỳ một bên yêu cầu chủ quyền nào. Vì thế, Philippines cho rằng các đảo Trường Sa đã trở thành đất vô chủ và có thể được sáp nhập vào lãnh thổ của họ.

Thứ hai, trong một văn bản gửi tới Đài Loan năm 1971, Philippines khẳng định rằng quần đảo Trường Sa nằm trong lãnh thổ quần đảo mà nước này tuyên bố chủ quyền. Trong Sắc lệnh Tổng thống 1596 kí năm 1978, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos cho rằng phần lớn các thực thể Kalayaan đều nằm trên rìa lục địa của quần đảo Philippines.^[102] Năm 1982, tài liệu của Bộ Quốc phòng Philippines cho rằng Nhóm đảo Kalayaan là riêng biệt khỏi các nhóm đảo khác ở biển Đông và không phải là một phần của quần đảo Trường Sa:

Nhóm đảo Kalayaan là khác biệt và không phải là một phần của quần đảo Trường Sa hay quần đảo Hoàng Sa. Có sự công nhận chung về thông lệ hải dương học khi người ta gọi một dãy các đảo bằng tên của hòn đảo lớn nhất trong nhóm hay thông qua việc sử dụng một cái tên chung.^{[Ghi chú 10]} Ghi chú rằng đảo Trường Sa chỉ có diện tích 13 hecta so với diện tích 22 hecta của đảo Pagasa [đảo Thị Tứ] Chỉ cần xét riêng về mặt diện tích các đảo thì Nhóm đảo Kalayaan đã không phải là một phần của quần đảo Trường Sa. Xét về mặt khoảng cách, đảo Trường Sa cách đảo Pagasa 210 hải lí. Điều này nhấn mạnh lí lẽ rằng chúng không phải là các phần của cùng một dãy đảo.^[103]

Diễn biến

Xem thêm về các sự kiện liên quan đến Tomás Cloma ở quần đảo Trường Sa tại Tomás Cloma.

Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, đế quốc Nhật Bản dùng quần đảo Trường Sa làm bàn đạp để tấn công Philippines. Năm 1947, Philippines kêu gọi giao cho nước này quần đảo Trường Sa nhưng Philippines lại không nhắc gì đến vấn đề này trong Hội nghị San Francisco năm 1951.^[104]

Năm 1947, luật sư và doanh nhân người Philippines là Tomás Cloma đã tìm thấy nhiều đảo không người và chưa bị chiếm đóng trong biển Đông. Ngày 15 tháng 5 năm 1956, ông tuyên bố lập ra một nhà nước mới với tên gọi là Freedomland (Vùng đất tự do), trải rộng trên phần phía đông của biển Đông. Ngày 6 tháng 7 năm 1956, Cloma tuyên bố với toàn thế giới về việc thành lập chính phủ riêng cho Lãnh thổ Tự do Freedomland với thủ phủ đặt tại đảo Bình Nguyên. Hành động này dù không được chính phủ Philippines xác nhận nhưng vẫn bị các nước khác coi là một hành động gây hấn của Philippines. Trung Hoa Dân Quốc, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Việt Nam Cộng hòa đều tuyên bố phản đối.^[105] Ngoài ra, Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) còn gửi lực lượng hải quân tái chiếm đảo Ba Bình.

Đường giới hạn “Nhóm đảo Kalayaan” theo Sắc lệnh Tổng thống số 1596 của Philippines

Trong buổi họp báo ngày 10 tháng 7 năm 1971, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos cáo buộc lính Đài Loan trên đảo Ba Bình đã bắn vào một tàu của Philippines khi tàu này định cập vào đảo Ba Bình, nhưng Đài Loan chối bỏ.^[106] Philippines còn gửi văn bản phản đối tới Đài Bắc với nội dung khẳng định một số ý chính như sau: (1) do hành động chiếm hữu của Cloma nên Philippines có danh nghĩa pháp lí đối với nhóm đảo; (2) hành động chiếm đóng của người Trung Quốc là phi pháp vì nhóm đảo này trên thực tế (de facto) nằm dưới sự uỷ trị của các lực lượng Đồng Minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai; (3) quần đảo Trường Sa nằm trong lãnh thổ quần đảo mà Philippines tuyên bố chủ quyền.^[107] Tháng 4 năm 1972, Kalayaan chính thức sáp nhập với tỉnh Palawan và được quản lý như một población (tương đương một barangay) với Tomás Cloma là chủ tịch hội đồng khu vực.^[108] Năm 1978, Ferdinand Marcos kí Sắc lệnh số 1596 định rõ giới hạn của khái niệm Nhóm đảo Kalayaan.^[102]

Ngày 13 tháng 4 năm 2009, Tổng thống Gloria Macapagal-Arroyo kí thông qua Luật Đường cơ sở Quần đảo (Đạo luật Cộng hoà số 9522) để tái khẳng định Nhóm đảo Kalayaan là thuộc lãnh thổ của nước này.^[109] Lúc đầu, Philippines từng có ý định đưa Nhóm đảo Kalayaan vào đường cơ sở của mình. Tuy vậy, sau một số tranh luận, nước này từ bỏ ý định trên và quyết định chỉ xem Nhóm đảo Kalayaan là các đảo thuộc Philippines, tuân theo điều 121 về “Chế độ các đảo” của Công ước.^[110]

Chỉ trích

Luận điểm thứ nhất về đất vô chủ, cho rằng chưa có ai tuyên bố chủ quyền hoặc từ bỏ chủ quyền đối với các đảo Trường Sa và Tomás Cloma đã “khám phá” ra chúng vào năm 1947 là không thuyết phục bởi lẽ tuyên bố của Cloma đã vấp phải sự phản đối của Việt Nam Cộng hoà và [các] nhà nước Trung Quốc.^[111] Hơn nữa, Cloma chỉ là một cá nhân và không đại diện cho chính phủ Philippines. Năm 1951, Toà án Công lý Quốc tế khi xét xử vụ tranh chấp giữa Anh và Na Uy về đặc quyền đánh cá đã tạo ra tiền lệ là “hoạt động độc lập của các cá thể tư nhân có ít giá trị trừ khi có thể chỉ ra rằng họ hành động khi đang theo đuổi…một số…quyền hành nhận được từ chính phủ của họ hoặc theo một cách nào đó mà chính phủ của họ khẳng định quyền tài phán thông qua họ.”^[112] Khi Cloma thực hiện hành động của mình ở quần đảo Trường Sa thì chính phủ Philippines không hề tỏ ý đồng tình hay không đồng tình với ông.^[111]

Luận điểm thứ hai về địa lí của Philippines cũng có điểm yếu bởi vì quần đảo Philippines bị máng biển Palawan ngăn cách khỏi quần đảo Trường Sa, không thoả điều 76 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (xem thêm) về sự “kéo dài tự nhiên” nên nước này không thể đòi hỏi đặc quyền vượt quá phạm vi 200 hải lí tính từ đường cơ sở.^[111] Ngoài ra, Dzurek (1996) cho rằng có vẻ Philippines đã không còn duy trì quan điểm cho rằng Nhóm đảo Kalayaan là riêng biệt với quần đảo Trường Sa nữa.^[104]

Malaysia

Luận cứ

Malaysia dựa trên hai luận điểm là thềm lục địa và khai phá sớm nhất để tuyên bố chủ quyền/đòi hỏi đặc quyền đối với một khu vực biển Đông ở phía nam Trường Sa, trong đó có mười hai thực thể địa lí nổi bật là đảo An Bang, đá Công Đo, đá Én Ca, đá Hoa Lau, đá Kỳ Vân, đá Sác Lốt, đá Suối Cát, đá Thuyền Chài, bãi Kiêu Ngựa, bãi Thám Hiểm (thuộc Trường Sa) cùng rạn vòng Louisa và cụm bãi cạn Luconia (Bắc và Nam) (không thuộc Trường Sa).^{[113][Ghi chú 11]}

Lược đồ một số thực thể địa lí thuộc biển Đông mà Malaysia đòi hỏi

Diễn biến

Tuyên bố về thềm lục địa của Malaysia khởi nguồn từ Hội nghị Genève năm 1958. Trong các năm 1966 và 1969, Malaysia đã thông qua Đạo luật về Thềm lục địa.

Ngày 3 tháng 2 năm 1971, đại sứ quán Malaysia tại Sài Gòn gửi công hàm cho Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hoà để hỏi rằng nước này có sở hữu hay yêu sách các “đảo” nằm trong khoảng giữa vĩ tuyến 9° Bắc và kinh tuyến 112° Đông “thuộc” lãnh thổ nước Cộng hoà Morac-Songhrati-Meads không. Ngày 20 tháng 4, Sài Gòn đáp lại rằng quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam Cộng hoà.^[114][115]

Năm 1979, Malaysia xuất bản một tấm bản đồ mang tựa đề “Bản đồ Thể hiện Lãnh hải và Các ranh giới Thềm lục địa” để xác định thềm lục địa và tuyên bố chủ quyền đối với tất cả các “đảo” nổi lên từ thềm lục địa đó.^[113] Tháng 4 năm 1980, Malaysia tuyên bố yêu sách về vùng đặc quyền kinh tế nhưng chưa phân định ranh giới cụ thể. Tháng 5 năm 1983 (hay tháng 6^[116]), Malaysia đánh dấu việc chiếm đóng thực thể địa lí đầu tiên thuộc Trường Sa khi cho quân đội đổ bộ lên đá Hoa Lau.^[117] Tháng 11 năm 1986,^[118] nước này cho hai mươi lính chiếm đá Kiêu Ngựa (rạn đá nổi bật của bãi Kiêu Ngựa) và cho một trung đội chiếm đá Kỳ Vân (theo nguồn khác thì Malaysia chiếm đá Kỳ Vân vào năm 1987^[119]).^[120] Năm 1987 (hay 1986^[119]), Malaysia chiếm đá Suối Cát.^[120]

Tháng 3 năm 1998, Philippines phát hiện hoạt động xây dựng của phía Malaysia trên hai thực thể địa lí, song Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Malaysia Abdullah bin Ahmad Badawi trấn an rằng, Chính phủ Malaysia không hề cấp phép cho hoạt động này.^[120] Tuy nhiên vào tháng 6 năm 1999, Malaysia chiếm hẳn bãi Thám Hiểm và đá Én Ca.^[121]

Ngày 5 tháng 3 năm 2009, Thủ tướng Malaysia khi này là Abdullah bin Ahmad Badawi có chuyến thăm đá Hoa Lau và tỏ ra ấn tượng với cơ sở hạ tầng dành cho du lịch tại đây.^[122] Đồng thời ông cũng khẳng định tuyên bố chủ quyền với đá này và vùng biển lân cận.^[123]

Chỉ trích

Nhận định về luận điểm “thềm lục địa” của Malaysia, một số học giả cho rằng nước này đã “lầm lạc” (Dzurek 1996)^[117] trong cách suy diễn hay “khó có thể thanh minh” (Valencia & ctg 1999)^[124] nếu đối chiếu với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển. Cụ thể, Điều 76 của Công ước quy định thềm lục địa chỉ bao gồm “đáy biển và lòng đất dưới đáy biển” chứ không phải các phần đất hay đá nổi phía trên thềm lục địa đó:

Thềm lục địa của một quốc gia ven biển bao gồm đáy biển và lòng đất dưới đáy biển bên ngoài lãnh hải của quốc gia đó, trên toàn bộ phần kéo dài tự nhiên của lãnh thổ đất liền của quốc gia đó cho đến bờ ngoài của rìa lục địa, hoặc đến cách đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải 200 hải lí, khi bờ ngoài của rìa lục địa của quốc gia đó ở khoảng cách gần hơn.

—Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển^[4]

Một điểm nữa là tương tự như trường hợp Philippines, luận điểm về thềm lục địa của Malaysia cũng có thêm điểm yếu là máng biển Borneo-Palawan đã phá vỡ sự “kéo dài tự nhiên” của thềm lục địa của nước này.

Luận điểm thứ hai của Malaysia về “khai phá sớm nhất” cũng không thuyết phục vì nếu so với các nước khác thì Malaysia tham gia vào tranh chấp muộn hơn; khi tuyên bố chủ quyền đối với một phần của Trường Sa thì quốc gia này cũng vấp phải sự phản ứng từ các nước đó.^[124]

Brunei

Luận cứ

Brunei dựa trên hai luận điểm là các điều 76-77 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (về thềm lục địa) và sắc lệnh do Anh ban hành năm 1954 thể hiện biên giới biển của Brunei để đòi hỏi đặc quyền trên một vùng thuộc biển Đông,^[125] và trong vùng này có hai hoặc ba thực thể địa lí nổi bật toạ lạc: rạn vòng Louisa, bãi Vũng Mây và có nguồn còn kể thêm bãi Chim Biển.^[126][127] Về tính chất, rạn vòng Louisa là một rạn san hô vòng đa phần chìm dưới nước; tại đây Malaysia đã dựng một ngọn đèn hiệu và đang tuyên bố chủ quyền. Bãi Vũng Mây là một bãi ngầm dưới biển do Việt Nam kiểm soát thông qua các nhà giàn gọi là DK1 xây tại đá Ba Kè^{[Ghi chú 12]} ở phần phía bắc của bãi Vũng Mây.

Không rõ Brunei có tuyên bố chủ quyền đối với rạn vòng Louisa hay chỉ đòi quyền tài phán với vùng biển xung quanh đó vì các nghiên cứu của quốc tế có cách viết khác nhau về vấn đề này; trong khi có nguồn cho rằng Brunei không đòi rạn vòng Louisa^[6][127] thì nguồn khác chỉ ra Brunei đã phản đối Malaysia khi Malaysia tuyên bố chủ quyền đối với rạn vòng này.^[128] Mặt khác, bãi ngầm (như bãi Vũng Mây) dù có được xem là thuộc quần đảo Trường Sa hay không thì theo Công ước, bãi này không phải đối tượng để các quốc gia có thể tuyên bố chủ quyền mà các nước đó chỉ có quyền chủ quyền (tức chỉ là một số bộ phận cấu thành chủ quyền) đối với bãi ngầm trên cơ sở chứng minh được bãi ngầm đó nằm trong vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa của mình một cách khoa học. Do vậy, nếu Brunei không đòi rạn vòng Louisa thì thực ra Brunei không tranh chấp một đảo hay đá nào “thuộc” quần đảo Trường Sa^[127]

Diễn biến và chỉ trích

Năm 1979, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland đại diện cho vùng đất do mình bảo hộ là Brunei để lên tiếng phản đối tấm bản đồ do Malaysia xuất bản.^[129] Ngày 1 tháng 1 năm 1983, chính quyền sở tại ban hành Đạo luật Các giới hạn vùng Nghề cá. Năm 1988, Brunei xuất bản bản đồ mở rộng thềm lục địa 350 hải lí từ đường cơ sở và vươn đến bãi Vũng Mây.^[130]

Điểm yếu của Brunei khi tuyên bố về thềm lục địa cũng tương tự với Philippines ở chỗ, máng biển Đông Palawan làm gián đoạn sự “kéo dài tự nhiên” của thềm lục địa cách bờ biển Brunei 60-100 dặm.^{[130][Ghi chú 13][Ghi chú 14]}

Các tuyên bố khác

Anh

Năm 1877, Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland từng sáp nhập hai thực thể là đảo Trường Sa và đảo An Bang vào lãnh thổ đế quốc Anh. Năm 1889, Anh cho Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Trung Borneo (trụ sở tại Luân Đôn) thuê và khai thác phân chim tại hai nơi này.^[131]

Năm 1933, trước hành động chiếm hữu các đảo Trường Sa của Pháp, Anh đã nhắc cho Pháp biết rằng đảo Trường Sa và đảo An Bang vẫn là lãnh thổ của Anh trừ khi Hoàng gia Anh dứt khoát từ bỏ những phần đất này.^[132] Tuy vậy vào ngày 12 tháng 7 năm 1933, Văn phòng Đối ngoại và Khối thịnh vượng chung Anh nêu ý kiến rằng Anh chỉ có vị thế pháp lí yếu ớt nếu đưa vụ này ra Toà án Thường trực Công lý Quốc tế do nước Anh không tiến hành chiếm giữ hiệu quả đối với hai thực thể trên.^[133] Rốt cuộc, dù trên thực tế Anh không hề từ bỏ tuyên bố chủ quyền nhưng nước này đã chọn cách im lặng thay vì tuyên bố phản đối Pháp.^[134]

Trong một văn bản đề ngày 14 tháng 10 năm 1947 của Văn phòng Đối ngoại và Khối thịnh vượng chung Anh (sau này trở thành tài liệu chính thức cho phái đoàn Anh đến dự Hội nghị San Francisco năm 1951), Anh tiếp tục duy trì tuyên bố chủ quyền nhưng chỉ thị phái đoàn Anh không phản đối lời tuyên bố chủ quyền của Pháp và “để cho Pháp giữ thế chủ động”.^[135]

Năm 1950, dưới sự thúc đẩy của Úc, chính phủ Anh tiến hành nghiên cứu tầm quan trọng chiến lược của quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa nhằm quyết định xem có nên tiến hành biện pháp gì để ngăn các quần đảo này rơi vào tay “một nhà nước cộng sản nào đó” hay không. Sau đó, Anh kết luận rằng vì các đảo này hầu như không có giá trị kinh tế hay chiến lược gì nên Khối thịnh vượng chung có thể an tâm giữ nguyên thế bị động như hiện thời.^[136]

Nhật Bản và Hà Lan

Năm 1917 (hay 1918), một nhóm thám hiểm người Nhật đến quần đảo Trường Sa và gặp một số ngư dân Trung Quốc đang sống ở đảo Song Tử Tây.^[137] Trong các thập niên 1920 và 1930 kế tiếp, Nhật Bản tự tiến hành hoạt động khai thác phân chim tại một số đảo, ví dụ An Bang, Loại Ta, Song Tử Tây.^[54][138] Khi Pháp chính thức chiếm Trường Sa vào năm 1933, Nhật Bản lên tiếng phản đối Pháp với lí lẽ là Nhật đã tổ chức khai thác phân chim trên một số đảo ở đây.^[54] Cuối thập niên 1930, đế quốc Nhật Bản chiếm giữ đảo Ba Bình để làm căn cứ tàu ngầm nhằm mục đích ngăn chặn tàu thuyền qua lại khu vực Trường Sa.^[138] Ngày 31 tháng 3 năm 1939, Bộ Ngoại giao Nhật Bản gửi thông báo cho đại sứ Pháp, tuyên bố rằng Nhật Bản là nước đầu tiên thám hiểm Trường Sa vào năm 1917 và họ đang kiểm soát quần đảo.^[139] Thời đó, Nhật gọi các đảo này là Shinnan shotō (新南諸島 ^{(Tân Nam chư đảo)} nghĩa là “các đảo mới phía nam”^?) và đặt chúng dưới sự cai trị của chính quyền thuộc địa tại đảo Đài Loan. Tuy nhiên, lời tuyên bố của Nhật Bản chỉ là trên giấy vì đến năm 1941 thì Nhật mới dùng vũ lực chiếm đóng quần đảo Trường Sa.^[54] Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Nhật Bản kí Hiệp ước San Francisco và đã từ bỏ mọi quyền đối với quần đảo Trường Sa:

Nhật Bản từ bỏ mọi quyền, danh nghĩa và tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và đối với quần đảo Hoàng Sa.

—Khoản f, điều 2, chương II của Hiệp ước San Francisco.^[140]

Một sự kiện đơn lẻ khác diễn ra vào năm 1956 sau khi Tomás Cloma tuyên bố quyền sở hữu đối với phần lớn quần đảo Trường Sa. Hà Lan (khi này còn nắm quyền kiểm soát Tây Irian) đã gửi một thông báo cho Bộ Ngoại giao Philippines với nội dung rằng nước này sẽ sớm đòi hỏi quyền sở hữu các đảo này với sự ủng hộ của Anh.^[75]

Một số phản đối và xung đột

Tranh chấp trong vùng quần đảo Trường Sa và các vùng gần đó không chỉ là tranh chấp chủ quyền đối với các đảo/đá mà còn là tranh chấp tài nguyên thiên nhiên như dầu khí và hải sản. Đã có nhiều cuộc xung đột xảy ra giữa các nước về những tàu đánh cá nước ngoài trong vùng đặc quyền kinh tế của nước khác và báo chí cũng thường đưa tin về những vụ bắt giữ ngư dân. Nhiều nước tuyên bố chủ quyền cũng chưa cấp phép khai thác tài nguyên tại vùng biển thuộc quần đảo vì lo ngại hậu quả là một cuộc xung đột ngay lập tức. Các công ty nước ngoài cũng không đưa ra bất kỳ một cam kết nào về việc khai thác vùng này cho đến khi tranh chấp về lãnh thổ được giải quyết hay các nước tham gia đạt được thoả thuận chung.

Từ trái sang phải là ba rạn đá san hô có tên là đá Cô Lin, đá Gạc Ma và đá Len Đao. Ngày 14 tháng 3 năm 1988, một cuộc đụng độ quân sự đã diễn ra tại đây.

Tháng 3 năm 1988, Việt Nam và Trung Quốc đụng độ vũ trang trên biển về quyền kiểm soát đá Gạc Ma, đá Cô Lin và đá Len Đao thuộc quần đảo Trường Sa. Trong sự kiện này, ba tàu frigate của Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc là 502 Nam Sung, 556 Tương Đàm và 531 Ưng Đàm đã đánh đắm ba tàu vận tải của Hải quân Nhân dân Việt Nam là HQ-505, HQ-604 và HQ-605, đồng thời gây ra cái chết cho sáu mươi tư binh sĩ Việt Nam.^[141]

Tháng 5 năm 1992, Tổng công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) và Crestone Energy (một công ty Mỹ có trụ sở ở Denver, tiểu bang Colorado) đã ký một hợp đồng hợp tác để cùng thăm dò một khu vực rộng 7.347 hải lí vuông (gần 25.200 km²) mà họ gọi là Vạn An Bắc-21 (nằm giữa bãi ngầm Tư Chính và bãi ngầm Phúc Tần; cách bờ biển Việt Nam 160 hải lí^[142]), nơi Trung Quốc xem là một phần của quần đảo Nam Sa trong khi Việt Nam xem là một phần của vùng đặc quyền kinh tế – thềm lục địa và không liên quan đến quần đảo Trường Sa. Tháng 9 năm 1992, Việt Nam cáo buộc Trung Quốc đã bắt giữ hai mươi tàu chở hàng từ Việt Nam đến Hồng Kông từ tháng 6 năm 1992 nhưng không thả hết số tàu này.^[143] Tháng 4 và tháng 5 năm 1994, Việt Nam phản đối công ty Crestone thăm dò địa chấn ở bãi Tư Chính, tái khẳng định bãi này hoàn toàn nằm trong vùng đặc quyền kinh tế – thềm lục địa của Việt Nam và không có tranh chấp gì ở đây.^[144]

Đá Vành Khăn là một rạn san hô vòng hầu như chìm ngập dưới nước. Đây chính là nơi bùng phát căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines trong nửa sau thập niên 1990.

Tháng 2 năm 1995, xung đột diễn ra giữa Trung Quốc và Philippines khi Philippines tìm thấy một số kết cấu trên đá Vành Khăn, khiến chính phủ nước này phải đưa ra một kháng cáo chính thức đối với hành động chiếm đóng của Trung Quốc. Ngày 25 tháng 3 năm 1995, Hải quân Philippines bắt giữ bốn tàu Trung Quốc gần đá Suối Ngọc.^[145] Cũng trong ngày 25 tháng 3, Việt Nam nói rằng lính Đài Loan trên đảo Ba Bình bắn vào tàu chở hàng của Việt Nam đang trên đường từ đá Lớn đến đảo Sơn Ca.^[146] Thời gian sau đó, nhiều cuộc gặp gỡ đã diễn ra giữa các bên tham gia tranh chấp và cả Indonesia nhưng thu được rất ít kết quả.^[147] Đến năm 1998, Trung Quốc tuyên bố rằng “các chòi ngư dân” ở đá Vành Khăn bị hư hại do bão và điều bảy tàu đến vùng này để sửa chữa. Lần này Philippines tiếp tục có các hành động đáp trả như cho hải quân bắn chìm một số tàu cá của Trung Quốc mà nước này cho rằng đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của họ.^[148]

Tháng 6 năm 1999, Philippines phản đối Malaysia chiếm bãi Thám Hiểm và đá Én Ca, hai thực thể mà Philippines gọi là Pawikan và Gabriela Silang. Đến tháng 10, nước này còn cho máy bay do thám bãi Thám Hiểm khiến Malaysia cũng chỉ thị máy bay bay theo. Tuy nhiên, không có đụng độ quân sự diễn ra.^[149] Ngày 28 cùng tháng, Philippines cáo buộc quân đội Việt Nam trên đá Tiên Nữ đã bắn vào máy bay của Philippines khi máy bay này bay thấp để nhìn rõ toà nhà ba tầng của Việt Nam vào ngày 13 tháng 10.^[150]

Ngày 10 tháng 4 năm 2007, trước câu hỏi của phóng viên về phản ứng của Trung Quốc trước việc chính phủ Việt Nam phân lô dầu khí, gọi thầu, hợp tác với hãng BP của Anh để xây dựng đường ống dẫn khí thiên nhiên (ở khu vực mà Trung Quốc quan niệm thuộc Nam Sa^[151] và Việt Nam quan niệm thuộc vùng đặc quyền kinh tế – thềm lục địa^[152]) đồng thời tổ chức bầu cử Quốc hội Việt Nam [khóa XII] tại quần đảo Trường Sa, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương trả lời rằng “Việt Nam đưa ra hàng loạt hành động mới xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Trung Quốc ở Nam Sa, đi ngược lại với đồng thuận mà lãnh đạo hai bên Trung-Việt đã đạt được về vấn đề trên biển”, và “Trung Quốc đã biểu thị mối quan ngại sâu sắc và giao thiệp nghiêm khắc với Việt Nam”^[151] ngay trong thời gian Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đang thăm chính thức nước này.^[153] Ngày 9 tháng 7 năm 2007, tàu hải quân Trung Quốc đã nã súng vào một số thuyền đánh cá của ngư dân Việt Nam trong vùng biển gần Trường Sa, làm chìm một thuyền đánh cá của Việt Nam, khiến ít nhất một ngư dân thiệt mạng và một số người khác bị thương.^[154]

Quân đội Việt Nam trên đảo Trường Sa

Ngày 31 tháng 5 năm 2011, chỉ vài ngày sau sự kiện tàu Bình Minh 02 khi tàu hải giám của Trung Quốc cắt cáp tàu địa chấn của Việt Nam, ba tàu Trung Quốc đã bắn đuổi các tàu cá Việt Nam tại một địa điểm nằm cách đá Đông 15 hải lí (27,8 km) về phía đông nam.^[155]

Ngày 20 tháng 4 năm 2012, Cục Cảnh sát biển Đài Loan cho biết cho biết ngày 22 tháng 3 năm 2012, tàu tuần tra của Việt Nam đã xâm nhập vào vùng biển hạn chế quanh đảo Ba Bình, và đã rời đi sau khi tàu cao tốc M8 của Cục Cảnh sát biển Đài Loan tới chặn. Đến ngày 26 cùng tháng, tiếp tục có hai tàu tuần tra của Việt Nam xâm nhập vào vùng biển gần đảo Ba Bình, các tàu này đã rời đi sau khi phát hiện mình bị Cảnh sát biển Đài Loan theo dõi bằng radar. Cục Cảnh sát biển Đài Loan cho biết đã không bên nào nổ súng trong cả hai sự cố^[156] Trước đó, một số phương tiện truyền thông đưa tin phía Việt Nam đã dùng súng máy bắn khiêu khích trước và bị phía Đài Loan bắn trả.^[157][158] Ngày 21 tháng 5 năm 2012, ủy viên lập pháp thuộc Quốc Dân Đảng Lâm Úc Phương cho biết tàu Việt Nam thường xâm nhập vào vùng biển hạn chế 6.000 m ở quanh đảo Ba Bình, năm 2011 có 106 chiếc tàu xâm nhập, từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2012 có 41 tàu xâm nhập. Cục trưởng Cục an ninh quốc gia Đài Loan Lâm Úc Phương phát biểu rằng Việt Nam đã mong muốn kiểm soát bãi Bàn Than (hiện do Đài Loan kiểm soát) từ lâu và cho rằng việc bãi này rơi vào tay Việt Nam sẽ chỉ còn là vấn đề thời gian nếu như chính phủ Đài Loan không có hành động tích cực như xây dựng cơ sở cố định trên bãi.^[159]

Xoa dịu căng thẳng

Những năm sau căng thẳng tại đá Vành Khăn, Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã thoả thuận đàm phán để đưa ra một bộ quy tắc ứng xử nhằm giảm căng thẳng tại các đảo tranh chấp. Ngày 5 tháng 3 năm 2002, một văn kiện chính trị đã ra đời để thể hiện mong ước giải quyết vấn đề chủ quyền “mà không sử dụng thêm nữa vũ lực”. Ngày 4 tháng 11 năm 2002, Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) được kí kết nhưng lại không mang tính ràng buộc về mặt pháp lí.^[6][160] Năm 2005, Bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo là vào ngày 14 tháng 3, Tổng công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) cùng Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam và Công ty Dầu Quốc gia Philippines đã kí thoả thuận thăm dò địa chấn chung nhằm thi hành DOC 2002.^[161]

Tổ chức hành chính tại Trường Sa

Việt Nam

Bài chi tiết: Trường Sa, Khánh Hòa

Trụ sở UBND xã Song Tử Tây

Ngày 22 tháng 10 năm 1956, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm ra sắc lệnh thay đổi địa giới các tỉnh và tỉnh lị tại Nam Việt, trong đó gọi Trường Sa là “Hoàng Sa” và quy thuộc tỉnh Phước Tuy. Đến ngày 6 tháng 9 năm 1973, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Việt Nam Cộng hòa đưa quần đảo Trường Sa vào phạm vi hành chính của xã Phước Hải, quận Đất Đỏ, tỉnh Phước Tuy.^[62]

Ngày 9 tháng 12 năm 1982, Chính phủ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam thành lập huyện Trường Sa trên cơ sở toàn bộ khu vực quần đảo Trường Sa mà trước đây họ quy thuộc huyện Long Đất, tỉnh Đồng Nai.^{[162][Ghi chú 15]} Tuy nhiên, ngày 28 tháng 12 năm 1982, chính quyền Việt Nam đã chuyển huyện Trường Sa từ tỉnh Đồng Nai sang tỉnh Phú Khánh.^[163] Từ ngày 1 tháng 7 năm 1989, tỉnh Phú Khánh được tách ra thành hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa; huyện Trường Sa trực thuộc tỉnh Khánh Hòa.^[164]

Ngày 11 tháng 4 năm 2007, Chính phủ Việt Nam thành lập thị trấn Trường Sa và hai xã Song Tử Tây và Sinh Tồn thuộc huyện Trường Sa. Các thị trấn và xã này được thành lập trên cơ sở các hòn đảo cùng tên và các đảo, đá, bãi phụ cận.^[165]

Trung Quốc

Bài chi tiết: Tam Sa

Từ năm 1959, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) đặt quần đảo Nam Sa (bao hàm quần đảo Trường Sa) cùng với quần đảo Tây Sa (tức quần đảo Hoàng Sa) và quần đảo Trung Sa (gồm bãi Macclesfield và một số thực thể địa lí thuộc biển Đông) thành một cấp gọi là Văn phòng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa (tiếng Trung: 西南中沙群岛办事处; Hán-Việt: Tây Nam Trung Sa quần đảo biện sự xứ) dưới quyền quản lý của khu hành chính Hải Nam thuộc tỉnh Quảng Đông. Tháng 3 năm 1969, Văn phòng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa cải danh thành Ủy ban Cách mạng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa tỉnh Quảng Đông (tiếng Trung: 广东省西、南、中沙群岛革命委员会; Hán-Việt: Quảng Đông tỉnh Tây, Nam, Trung Sa quần đảo Cách mạng Ủy viên hội), đến tháng 10 năm 1981 lại đổi về tên Văn phòng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa tỉnh Quảng Đông (tương đương cấp huyện).^[166] Đến năm 1988, khi Hải Nam tách khỏi Quảng Đông để trở thành một tỉnh riêng biệt, Văn phòng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam.

Tháng 11 năm 2007, có tin Trung Quốc đã thành lập đô thị cấp huyện Tam Sa để quản lí ba quần đảo trên biển Đông.^[167] Theo Trung Quốc, thực tế vì gặp phản ứng ở Việt Nam nên việc thành lập này bị dừng lại, tuy nhiên đô thị cấp huyện Tam Sa vẫn tồn tại trên danh nghĩa.^[166] Ngày 21 tháng 6 năm 2012, Quốc vụ viện Trung Quốc chính thức phê chuẩn thành lập thành phố cấp địa khu Tam Sa để thay thế Văn phòng quần đảo Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa.^[168] Cơ quan chính quyền thành phố Tam Sa đóng trên đảo Phú Lâm, Hoàng Sa.

Đài Loan

Ngày 16 tháng 2 năm 1990, Hành chính viện Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) chấp thuận cho thành phố Cao Hùng thành lập một ủy ban quản lý để tiếp quản đảo Ba Bình của quần đảo Trường Sa, quy thuộc khu Kỳ Tân của thành phố. Ngày 28 tháng 1 năm 2000, Cục Tuần phòng Bờ biển (tức Tuần duyên) được thành lập và là cơ quan tiếp quản đảo Ba Bình, thực thi pháp luật chống buôn lậu, nhập cư trái phép và kiểm tra thương thuyền (ngư thuyền).^[38]

Philippines

Bài chi tiết: Kalayaan, Palawan

Năm 1978, Philippines thành lập đô thị tự trị Kalayaan thuộc tỉnh Palawan trên cơ sở Nhóm đảo Kalayaan. Hiện thời đơn vị hành chính này chỉ có một barangay là Pag-asa (tức đảo Thị Tứ), nằm cách đảo Palawan 285 hải lí về phía tây.^[169]

Dân cư

Ngoài các nhân viên quân sự đồn trú, trên các đảo thuộc quần đảo Trường Sa còn có các cư dân. Theo kết quả của cuộc tổng điều tra Dân số và Nhà ở Việt Nam năm 2009, huyện Trường Sa có 195 cư dân (128 nam và 67 nữ), trong đó 82 cư dân sống ở thành thị (thị trấn Trường Sa)^[1] Theo điều tra dân số và nhà ở của Philippines vào năm 2010, đô thị tự trị Kalayaan có 222 cư dân, tất cả đều sinh sống trên đảo Thị Tứ (Pag-asa).^[2]

Phát triển kinh tế

Một góc khu nghỉ dưỡng trên đảo nhân tạo của đá Hoa Lau

Du khách lặn biển tại vùng biển quanh đá Hoa Lau

Quần đảo Trường Sa vốn không có đất trồng trọt và không có dân bản địa sinh sống. Nghiên cứu của một số học giả như Dzurek (1985), Bennett (1992), Cordner (1994) và Tư vấn Pháp lí cho Bộ Ngoại giao Philippines đều chỉ ra rằng các đảo thuộc Trường Sa thiếu khả năng duy trì đời sống kinh tế riêng đầy đủ bởi vì chúng quá nhỏ, khô cằn và có rất ít tài nguyên trên đảo.^[170]

Tuy trên các đảo chỉ có một vài tài nguyên (chẳng hạn phân chim) nhưng nguồn lợi thiên nhiên của vùng biển quần đảo Trường Sa thì lại rất có giá trị, ví dụ hải sản và tiềm năng dầu mỏ – khí đốt. Vào năm 1980, dân chúng trong vùng đánh bắt được 2,5 triệu tấn hải sản từ khu vực quần đảo Trường Sa.^[171] Từ tháng 5 năm 2005, Việt Nam đã cho xây dựng trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá tại bãi đá Tây; diện tích đến 2013 đã đạt 3.000 mét vuông, sở hữu trang bị hiện đại, hỗ trợ nhiều mặt cho ngư dân nước này.^[172] Về tiềm năng dầu khí và khoáng sản khác, hiện địa chất vùng biển quần đảo vẫn chưa được khảo sát nhiều nên chưa có các số liệu đánh giá đáng tin cậy. Tuy nhiên, Bộ Địa chất và Tài nguyên Khoáng sản Trung Quốc ước tính vùng quần đảo Trường Sa có trữ lượng dầu và khí thiên nhiên rất lớn, lên đến 17,7 tỉ tấn so với con số 13 tỉ tấn của Kuwait, và họ xếp nó vào danh sách một trong bốn vùng có trữ lượng dầu khí lớn nhất thế giới.^[173] Tháng 6 năm 1976, Philippines khoan được dầu mỏ tại khu phức hợp Nido ở ngoài khơi đảo Palawan.^[117]

Vùng biển Trường Sa cũng là một trong những vùng có mật độ hàng hải đông đúc nhất trên thế giới. Trong thập niên 1980, mỗi ngày có ít nhất hai trăm bảy mươi lượt tàu đi qua quần đảo Trường Sa, và “hiện tại” hơn một nửa số tàu chở dầu siêu trọng của thế giới chạy qua vùng biển này hàng năm.^[174] Quần đảo Trường Sa hiện chưa có cảng lớn mà chỉ có một số cảng cá và đường băng nhỏ trên các đảo có vị trí chiến lược nằm gần tuyến đường vận chuyển tàu biển chính. Tuy nhiên, tàu thuyền lưu thông qua vùng này có thể gặp nhiều khó khăn do phải đối mặt với nguy hiểm từ gió bão, sóng lớn và nguy cơ bị mắc cạn hay va phải các rạn đá ngầm.

Nằm tại khu vực khí hậu nhiệt đới và có hệ sinh thái đa dạng, quần đảo Trường Sa có tiềm năng để thu hút khách du lịch. Tháng 6 năm 2011, Tổng cục Du lịch của Việt Nam mở hội thảo và công bố đề án phát triển du lịch hướng về biển đảo, trong đó đề cập đến dự định mở tuyến du lịch ra Trường Sa.^[175] Tháng 4 năm 2012, Philippines tuyên bố kế hoạch phát triển đảo Thị Tứ bằng cách sửa chữa lại đường băng trên đảo và biến nơi đây thành một khu du lịch.^[176] Tháng 9 năm 2012, Tân Hoa xã của Trung Quốc đưa tin về kế hoạch phát triển du lịch du thuyền giai đoạn 2012-2022 của thành phố Tam Á (tỉnh Hải Nam) đến quần đảo Trường Sa.^[177] Tuy vậy, các nước trên đều đi sau Malaysia bởi vào đầu thập niên 1990, nước này không những đã hoàn thành việc xây đảo nhân tạo tại đá Hoa Lau (gần cực nam của quần đảo Trường Sa) mà còn mở cửa một khu nghỉ mát đầy đủ tiện nghi dành cho du khách, đặc biệt là những người yêu thích lặn biển.^[113]

Cơ sở hạ tầng

Giao thông vận tải

Du khách lên máy bay tại đá Hoa Lau

Theo CIA, tại quần đảo Trường Sa có bốn đường băng được xây dựng.^[6]

• Đảo Thị Tứ: năm 1975, Philippines xây dựng một đường băng trên đảo Thị Tứ. Đường băng dài 1.260 m nhưng có vài chỗ đã bị xói mòn, xuống cấp nên chỉ có khả năng tiếp nhận máy bay C-130 Hercules vào những lúc điều kiện thời tiết tốt; vào các ngày mưa, đường băng này chỉ đón được các máy bay cỡ nhỏ hơn. Philippines đã có kế hoạch sửa chữa lại đường băng này.^[176][178]
• Đảo Ba Bình: năm 2006, chính quyền Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) giao cho Bộ Quốc phòng nhiệm vụ xây dựng đường băng trên đảo Ba Bình. Tháng 1 năm 2008, xuất hiện nguồn tin thông báo rằng Đài Loan đã hoàn tất công việc xây dựng.^[179] Đường băng có bề mặt lát xi măng với chiều dài khoảng 1.200 m (lúc đầu ước tính là 1.150 m), chiều rộng 30 m cùng với lề vật liệu và khu vực cấm xây dựng rộng 21 m ở hai bên đường băng, đáp ứng nhu cầu đón máy bay C-130 Hercules.^[180]
• Đá Hoa Lau: trong quá khứ đá Hoa Lau thực chất chỉ có một phần nổi rất nhỏ. Sau khi chiếm đá này vào đầu thập niên 1980, quân đội Malaysia đã kiến tạo một hòn đảo nhân tạo và cho xây dựng một đường băng dài 1.067 m trên đó.^[181]
• Đảo Trường Sa: trên đảo này có một đường băng do Việt Nam xây dựng. Theo một nguồn tin, đường băng này đã được làm mới với tiêu chuẩn sân bay cấp ba, cho phép các loại máy bay cánh bằng chở khách hạ/cất cánh.^[182]

Viễn thông

Năm 2005, công ty Smart Communications của Philippines đã cử người ra đảo Thị Tứ để xây một tháp thu phát sóng di động GSM thông qua thiết bị đầu cuối có độ mở rất nhỏ (VSAT).^[183] Từ năm 2007, Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel) của Việt Nam đã cho khảo sát và lắp đặt các trạm thu phát sóng thông tin di động tại một số nơi thuộc Trường Sa. Sau khi được lắp đặt, phạm vi phủ sóng của các trạm là cách các đảo/đá 20 km và còn cho phép binh sĩ đồn trú truy cập Internet không dây công nghệ EDGE 2,75G.^[184] Từ tháng 5 năm 2010, Công ty Tập đoàn Thông tin Di động Trung Quốc (China Mobile) và hải quân Trung Quốc đã bắt đầu phủ sóng thông tin di động trên các rạn đá ngầm do nước này kiểm soát, bao phủ tổng diện tích là 280 km². Tại điểm đóng quân chính là đá Chữ Thập còn có một trạm dự phòng.^[185] Đầu tháng 2 năm 2013, Thông tấn xã Trung ương của Đài Loan thông báo công ty Trung Hoa Điện Tín (Chunghwa Telecom) đã hoàn tất lắp đặt hệ thống viễn thông tại đảo Ba Bình. Hoạt động thông qua vệ tinh ST-2, hệ thống này không những đáp ứng nhu cầu thông tin liên lạc cho nhân viên của Cục Tuần phòng Bờ biển Đài Loan trên đảo mà còn phủ sóng vùng biển lân cận, hỗ trợ tích cực cho các tàu tuần tra và tàu đánh cá.^[186]

Danh sách thực thể bị chiếm đóng

Bài chi tiết: Danh sách thực thể bị chiếm đóng ở quần đảo Trường Sa

Hiện Việt Nam kiểm soát được 21 thực thể địa lý (7 đảo san hô và cồn cùng 14 ám tiêu san hô), Philippines 10 (7 đảo san hô và cồn cùng 3 ám tiêu san hô), Trung Quốc 7 ám tiêu san hô, Malaysia 7 ám tiêu san hô, Đài Loan 1 đảo san hô và 1 ám tiêu san hô.

Xem thêm

• Hải chiến Trường Sa 1988
• Quần đảo Hoàng Sa
• Hải chiến Hoàng Sa 1974
• Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc
• Biến cố đảo Song Tử Tây

Ghi chú

1. ^ Việc phân biệt giữa một đảo san hô và một cồn cát ở quần đảo này cũng chỉ ở mức độ tương đối.
2. ^ Trừ các thực thể thuộc khu vực cụm bãi cạn Luconia và bãi cạn/bãi ngầm James.
3. ^ Quần đảo Trung Sa là khái niệm mà Đài Loan và Trung Quốc dùng để chỉ bãi ngầm Macclesfield và một số thực thể địa lí khác. Xem thêm bãi Macclesfield.
4. ^ Trong giới hạn quần đảo De Paracelles, có hai nhóm đảo, nhóm đảo phía nam tách rời (không được ghi chú) có hình dạng và vị trí tương đối giống với nhóm đảo Vạn Lí Trường Sa (萬里長沙) của Đại Nam nhất thống toàn đồ.
5. ^ Mười người dân binh Việt này là đội Bắc Hải phụ trách các đảo từ xứ Bắc Hải (đông bắc biển Đông), cù lao Côn Lôn, và các đảo ở Hà Tiên.
6. ^ Tức cặp đảo Song Tử Đông – Song Tử Tây.
7. ^ Zou (2005) viết rằng sự kiện 1933 đã bị Trung Hoa Dân Quốc phản đối (Zou 2005, tr. 49)
8. ^ Phó Tổng thống Philippines Carlos Polistico García cũng có đề cập đến phát ngôn trên trong một cuộc họp báo sau đó khi ông cho rằng lời khẳng định của phía Pháp có vẻ được hỗ trợ bởi bằng chứng là một bia đánh dấu trên đảo Ba Bình ghi “Đảo Pháp, 25 tháng 4 năm 1933” và một tàn tích của một toà nhà cỡ vừa được cho là nhà máy phân bón của Pháp (Hartendorp 1958, tr. 217)
9. ^ Theo nguồn tiếng Trung do Trung Quốc đăng tải thì bản tuyên bố ngày 4 tháng 9 năm 1958 của Chính phủ nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa có nhắc đến Trường Sa ở đoạn 1: “Bề rộng lãnh hải của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là 12 hải lý. Ðiều lệ này áp dụng cho toàn lãnh thổ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, bao gồm phần đất Trung Quốc trên đất liền và các hải đảo ngoài khơi, Ðài Loan (tách biệt khỏi đất liền và các hải đảo khác bởi biển cả) và các đảo phụ cận, quần đảo Bành Hồ, quần đảo Đông Sa, quần đảo Tây Sa, quần đảo Trung Sa, quần đảo Nam Sa, và các đảo khác thuộc Trung Quốc.” (xem đầy đủ tại đây). Theo nguồn tiếng Anh đăng tải trên website của Đại học Tiểu bang Florida, Hoa Kỳ thì bản tuyên bố ngày 4 tháng 9 năm 1958 của Chính phủ nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa có nhắc đến Trường Sa ở đoạn 4: ““Tương tự, các nguyên tắc được nêu ra trong đoạn 2 và 3 áp dụng cho Đài Loan và các đảo lân cận, quần đảo Bành Hồ, quần đảo Đông Sa, quần đảo Tây Sa, quần đảo Trung Sa, quần đảo Nam Sa và tất cả các đảo thuộc Trung Quốc.” (xem đầy đủ tại đây).
10. ^ Ý nói rằng quần đảo Trường Sa được gọi thông qua tên của đảo “lớn nhất” là đảo Trường Sa.
11. ^ Át-lát Địa lí (dùng trong nhà trường) của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam thể hiện cụm bãi cạn Luconia thuộc về Malaysia (thực chất Trung Quốc và Đài Loan cũng đòi hỏi). Chưa thể kết luận Việt Nam có xem rạn vòng Louisa là một phần của quần đảo Trường Sa hay không.
12. ^ Một số nơi ghi là “bãi Ba Kè”. Ở đây tuân theo tên gọi trong Bản đồ Hành chính Việt Nam – tỉ lệ xích 1:2200000 (nhà xuất bản Bản đồ – 2008) và Bản đồ hành chính. Phần bản đồ hành chính tỉnh Khánh Hoà, huyện Trường Sa
13. ^ Nguyên văn trong sách là “miles” nên chưa rõ có phải là viết tắt của “nautical miles” (hải lí) hay không.
14. ^ Tuy nhiên, Dzurek (1996) đã chỉ ra một số ví dụ về các vụ án cũ do Toà án Công lý Quốc tế xét xử, như vụ thềm lục địa giữa Libya và Tunisia (1982), vụ vịnh Maine giữa Hoa Kỳ và Canada (1984) và vụ thềm lục địa giữa Libya và Malta (1985), trong đó Toà án Công lý Quốc tế đánh giá thấp lí lẽ về sự “kéo dài tự nhiên” của thềm lục địa (Dzurek 1996, tr. 21).
15. ^ Sau năm 1975, tỉnh Đồng Nai được thành lập từ tỉnh Biên Hoà, Long Khánh, Phước Tuy và một phần đất của tỉnh Bình Tuy.

Tham khảo

Chú thích

1. ^ ^{a ă} “Phần I: Biểu tổng hợp”. Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009: Kết quả toàn bộ. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2012.
2. ^ ^{a ă} “Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of ngày 1 tháng 5 năm 2010” (bằng tiếng Anh). National Statistics Office (Philippines). Truy cập 4 tháng 10 năm 2012.
3. ^ Dzurek 1996, tr. 1
4. ^ ^{a ă} “Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển [bản dịch tiếng Việt của Bộ Ngoại giao Việt Nam]”. Websire Tổng cục Môi trường Việt Nam. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
5. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 4
6. ^ ^{a ă â b c d đ} “Spratly Islands” (bằng tiếng Anh). CIA World Factbook. Truy cập ngày 12 tháng 9 năm 2012.
7. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 9
8. ^ ^{a ă} Nguyễn 2002, tr. 9
9. ^ ^{a ă} Phạm 2011
10. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 42
11. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 33
12. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 31
13. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 32
14. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 32,86
15. ^ Nguyễn 1985, tr. 20
16. ^ ^{a ă} Nguyễn 1985, tr. 21
17. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 86
18. ^ Nguyễn & ctg 2008, tr. 25
19. ^ ^{a ă â b} McManus, Shao & Lin 2010
20. ^ ^{a ă} Nguyễn & Đặng 2008, tr. 18
21. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 19-20
22. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 21
23. ^ ^{a ă} Nguyễn & ctg 2008, tr. 11
24. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 17
25. ^ Nguyễn 2002, tr. 10
26. ^ “第三节 南沙群岛的岛礁沙滩 [Phần ba: các đảo, ám tiêu, ám sa và ám than của quần đảo Nam Sa]”. 海南史志网. 11 tháng 6 năm 2009. Truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
27. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 56,58
28. ^ Dai & Fan 1996, trích lại McManus, John W. (1994). The Spratly Islands: a Marine Park?.
29. ^ McManus & Meñez 1997, tr. 1944
30. ^ Gambang & ctg 2004, tr. 43
31. ^ Nguyễn 1994, tr. 113
32. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 34
33. ^ Nurridan 2004, tr. 1
34. ^ Cục Chính trị 2011
35. ^ Nguyễn & Đặng 2008, tr. 97-98
36. ^ McManus & Meñez 1997, tr. 1947
37. ^ “PCP- LGU Kalayaan and AFP in Palawan” (bằng tiếng Anh). Protected Areas and Wildlife Bureau. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2014.
38. ^ ^{a ă} “南沙群島-歷史背景 [Bối cảnh lịch sử quần đảo Nam Sa]” (bằng tiếng Trung). Website Tuần duyên Đài Loan. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2014. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 12 tháng 6 năm 2014 tại đây.
39. ^ “Quyết định số 742/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ: V/v phê duyệt Quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam đến năm 2020”. Cổng thông tin điện tử Chính phủ (Việt Nam). Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2014.
40. ^ Nguyễn 2002, tr. 1
41. ^ Hancox & Prescott 1995, tr. 15
42. ^ ^{a ă} Nguyễn 2002, tr. 2
43. ^ “二、中国对南沙群岛拥有主权的历史依据”. 中华人民共和国外交部. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
44. ^ Bản đồ “The Selden Map of China“.
45. ^ “《三沙设市记》碑文解读：字字珠玑蕴含三沙千年” (bằng tiếng Trung). Tân Hoa xã. 27 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 2 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
46. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 40
47. ^ “三位北师大学子：渊源”南海断续线”” (bằng tiếng Trung). Sina.com. 3 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 2 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
48. ^ Nguyễn 2002, tr. 33
49. ^ Lê 1997, tr. 119-120
50. ^ Nguyễn 2002, tr. 96
51. ^ Đinh 2010, tr. bìa 2
52. ^ ^{a ă} Chemillier-Gendreau 2000, tr. 38
53. ^ ^{a ă} Nguyễn 2002, tr. 100
54. ^ ^{a ă â b c d} “White Paper on the Hoang Sa (Paracel) and Truong Sa (Spratly) Islands (1975) [Sách trắng về quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa (1975)] [phần trích 1]” (bằng tiếng Anh). Ministry of Foreign Affairs (Republic of Vietnam) [Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hoà]. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
55. ^ ^{a ă} Kelly 1999
56. ^ Trần 1975, tr. 276-277
57. ^ “Quần đảo Trường Sa thuộc tỉnh Bà Rịa (1933)”. Trang thông tin điện tử về Biên giới lãnh thổ. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
58. ^ ^{a ă} “White Paper on the Hoang Sa (Paracel) and Truong Sa (Spratly) Islands (1975) [Sách trắng về quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa (1975)] [phần trích 2]” (bằng tiếng Anh). Ministry of Foreign Affairs (Republic of Vietnam) [Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hoà]. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
59. ^ Nguyễn 2002, tr. 108
60. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 43
61. ^ Nguyễn 2002, tr. 109
62. ^ ^{a ă} “Một số văn kiện xác nhận chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ thời Pháp thuộc đến trước 30/4/1975 – Kì 3”. Cục Thông tin Đối ngoại (Việt Nam). 16 tháng 4 năm 2012. Truy cập ngày 31 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
63. ^ Nguyễn 2002, tr. 112
64. ^ Nguyễn 2002, tr. 113
65. ^ “Nghị quyết của Quốc hội Nước CHXHCN Việt Nam ngày 28 tháng 12 năm 1982 về việc sáp nhập huyện Trường Sa thuộc tỉnh Đồng Nai vào tỉnh Phú Khánh”. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam. 28 tháng 12 năm 1982. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
66. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 47
67. ^ “Nghị định về việc điều chỉnh địa giới hành chính thị xã Cam Ranh và huyện Diên Khánh để thành lập huyện Cam Lâm; điều chỉnh địa giới hành chính để thành lập xã, thị trấn thuộc các huyện: Cam Lâm, Trường Sa và mở rộng phường Cam Nghĩa thuộc thị xã Cam Ranh, tỉnh Khánh Hoà”. Công báo Khánh Hoà. 11 tháng 4 năm 2007. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
68. ^ “Luật Biển Việt Nam”. Cổng Thông tin Điện tử Bộ Tư pháp (Việt Nam). Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012.
69. ^ Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 32
70. ^ ^{a ă â} Lu 1995, tr. 40
71. ^ Cordner 1994, tr. 65
72. ^ ^{a ă} Dzurek 1996, tr. 8, chú thích 30
73. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 137-138
74. ^ ^{a ă} Valero 1993, tr. 60
75. ^ ^{a ă} Catley & Keliat 1997, tr. 29
76. ^ ^{a ă} Kivimäki 2002, tr. 13
77. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 138
78. ^ Joyner, Christopher C. “The Spratly Islands Dispute: What Role for Normalizing Relations between China and Taiwan?” (bằng tiếng Anh). (bản trực tuyến, trích từ tập san New England Law Review, quyển 32, số 3, xuân 1998).
79. ^ Furtado 1999, tr. 392
80. ^ Lưu 1995, tr. 105
81. ^ ^{a ă} “International Recognition Of China’s Sovereignty over the Nansha Islands” (bằng tiếng Anh). Bộ Ngoại giao CHND Trung Hoa. 17 tháng 11 năm 2000. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
82. ^ “Giàn khoan “981” tiến hành hoạt động tác nghiệp: Hành vi khiêu khích của Việt Nam và lập trường của Trung Quốc,” Ban tiếng Việt Nam Đài phát thanh quốc tế Trung Quốc, truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2014, http://vietnamese.cri.cn/481/2014/06/09/1s199588.htm; “Người Trung Quốc là chủ nhân không thể tranh cãi của quần đảo Tây Sa,” Ban tiếng Việt Nam Đài phát thanh quốc tế Trung Quốc, truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2014, http://vietnamese.cri.cn/421/2014/05/27/1s199169.htm.
83. ^ ^{a ă} “Miền Bắc có tuyên bố Hoàng Sa của TQ?,”BBC Tiếng Việt, truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2014, http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2014/01/140120_duongtrungquoc_hoangsa_northvietnam.shtml.
84. ^ “Giàn khoan “981” tiến hành hoạt động tác nghiệp: Hành vi khiêu khích của Việt Nam và lập trường của Trung Quốc,” Ban tiếng Việt Nam Đài phát thanh quốc tế Trung Quốc, truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2014, http://vietnamese.cri.cn/481/2014/06/09/1s199588.htm.
85. ^ “The Operation of the HYSY 981 Drilling Rig: Vietnam’s Provocation and China’s Position (4)” (bằng tiếng Anh). Nhân dân Nhật báo đăng lại thông tin của Tân Hoa xã. 10 tháng 6 năm 2014. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2014.
86. ^ “The Operation of the HYSY 981 Drilling Rig: Vietnam’s Provocation and China’s Position (5)” (bằng tiếng Anh). Nhân dân Nhật báo đăng lại thông tin của Tân Hoa xã. 10 tháng 6 năm 2014. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2014. Lưu trữ ngày 11 tháng 6 năm 2014 bởi WebCite® tại đây.
87. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 109
88. ^ Zou 2005, tr. 49
89. ^ Nguyễn 2002, tr. 13
90. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 41-43
91. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 44
92. ^ Fravel 2008, tr. 292-293
93. ^ Roy 1998, tr. 185
94. ^ “太平島背後的關鍵問題” (bằng tiếng Trung). 世界新聞報. 19 tháng 1 năm 2006. Truy cập ngày 24 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
95. ^ Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 29-30
96. ^ “Báo chí Trung Quốc đưa tin về bản đồ nhà Thanh không có Hoàng Sa, Trường Sa”. Cục Thông tin Đối ngoại. 28 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
97. ^ Chử Đình Phúc (4 tháng 8 năm 2012). “Thêm sử liệu chống lại Trung Quốc”. Người lao động. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2012.
98. ^ Nhóm phóng viên biển Đông (27 tháng 7 năm 2011). “Công hàm 1958 với chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam”. Đại Đoàn kết. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
99. ^ “Về lá thư của Phạm Văn Đồng năm 1958”. BBC tiếng Việt. 24 tháng 1 năm 2008. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012.
100. ^ “Im lặng nhưng không đồng tình”. BBC tiếng Việt. 24 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2013.
101. ^ “Nhìn lại Công hàm Phạm Văn Đồng 1958”. BBC tiếng Việt. 14 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2013.
102. ^ ^{a ă} “Presidential Decree No. 1596, s. 1978” (bằng tiếng Anh). Official Gazette of the Republic of the Philippines. Truy cập ngày 16 tháng 6 năm 2014.
103. ^ Ministry of Defence (Philippines) 1982, tr. 13
104. ^ ^{a ă} Dzurek 1996, tr. 46
105. ^ Dzurek 1996, tr. 16
106. ^ Dzurek 1996, tr. 19
107. ^ Pak 2000, tr. 92
108. ^ Samuels 1982, tr. 91
109. ^ “Archipelagic Baselines Law of the Philippines [Luật Đường cơ sở Quần đảo của Philippines]” (bằng tiếng Anh). Senate of the Philippines. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
110. ^ “Sponsorship speech on The 2009 Baseline Bill” (bằng tiếng Anh). Thượng viện Philippines. 27 tháng 1 năm 2009. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
111. ^ ^{a ă â} Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 35
112. ^ Pak 2000, tr. 93
113. ^ ^{a ă â} Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 36
114. ^ Nguyễn 2002, tr. 164
115. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 127
116. ^ Lu 1995, tr. 34
117. ^ ^{a ă â} Dzurek 1996, tr. 20
118. ^ Dzurek 1996, tr. 20-21
119. ^ ^{a ă} Severino 2010, tr. 181-182
120. ^ ^{a ă â} Asri, Che Hamdan & Kamaruzaman 2009, tr. 112-113
121. ^ Nguyễn Thái Linh (17 tháng 11 năm 2011). “Tranh chấp Hoàng Sa, Trường Sa và luật pháp quốc tế (Kì cuối)”. Tạp chí Tia Sáng. Truy cập ngày 21 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
122. ^ “Abdullah Harap Pulau Layang-layang Dipelihara” (bằng tiếng Mã Lai). BERNAMA [Hãng thông tấn Quốc gia Malaysia]. 5 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
123. ^ “Chủ quyền với Hoàng Sa, Trường Sa là rõ ràng”. VietnamPlus. 9 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
124. ^ ^{a ă} Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 37
125. ^ Cordner 1994, tr. 68-69
126. ^ Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 38
127. ^ ^{a ă â} Dzurek 1996, tr. 45
128. ^ Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 38, trích lại Clagett (1995), trang 432, chú thích 197.
129. ^ Dzurek 1996, tr. 21
130. ^ ^{a ă} Cordner 1994, tr. 68
131. ^ Imperial Institute 1893, tr. 769
132. ^ Lu 1995, tr. 172
133. ^ Hill, Owen & Roberts 1991, tr. 129, chú thích 89.
134. ^ Kivimäki 2002, tr. 10
135. ^ Lu 1995, tr. 41
136. ^ Kivimäki 2002, tr. 12
137. ^ Dzurek 1996, tr. 9
138. ^ ^{a ă} Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 21
139. ^ Chemillier-Gendreau 2000, tr. 39
140. ^ “Treaty of Peace with Japan” (bằng tiếng Anh). Shuyo-Joyakushu, tr.5-32. Japan’s Foreign Relations-Basic Documents, tập 1, tr.419-439. 8 tháng 9 năm 1951. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
141. ^ Mạnh Hùng; Việt Cường (10 tháng 5 năm 2010). “Tưởng niệm các chiến sỹ hy sinh tại quần đảo Trường Sa”. Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam. Truy cập ngày 4 tháng 11 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
142. ^ Zou 2005, tr. 51
143. ^ Thayer & Amer 2000, tr. 78, trích lại Layne (1994) tr.5-49 và Spiro (1994) tr.50-86.
144. ^ Thayer & Amer 2000, tr. 78
145. ^ Dzurek 1995, tr. 67
146. ^ Dzurek 1996, tr. 37
147. ^ Dzurek 1996, tr. 38-40
148. ^ Carpenter & Wiencek 2000, tr. 112
149. ^ Kivimäki 2002, tr. 128
150. ^ “Calming the sea of troubles”. The Economist. 4 tháng 11 năm 1999. Truy cập ngày 10 tháng 10 năm 2012.. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
151. ^ ^{a ă} “外交部发言人秦刚就越南在南沙采取行动答记者问”. 中华人民共和国外交部. 10 tháng 4 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2013. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2013.
152. ^ “Việt Nam khẳng định chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”. Báo điện tử Chính phủ (Việt Nam). 11 tháng 4 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2013. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2013.
153. ^ “Chủ tịch QH Nguyễn Phú Trọng thăm hữu nghị chính thức Trung Quốc”. Báo điện tử Đại biểu nhân dân. 10 tháng 4 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2013. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2013.
154. ^ Milton, Roger (19 tháng 7 năm 2007). “Vietnam, China clash again over Spratlys” (bằng tiếng Anh). Straits Times. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
155. ^ Duy Thanh (1 tháng 6 năm 2011). “4 tàu đánh cá Phú Yên bị tàu Trung Quốc bắn đuổi”. Tuổi trẻ online. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
156. ^ Yeh, Joseph. “Vietnam vessels entered Taiwan waters: CGA” (bằng tiếng Anh). The China Post. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
157. ^ “台 媒：越军在南沙太平岛鸣枪挑衅 台湾驻军开枪示警 [Truyền thông Đài Loan: lính Việt Nam nổ súng khiêu khích tại đảo Thái Bình thuộc Nam Sa khiến quân đồn trú Đài Loan phải bắn cảnh cáo]” (bằng tiếng Trung). 凤凰网. Truy cập ngày 20 tháng 4 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
158. ^ “越 南武装快艇逼近中国南沙太平岛 公然开枪挑衅 [Xuồng cao tốc có vũ trang của Việt Nam tiếp cận đảo Thái Bình thuộc Nam Sa của Trung Quốc, ngang nhiên nổ súng khiêu khích]” (bằng tiếng Trung). 搜狐网. Truy cập ngày 20 tháng 4 năm 2012.
159. ^ “蔡得勝：南海情勢還在可控制範圍內[Thái Đắc Thắng: tình hình tại Nam Hải vẫn trong tầm kiểm soát]” (bằng tiếng Trung). Đài phát thanh Quốc tế Đài Loan. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
160. ^ “Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea (2002)” (bằng tiếng Anh). ASEAN Secretariat [Ban Thư kí ASEAN]. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
161. ^ “Foreign Ministry Spokesman Liu Jianchao’s comment on the Joint Marine Seismic Undertaking Accord signed by the oil companies of China, Vietnam and the Philippines” (bằng tiếng Anh). Bộ Ngoại giao CHND Trung Hoa. 16 tháng 3 năm 2005. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
162. ^ “Quyết định số 193/HĐBT về việc thành lập huyện Trường Sa thuộc tỉnh Đồng Nai”. Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp (Việt Nam). Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
163. ^ “Nghị quyết của Quốc hội Việt Nam về việc sáp nhập huyện Trường Sa thuộc tỉnh Đồng Nai vào tỉnh Phú Khánh”. Cổng Thông tin điện tử Bộ Tư pháp (Việt Nam). Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
164. ^ Nguyễn Lê Đình Thống. “Quần đảo Trường Sa”. Báo Khánh Hòa. Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2012.
165. ^ “Nghị định số 65/2007/NĐ-CP”. Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp. Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
166. ^ ^{a ă} “三沙市 [Thành phố Tam Sa]” (bằng tiếng Trung). Mạng Thông tin Hải dương Trung Quốc. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2014.
167. ^ Khổng Loan (4 tháng 12 năm 2007). “Phản đối Trung Quốc thành lập thành phố Tam Sa”. Tuổi trẻ online. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
168. ^ “国 务院批准设立地级三沙市 民政部新闻发言人答问 [Quốc Vụ Viện phê chuẩn thiết lập địa cấp thị Tam Sa – Người phát ngôn của Bộ Dân chính trả lời câu hỏi của báo giới]” (bằng tiếng Trung). Tân Hoa xã. 21 tháng 6 năm 2012. Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
169. ^ Esplanada, Jerry E. (28 tháng 6 năm 2012). “Philippines ignores China: Pag-asa new school is in our land” (bằng tiếng Anh). Philippine Daily Inquirer. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
170. ^ Valencia, Van Dyke & Ludwig 1999, tr. 43-44, phần chú thích cuối trang.
171. ^ Brown, Lynn-Jones & Miller 1996, tr. 135
172. ^ Lê Hạnh Nguyên (12 tháng 5 năm 2013). “Hậu cần nghề cá Trường Sa: Điểm tựa của ngư dân bám biển”. Nhân Dân điện tử. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2014.
173. ^ Dupont 2001, tr. 76
174. ^ Clarke 2010, tr. 78
175. ^ Thanh Giang (16 tháng 6 năm 2011). “Biển đảo là ưu tiên phát triển của du lịch Việt Nam”. VietnamPlus. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® vào ngày 13 tháng 11 năm 2012 tại đây.
176. ^ ^{a ă} Santos, Matikas (16 tháng 6 năm 2011). “Government looking to develop Pagasa Island in Spratlys” (bằng tiếng Anh). Philippine Daily Inquirer. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
177. ^ “三沙航线通过评审 [Tuyến du thuyền đến ba quần đảo được thông qua]” (bằng tiếng Trung). Tân Hoa xã. 7 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 20 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
178. ^ Evangelista, Katherine (22 tháng 6 năm 2011). “Military to repair airstrip on Pagasa Island in Spratlys” (bằng tiếng Anh). Philippine Daily Inquirer. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
179. ^ Jennings, Ralph; Macfie, Nick; Richardson, Alex (28 tháng 1 năm 2008). “Taiwan completes airstrip on disputed island” (bằng tiếng Anh). Reuters. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
180. ^ “電子文件 – 監察院” (bằng tiếng Trung). 中華民國監察院 [Giám sát viện Trung Hoa Dân Quốc]. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
181. ^ “Diving in Malaysia” (bằng tiếng Anh). Malaysia Footsteps (Website of Tourism). 13 tháng 7 năm 2010. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
182. ^ Bá Hoạch. “Đường băng trải rộng Trường Sa”. Công ty TNHH MTV Xây dựng Công trình Hàng không, Bộ Quốc phòng (Việt Nam). Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 13 tháng 11 năm 2012.
183. ^ “Smart maintains GSM service on Pag-asa Is.”. The Philippine Star. 30 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
184. ^ Văn Phong (25 tháng 4 năm 2011). “Sóng di động nối gần Trường Sa với đất mẹ”. Báo điện tử Quân đội Nhân dân. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
185. ^ 郭景水; 欧燕燕 (7 tháng 8 năm 2012). “中国移动网络覆盖南沙群岛 提供通信保障” (bằng tiếng Trung). 人民网 [mạng Nhân dân Nhật báo]. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.
186. ^ 江明晏 (1 tháng 2 năm 2013). “太平島行動通信啟用” (bằng tiếng Trung). 中央通訊社. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 8 tháng 2 năm 2012.

Thư mục

Asri, Salleh; Che Hamdan, Che Mohd Razali; Kamaruzaman, Jusoff (2009), “Malaysia’s Policy towards Its 1963-2008 Territorial Disputes [Chính sách của Malaysia đối với các tranh chấp lãnh thổ giai đoạn 1963-2008]”, Journal of Law and Conflict Resolution, 15 Brown, Michael E.; Lynn-Jones, Sean M.; Miller, Steven E. (1996), East Asian Security [An ninh Đông Á], The MIT Press, ISBN 978-0262522205 Carpenter, William M.; Wiencek, David G. (2000), Asian Security Handbook 2000 [Sách tóm tắt về an ninh châu Á] (ấn bản 2), M.E. Sharpe, ISBN 978-0765607140 Catley, Robert; Keliat, Makmur (1997), Spratlys: the Dispute in the South China Sea [Quần đảo Trường Sa: tranh chấp trong biển Đông], Dartmouth Publishing, ISBN 978-1855219953 Chemillier-Gendreau, Monique (2000) [Bản gốc tiếng Pháp 1996], Sovereignty over the Paracel and Spratly Islands [Chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa], Springer, ISBN 978-9041113818 Clarke, Ryan (2010), “Chinese Energy Security: The Myth of the PLAN’s Frontline Status [An ninh năng lượng của Trung Quốc: Chuyện thần thoại về vị thế đầu tàu của Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc]”, Letort Papers (Strategic Studies Institute, United States Army War College) Lưu trữ bởi WebCite® tại đây. Cordner, Lee G. (1994), “The Spratly Islands Dispute and the Law of the Sea [Tranh chấp quần đảo Trường Sa và Luật biển]”, Ocean Development & International Law 25 (1): 61–74 Cục Chính trị (2011), Những điều cần biết về hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và khu vực thềm lục địa phía nam (DK1), Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Hải quân (Việt Nam) Dai, Chang-Feng; Fan, Tung-Yung (tháng 4 năm 1996), “Coral Fauna of Taiping Island (Itu Aba Island) in the Spratlys of the South China Sea [Quần động vật rạn san hô của đảo Ba Bình thuộc quần đảo Trường Sa trong biển Đông]”, Atoll Research Bullentin, 436 (Washington D.C.: National Museum of Natural History) Dupont, Alan (2001), East Asia Imperilled: Transnational Challenges to Security [Đông Á hiểm nghèo: những thách thức xuyên quốc gia đối với an ninh], Cambridge University Press, ISBN 978-0521010153 Dzurek, Daniel J. (1995), “China Occupies Mischief Reef In Latest Spratly Gambit [Trung Quốc chiếm đá Vành Khăn trong nước cờ đầu mới nhất tại Trường Sa]”, Boundary & Security Bulletin, 3 (University of Durham, International Boundaries Research Unit): 65–71 Dzurek, Daniel J. (1996), The Spratly Islands Dispute: Who’s on First? [Tranh chấp quần đảo Trường Sa: Ai trước tiên?], Maritime Briefings 2, University of Durham, International Boundaries Research Unit, ISBN 978-1897643235 Đinh, Kim Phúc (chủ biên) (2010), Chủ quyền quốc gia Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa – Trường Sa, Nhà xuất bản Tri thức Fravel, M. Taylor (2008), Strong Borders, Secure Nation: Cooperation and Conflict in China’s Territorial Disputes [Biên giới vững, quốc gia an toàn: hợp tác và xung đột trong các tranh chấp biên giới của Trung Quốc], Princeton University Press, ISBN 978-0691136097 Furtado, Xavier (tháng 12 năm 1999), “International Law and the Dispute over the Spratly Islands: Whither UNCLOS?”, Contemporary Southeast Asia, 3 (Institute of Southeast Asian Studies (ISEAS)) 21: 386–404 Gambang, Albert Chuan; Daud, Awang; Lim, Pek Khiok Annie; Osman, Muda (2004), Fish Community of Pulau Langyang Layang [Khu hệ cá của đá Hoa Lau] (bằng tiếng Anh), Institut Penyelidikan Perikanan [Viện Nghiên cứu Nghề cá], tr. 43–58, truy cập 14 tháng 9 năm 2012 Lưu trữ bởi WebCite® tại đây. Hancox, David; Prescott, Victor (1995), A Geographical Description of the Spratly Islands and an Account of Hydrographic Surveys amongst Those Islands [Một mô tả địa lí về quần đảo Trường Sa và bảng kê các cuộc khảo sát thuỷ văn quần đảo này], Maritime Briefings 1, International Boundaries Research Unit, University of Durham, ISBN 978-1897643181 Hartendorp, Abram van Heyningen (1958), History of Industry and Trade of the Philippines: The Magsaysay Administration (Volume 1) [Lịch sử công nghiệp và thương mại của Philippines: chính quyền Magsaysay (tập 1)], American Chamber of Commerce of the Philippines Hill, R.D.; Owen, Norman G.; Roberts, E.V. (1991), Fishing in Troubled Waters: Proceedings of an Academic Conference on Territorial Claims in the South China Sea [Đánh cá tại vùng nước tranh chấp: Các tham luận tại hội thảo học thuật về những tuyên bố chủ quyền lãnh thổ tại biển Đông], Centre of Asian Studies occasional papers and monographs, 0378-2689; no. 97, University of Hong Kong, Centre of Asian Studies, ISBN 978-0824818814 Imperial Institute (1893), The Year-book of the Imperial Institute of the United Kingdom, the Colonies and India: a Statistical Record of the Resources and Trade of the Colonial and Indian Possessions of the British Empire (Volume 2), The Institute Kelly, Todd C. (1999), “Vietnamese Claims to the Truong Sa Archipelago [Tuyên bố chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa]”, Explorations in Southeast Asian Studies (University of Hawaii) Lưu trữ bởi WebCite® tại đây.

Kivimäki, Timo (2002), War Or Peace in the South China Sea? [Chiến tranh hay hòa bình tại biển Đông?], Nordic Institute of Asian Studies (NIAS), ISBN 87-91114-01-2 Lê, Quý Đôn (1997), Lê Quý Đôn toàn tập 1, Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội Lu, Ning (1995), Flashpoint Spratlys! [Trường Sa, điểm bùng cháy!], Dolphin Trade Press, ISBN 978-9810066178 Lưu, Văn Lợi (1995), Cuộc tranh chấp Việt Trung về hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, Hà Nội: Nhà xuất bản Công an Nhân dân McManus, J.W.; Meñez, L.A.B. (1997), “The Proposed International Spratly Island Marine Park: Ecological Considerations [Đề xuất về công viên hải dương quốc tế tại quần đảo Trường Sa: các cân nhắc về sinh thái]”, Proceedings of the 8th International Coral Reef Symposium (Panama: Smithsonian Tropical Research Institute) 2 McManus, John W.; Shao, Kwang-Tsao; Lin, Szu-Yin (2010), Toward Establishing a Spratly Islands International Marine Peace Park: Ecological Importance and Supportive Collaborative Activities with an Emphasis on the Role of Taiwan [Hướng đến việc thành lập một công viên hải dương hoà bình tại quần đảo Trường Sa: sự quan trọng về sinh thái và các hoạt động cộng tác mang tính khuyến khích, nhấn mạnh đến vai trò của Đài Loan], Taylor & Francis Group Ministry of Defence (Philippines) (1982), The Kalayaan Islands [Quần đảo Kalayaan], Development Academy of the Philippines Press Nguyễn, Biểu (1985), “Vài nét về đặc điểm địa chất quần đảo Trường Sa”, Tạp chí Địa chất, 169 Lưu trữ bởi WebCite® tại đây Nguyễn, Huy Yết; Đặng, Ngọc Thanh (2008), Nguồn lợi sinh vật và các hệ sinh thái ở vùng biển quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Nguyễn, Hữu Phụng (1994) [1998], “The Species Composition of Coral Reef Fishes in the Spratly Islands, Central South China Sea”, trong Morton, Brian, The marine biology of the South China Sea III: proceedings of the Third International Conference on the Marine Biology of the South China Sea: Hong Kong, 28 October-ngày 1 tháng 11 năm 1996 (Hong Kong University Press), ISBN 978-9622094611 Nguyễn, Nhã (2002), Quá trình xác lập chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa (luận án tiến sĩ), Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) Nguyễn, Thế Tiệp; Nguyễn, Biểu; Lê, Đình Nam; Trần, Xuân Lợi (2008), Địa chất và địa vật lí vùng quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, Nhà xuất bản Khoa học tự nhiên và Công nghệ Pak, Hee Kwon (2000), The Law of the Sea and Northeast Asia: A Challenge for Cooperation [Luật biển và Đông Bắc Á: thách thức hợp tác], Springer, ISBN 978-9041114075 Nurridan binti Abdul Han (2004), Seaweed and Seagrass Communities of Pulau Layang Layang Lagoon, Malaysia [Khu hệ tảo biển và cỏ biển trong vụng biển của đá Hoa Lau] (bằng tiếng Anh), Institut Penyelidikan Perikanan [Viện Nghiên cứu Nghề cá], truy cập 14 tháng 9 năm 2012 Lưu trữ bởi WebCite® tại đây. Phạm, Hoàng Quân (2011), “Tìm hiểu vài công trình nghiên cứu địa danh các đảo Nam Hải của học giới Trung Quốc”, Hội thảo biển Đông lần hai, Học viện Ngoại giao (Hà Nội) Roy, Denny (1998), China’s Foreign Relations [Các quan hệ ngoại giao của Trung Quốc], Rowman & Littlefield Publishers, ISBN 978-0847690138 Samuels, Marwyn S. (1982), Contest for the South China Sea [Tranh giành biển Đông], New York: Methuen, ISBN 0-416-33140-8 Severino, Rodolfo C (2010), Where in the World is the Philippines? Debating Its National Territory [Philippines ở đâu trong thế giới? Bàn luận về lãnh thổ quốc gia Philippines], Institiute of South East Asian Studies, ISBN 978-981-4311-71-7 Thayer, Carlyle A.; Amer, Ramses (2000), Vietnamese Foreign Policy in Transition [Đường lối ngoại giao của Việt Nam trong thời chuyển đổi], Palgrave Macmillan, ISBN 978-0312228842 Trần, Đăng Đại (ông và bà) (1975), “Các văn kiện chính thức xác nhận chủ quyền Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ thời Pháp thuộc tới nay”, Tập san Sử Địa, 29 (Sài Gòn: Nhà in Văn Hữu) Valero, Gerardo M. C (1993), Spratly Archipelago: Is the Question of Sovereignty Still Relevant?: a Roundtable Discussion [Quần đảo Trường Sa: liệu câu hỏi về chủ quyền có còn thích đáng?: một thảo luận bàn tròn], Institute of International Legal Studies, University of the Philippines Law Center, ISBN 978-9711503307 Valencia, Mark J.; Van Dyke, Jon M.; Ludwig, Noel A. (1999), Sharing the Resources of the South China Sea [Chia sẻ các tài nguyên trong biển Đông], University of Hawaii Press, ISBN 978-0824818814 Zou, Keyuan (2005), Law of the Sea in East Asia: Issues and Prospects [Luật biển tại Đông Á: các vấn đề và triển vọng], Routledge, ISBN 978-0415350747

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm thể loại hình ảnh và phương tiện truyền tải về Quần đảo Trường Sa

• Li, Jinming; Li, Dexia (2003). The Dotted Line on the Chinese Map of the South China Sea: A Note [Đường đứt đoạn trên bản đồ của Trung Quốc về biển Đông: một ghi chú]PDF (150 KB) (tiếng Anh)
• Phạm, Hoàng Quân (2011). Những ghi chép liên quan đến biển Đông Việt Nam trong phương chí Trung HoaPDF (1,25 MB)
• Danh sách một số thực thể địa lí và diện tích tương ứng (số liệu của Trung Quốc, trang 2-3)PDF (34,55 KB) (tiếng Anh)
• Nam Sa online (tiếng Trung)
• 西南中沙群岛志 (Tây, Nam, Trung Sa quần đảo chí), Mạng Hải Nam Sử chí (tiếng Trung)

Danh sách các “đảo” (đảo san hô/cồn cát), “đá” (rạn san hô nửa nổi nửa chìm/ngầm) và bãi ngầm thuộc quần đảo Trường Sa Thứ tự các cụm đảo tính từ bắc xuống nam (tên gọi theo tiếng Việt) Việt Nam kiểm soát Cụm Song Tử: Đảo Song Tử Tây  · Đá Nam Cụm Nam Yết: Đảo Nam Yết  · Đảo Sơn Ca  · Đá Lớn  · Đá Núi Thị Cụm Sinh Tồn: Đảo Sinh Tồn  · Đảo Sinh Tồn Đông  · Đá Cô Lin  · Đá Len Đao Cụm Trường Sa: Đảo Trường Sa  · Đá Đông  · Đá Lát  · Đá Núi Le  · Đảo Phan Vinh  · Đá Tây  · Đá Tiên Nữ  · Đá Tốc Tan  · Đảo Trường Sa Đông Cụm Thám Hiểm: Đảo An Bang  · Đá/Bãi Thuyền Chài Philippines kiểm soát Cụm Song Tử: Đảo Song Tử Đông Cụm Thị Tứ: Đảo Thị Tứ Cụm Loại Ta: Đảo Bến Lạc  · Đảo Loại Ta  · Đá An Nhơn  · Đá Cá Nhám Cụm Thám Hiểm: Đá Công Đo Cụm Bình Nguyên: Đảo Bình Nguyên  · Đảo Vĩnh Viễn  · Bãi Cỏ Mây Trung Quốc kiểm soát Cụm Thị Tứ: Đá Xu Bi Cụm Nam Yết: Đá Chữ Thập  · Đá Ga Ven Cụm Sinh Tồn: Đá Gạc Ma  · Đá Tư Nghĩa Cụm Trường Sa: Đá Châu Viên Cụm Bình Nguyên: Đá Vành Khăn Đài Loan kiểm soát Cụm Nam Yết: Đảo Ba Bình  · Bãi/Đá Bàn Than Malaysia kiểm soát Cụm Thám Hiểm: Đá Én Ca  · Đá Hoa Lau  · Đá Kỳ Vân  · Đá Sác Lốt  · Đá Suối Cát  · Đá Kiêu Ngựa  · Bãi Thám Hiểm (Đá Gia Hội  · Đá Gia Phú  · Đá Sâu) Chưa rõ nước nào kiểm soát Cụm Song Tử: Đá Bắc  · Bãi Đinh Ba  · Bãi Núi Cầu Cụm Thị Tứ: Đá Cái Vung  · Đá Hoài Ân  · Đá Trâm Đức  · Đá Tri Lễ  · Đá Vĩnh Hảo Cụm Loại Ta: Đảo Loại Ta Tây  · Đá An Lão  · Đá An Nhơn Bắc  · Đá An Nhơn Nam  · Đá Sa Huỳnh  · Đá Tân Châu  · Bãi Đường  · Bãi Loại Ta Nam Cụm Nam Yết: Đá Đền Cây Cỏ  · Đá Én Đất  · Đá Nhỏ Cụm Sinh Tồn: Đá An Bình  · Đá Ba Đầu  · Đá Bãi Khung  · Đá Bia  · Đá Bình Khê  · Đá Bình Sơn  · Đá Đức Hòa  · Đá Ken Nan  · Đá Nghĩa Hành  · Đá Nhạn Gia  · Đá Ninh Hòa  · Đá Phúc Sĩ  · Đá Sơn Hà  · Đá Tam Trung  · Đá Trà Khúc  · Đá Văn Nguyên  · Đá Vị Khê Cụm Trường Sa: Đá Núi Cô  · Đá Núi Mon  · Bãi ngầm Chim Biển  · Bãi ngầm Mỹ Hải  · Bãi ngầm Nguyệt Sương/Xương Cụm Thám Hiểm: Đá Long Hải  · Đá Lục Giang  · Đá Thanh Kỳ  · Đá Vĩnh Tường  · Bãi Phù Mỹ  · Bãi Trăng Khuyết  · Bãi ngầm Khánh Hội  · Bãi ngầm Ngũ Phụng  · Bãi ngầm Tam Thanh Cụm Bình Nguyên: Cụm/Bãi Đá Bắc (Đá Cỏ My  · Đá Gò Già)  · Cụm/Bãi Hải Sâm (Đá Định Tường  · Đá Hoa  · Đá Hội Đức  · Đá Ninh Cơ  · Đá Triêm Đức)  · Cụm Hồ Tràm (Đá Ba Cờ  · Đá Hợp Kim  · Đá Khúc Giác  · Đá Mỏ Vịt  · Đá Trung Lễ)  · Cụm bãi cạn Nam (Đá Chà Và  · Đá Tây Nam)  · Đá Bồ Đề  · Đá Đồng Thạnh  · Đá Long Điền  · Đá Phật Tự  · Đá Suối Ngọc  · Đá Vĩnh Hợp  · Bãi Cái Mép  · Bãi Cỏ Rong  · Bãi Đồ Bàn  · Bãi Đồi Mồi  · Bãi Đồng Cam  · Bãi Đồng Giữa  · Bãi Hải Yến  · Bãi Hữu Độ  · Bãi Na Khoai  · Bãi Ôn Thuỷ  · Bãi Rạch Lấp  · Bãi Rạch Vang  · Bãi Sa Bin  · Bãi Suối Ngà  · Bãi Thạch Sa  · Bãi Tổ Muỗi  · Bãi Vĩnh Tuy Khác: Đá Núi Trời

Thể loại:

• Quần đảo Trường Sa
• Biển Đông

Phan Châu Trinh

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Phan Châu Trinh
Sinh	Phan Châu Trinh 9 tháng 9, 1872 phủ Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam
Mất	24 tháng 3, 1926 (53 tuổi) Sài Gòn, Đông Dương thuộc Pháp
Nơi an táng	Sài Gòn
Tên khác	Phan Tây Hồ
Dân tộc	Kinh
Công việc	nhà thơ, nhà văn, nhà hoạt động chính trị
Đối tác	Lê Thị Tỵ (vợ)
Con cái	Phan Châu Dật (trai) Phan Thị Châu Liên (gái) Phan Thị Châu Lan (gái)
Cha mẹ	Phan Văn Bình (cha) Lê Thị Chung (mẹ)

Phan Châu Trinh (chữ Hán: 潘周楨; còn được gọi Phan Chu Trinh; 1872–1926), hiệu là Tây Hồ, Hy Mã, tự là Tử Cán. Ông là nhà thơ, nhà văn, và là chí sĩ thời cận đại trong lịch sử Việt Nam.

Mục lục

• 1 Thân thế
• 2 Sự nghiệp
  • 2.1 Vào Nam, ra Bắc, sang Nhật
  • 2.2 Phát động phong trào Duy Tân
  • 2.3 Bị giam lần thứ nhất
  • 2.4 Sang Pháp, bị giam lần thứ hai
  • 2.5 Về nước rồi qua đời
  • 2.6 Phản ứng
• 3 Chủ trương cách mạng
• 4 Tác phẩm
• 5 Đánh giá
  • 5.1 Tại Việt Nam
  • 5.2 Từ bên ngoài
• 6 Gia đình
• 7 Xem thêm
• 8 Chú thích
• 9 Tham khảo
• 10 Liên kết ngoài

Thân thế

Phan Châu Trinh sinh ngày 9 tháng 9 năm 1872^[1], người làng Tây Lộc, huyện Tiên Phước, phủ Tam Kỳ (nay thuộc xã Tam Lộc, huyện Phú Ninh), tỉnh Quảng Nam, hiệu là Tây Hồ Hy Mã, tự là Tử Cán.

Cha ông là Phan Văn Bình, làm chức Quản cơ sơn phòng, sau tham gia phong trào Cần Vương trong tỉnh, làm Chuyển vận sứ đồn A Bá (Tiên Phước) phụ trách việc quân lương. Mẹ ông là Lê Thị Trung (Chung ?), con gái nhà vọng tộc, thông thạo chữ Hán, ở làng Phú Lâm, huyện Tiên Phước.

Thân mẫu ông mất sớm vào năm ông lên 6 tuổi. Quê nhà bị quân Pháp đốt cháy trong cuộc trấn áp phong trào Cần vương, nên ông phải theo cha, được cha dạy chữ và dạy võ. Sau khi cha mất^[2], ông trở về quê sống với anh là Phan Văn Cừ và tiếp tục đi học. Ông nổi tiếng học giỏi, năm 27 tuổi, được tuyển vào trường tỉnh và học chung với Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Đình Hiến, Phan Quang, và Phạm Liệu.

Sự nghiệp

Khoa Canh Tý (1900), Phan Châu Trinh đỗ cử nhân thứ ba ở trường Thừa Thiên. Năm sau (1901), triều đình mở ân khoa, ông đỗ phó bảng, đồng khoa với tiến sĩ Ngô Đức Kế và phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Khoảng thời gian này, người anh cả mất nên ông về để tang, ở nhà dạy học đến năm Quý Mão (1903) thì được bổ làm Thừa biện Bộ Lễ.

Vào Nam, ra Bắc, sang Nhật

Là người có học vấn, lại tiếp xúc với nhiều người có tư tưởng canh tân và đọc được các tân thư^[3], năm 1905, ông từ quan, rồi cùng với hai bạn học là Trần Quý Cáp và Huỳnh Thúc Kháng (cả hai đều mới đỗ tiến sĩ năm 1904) làm một cuộc Nam du, với mục đích xem xét dân tình, sĩ khí và tìm bạn đồng chí hướng.

Đến Bình Định, gặp kỳ khảo hạch thường niên của tỉnh, ba ông lẩn vào các khóa sinh. Vào trường thi, Phan Châu Trinh làm một bài thơ, còn hai bạn thì làm chung một bài phú. Cả ba đều ký tên giả là Đào Mộng Giác. Nội dung bài không theo đầu đề, mà chỉ kêu gọi sĩ tử đang đắm đuối trong khoa trường và danh lợi, hãy tỉnh dậy lo giải phóng giống nòi khỏi cảnh lao lung^[4]

Các tỉnh quan Nam triều hoảng sợ, đem bài trình cho viên Công sứ Pháp, đồng thời ra lệnh truy tìm tác giả, nhưng ba ông đã rời khỏi Bình Định, tiếp tục đi vào các tỉnh phía Nam Trung Kỳ. Trên đường đi, ba ông lần lượt kết giao với Trương Gia Mô, Hồ Tá Bang, Nguyễn Hiệt Chi và hai con trai của danh sĩ Nguyễn Thông là Nguyễn Trọng Lội, Nguyễn Quý Anh.

Sau cuộc Nam du, Phan Châu Trinh ra Nghệ–Tĩnh, Thanh Hóa, Hà Nội để gặp gỡ và hội ý với các sĩ phu tiến bộ, rồi lên căn cứ Đề Thám quan sát tình hình, nhưng thấy khó có thể tồn tại lâu dài^[5].

Năm 1906, ông bí mật sang Quảng Đông (Trung Quốc) gặp Phan Bội Châu, trao đổi ý kiến rồi cùng sang Nhật Bản, tiếp xúc với nhiều nhà chính trị tại đây (trong số đó có Lương Khải Siêu) và xem xét công cuộc duy tân của xứ sở này^[6].

Phát động phong trào Duy Tân

Trong số các sỹ phu đương thời và cả sau này, Phan Châu Trinh là người thấy rõ nhất những nhược điểm của xã hội và con người Việt Nam. Ông chủ trương phải thay đổi từ gốc rễ bằng cách nâng cao trình độ trí tuệ và đạo đức của người Việt, phát triển kinh tế – văn hóa, học những tư tưởng tiến bộ của Phương Tây, từ bỏ phong tục tập quán lạc hậu… Ông cho rằng Việt Nam phải phát triển kinh tế và giáo dục để tự lực tự cường, hội nhập vào thế giới văn minh rồi mưu cầu độc lập chứ không cầu viện ngoại bang dùng bạo lực giành độc lập. Chỉ như vậy mới bảo đảm Việt Nam sẽ có một nền độc lập chân chính, lâu bền về chính trị lẫn kinh tế trong quan hệ với ngoại bang cũng như nhân dân sẽ được hưởng độc lập và tự do cá nhân trong quan hệ với nhà nước.

Mùa hè năm 1906, Phan Châu Trinh về nước. Việc làm đầu tiên là gửi một bức chữ Hán (quen gọi là Đầu Pháp chính phủ thư) cho Toàn quyền Paul Beau vạch trần chế độ quân chủ chuyên chế thối nát, yêu cầu nhà cầm quyền Pháp phải thay đổi thái độ đối với sĩ dân nước Việt và sửa đổi chính sách cai trị để giúp nhân dân Việt từng bước tiến lên văn minh.

Sau đó, với phương châm “tự lực khai hóa” và tư tưởng dân quyền, Phan Châu Trinh cùng Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp đi khắp tỉnh Quảng Nam và các tỉnh lân cận để vận động cuộc duy tân. Khẩu hiệu của phong trào lúc bấy giờ là: Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh. Phương thức hoạt động của phong trào là bất bạo động, công khai hoạt động nhằm khai hóa dân tộc, giáo dục ý thức công dân – tinh thần tự do, xây dựng cá nhân độc lập – tự chủ – có trách nhiệm với bản thân và xã hội, thay đổi tận gốc rễ nền văn hóa – tâm lý – tính cách – tư duy – tập quán của người Việt, phổ biến các giá trị của nền văn minh phương Tây như pháp quyền – dân quyền – nhân quyền – dân chủ – tự do – bình đẳng – bác ái, cải cách trên mọi lãnh vực. Phong trào thực hiện mục tiêu cải tạo con người và xã hội Việt Nam bằng cách khuyến khích cải cách giáo dục (bỏ lối học từ chương, phát động phong trào học Quốc ngữ), mở mang công thương nghiệp, chấn hưng công nghệ, bỏ mê tín dị đoan, kêu gọi cắt tóc ngắn, cắt ngắn móng tay,…

Thời gian này, ông viết bài Tỉnh quốc hồn ca, kêu gọi mọi người duy tân theo hướng dân chủ tư sản như vừa lược kể^[5].

Hưởng ứng, ở Quảng Nam và các tỉnh lân cận, nhiều trường học, thư xã, thương hội, hội nghề nghiệp…lần lượt được lập ra.

Tháng 7 năm 1907, Phan Châu Trinh nhận lời mời ra Hà Nội tham gia diễn giảng mỗi tháng 2 kỳ ở Đông Kinh nghĩa thục.

Bị giam lần thứ nhất

Tháng 3 năm 1908, phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ nổ ra, và bị triều Nguyễn và chính phủ bảo hộ Pháp đàn áp dữ dội. Phan Châu Trinh cùng nhiều thành viên trong phong trào Duy Tân bị nhà cầm quyền buộc tội là đã khởi xướng nên đều bị bắt^[7]

Phan Châu Trinh bị bắt ở Hà Nội, giải về Huế. Tòa Khâm sứ Huế và Nam triều đều muốn khép ông vào tội chết. Nhưng nhờ sự can thiệp của những người Pháp có thiện chí và những đại diện của Hội Nhân quyền tại Hà Nội, họ buộc lòng phải kết ông án “trảm giam hậu, lưu tam thiên lý, ngộ xá bất nguyên” (nghĩa là tội chém nhưng chỉ giam lại, đày xa ba ngàn dặm, gặp ân xá cũng không cho về), rồi đày đi Côn Đảo ngày 4 tháng 4 năm 1908.

Nhờ dư luận trong nước và nhờ có sự vận động của Hội Nhân quyền ngay trên đất Pháp, đầu mùa hè năm 1910, Thống đốc Nam Kỳ theo lệnh của Toàn quyền Đông Dương ra Côn Lôn thẩm vấn riêng Phan Châu Trinh. Tháng 8 năm đó, ông được đưa về đất liền. Tại Sài Gòn, một hội đồng xử lại bản án cho ông được ân xá, nhưng buộc xuống Mỹ Tho chịu quản thúc. Ở đây, ông làm nhiều bài thơ về các nhân vật tên tuổi của Nam Kỳ.

Bởi không hoạt động gì được, ông viết thư cho Toàn quyền Đông Dương đòi được sang Pháp hoặc trở lại Côn Lôn, nhất định không chịu cảnh bị giam lỏng ở Mỹ Tho nữa. Vì vậy, nhân có nghị định ngày 31 tháng 10 năm 1908 của chính phủ Pháp về việc lập một nhóm giảng dạy tiếng Hán tại Pháp, năm 1911, chính quyền Đông Dương cử một đoàn giáo dục Đông Dương sang Pháp, có cả Phan Châu Trinh và con trai là Phan Châu Dật.

Sang Pháp, bị giam lần thứ hai

Sang Pháp, việc đầu tiên của ông là đưa cho Hội Nhân quyền Pháp bản điều trần về vụ trấn áp những người dân chống sưu thuế tại Trung Kỳ năm 1908 (thường gọi là Trung Kỳ dân biến thủy mạt ký).

Sau đó, ông còn lên tiếng tố cáo tình trạng các tù nhân ở Côn Lôn bị đối xử tồi tệ, và nhờ Liên minh cầm quyền, Đảng Xã hội Pháp can thiệp nhằm giảm án cho các đồng chí của mình. Ông cũng đã tiếp xúc nhiều lần với những nhân vật cao cấp ở Bộ Thuộc địa, với Albert Sarraut (sắp sang nhậm chức Toàn quyền Đông Dương) để đưa ra những dự án cải tổ nền chính trị ở Việt Nam nhưng không có kết quả, vì lúc này thế lực của thực dân hãy còn đang mạnh. Trong khoảng thời gian này, ông viết Pháp-Việt liên hiệp hậu chi Tân Việt Nam.

Ngày 28 tháng 7 năm 1914, Áo – Hung tuyên chiến với Serbia, mở màn cho Thế chiến thứ nhất. Sau đó, ngày 3 tháng 8, Đức tuyên chiến với Pháp. Nhân cơ hội này, nhà cầm quyền thủ đô Paris (Pháp) gọi Phan Châu Trinh và Phan Văn Trường, một luật sư, nhà báo người Việt chống thực dân, đi lính, nhưng hai ông phản đối^[8] do không phải là công dân Pháp. Mấy tháng sau, chính quyền khép tội hai ông là gián điệp của Đức để bắt giam Phan Văn Trường giam ở lao Cherchemidi và Phan Châu Trinh bị giam ở nhà tù Santé (Prison de la Santé), Paris, kể từ tháng 9 năm 1914.

Do việc Phan Châu Trinh bị bắt giam nên trợ cấp giảng dạy của ông bị cắt, con ông mất học bổng, phải vừa học vừa làm. Cũng trong năm này, vợ ông là bà Lê Thị Tỵ qua đời ở quê nhà ngày 12 tháng 5 năm 1914.

Tháng 7 năm 1915, vì không đủ bằng chứng buộc tội, chính quyền Pháp phải trả tự do cho hai ông sau nhiều tháng giam giữ. Sau khi ra tù, Phan Châu Trinh đã soạn tuyển tập thơ Santé thi tập với hơn 200 bài thơ ông sáng tác trong tù.

Ra tù, Phan Châu Trinh học nghề rửa ảnh rồi làm thuê cho các hiệu chụp ảnh để kiếm sống. Trong hoàn cảnh chiến tranh, giá sinh hoạt đắt đỏ, cảnh ngộ của hai cha con rất đỗi cơ cực. Chẳng lâu sau, Phan Châu Dật phải bỏ học về nước vì bị lao ruột và qua đời tại Huế ngày 14 tháng 2 năm 1921, được đem về an táng cạnh mộ mẹ tại Tây Lộc (Tiên Phước, Quảng Nam)^[9].

Ngày 19 tháng 6 năm 1919, Phan Châu Trinh cùng với Phan Văn Trường, Nguyễn Thế Truyền và Nguyễn Tất Thành soạn bản “Yêu sách của nhân dân An Nam” gửi cho Hội nghị Versailles, ký tên chung là “Nguyễn Ái Quốc“, và đã gây được tiếng vang.

Năm 1922, khi vua Khải Định sang Pháp dự đấu xảo Marseille, ông viết một bức thư dài buộc tội vua Khải Định 7 điều, quen gọi là Thất Điều Trần hay Thư Thất Điều, khuyên vua về nước gấp, đừng làm nhục quốc thể. Cũng trong năm này, ông viết bài Tỉnh quốc hồn ca mới. Xuyên suốt tác phẩm này vẫn là một đường lối cải cách dân chủ, vẫn là thực trạng tăm tối của xã hội thực dân phong kiến và những thủ đoạn tàn bạo của chính sách thuộc địa ở Việt Nam.

Thấy hoạt động ở Pháp không thu được kết quả gì, đã nhiều lần ông yêu cầu chính phủ Pháp cho ông trở về quê hương, nhưng đều không được chấp thuận. Mãi đến năm 1925, khi thấy sức khỏe ông đã suy yếu, nhà cầm quyền Pháp mới cho phép ông về nước. Khoảng thời gian này, ông viết cuốn Đông Dương chính trị luận.

Về nước rồi qua đời

Mộ Phan Châu Trinh tại Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 29 tháng 5 năm 1925, Phan Châu Trinh cùng nhà cách mạng trẻ Nguyễn An Ninh xuống tàu rời nước Pháp, đến ngày 26 tháng 6 cùng năm thì về tới Sài Gòn. Sau đó, ông Ninh đưa ông về thẳng khách sạn Chiêu Nam Lầu^[10] của cha mình là ông Nguyễn An Khương. Ở đây mấy ngày, thì ông về ở tại nhà riêng của ông Khương ở Mỹ Hòa^[11] để tiện việc tiếp đón bạn bè đến thăm và trao đổi công việc, đồng thời cũng để tiện cho ông Nguyễn An Cư (chú của ông Ninh, một lương y nổi tiếng) chăm sóc sức khỏe.

Tuy bị bệnh nhưng Phan Châu Trinh cố gắng diễn thuyết thêm hai đề tài là Ðạo đức và luân lý Đông Tây, Quân trị chủ nghĩa và dân trị chủ nghĩa. Hai bài này đã có tác động không nhỏ đến thế hệ trẻ tại Sài Gòn, trong đó có Tạ Thu Thâu.

Đang lúc Phan Châu Trinh nằm trên giường bệnh, thì hay tin ông Ninh vừa bị mật thám Pháp đến vây bắt tại nhà vào lúc 11 giờ 30 trưa ngày 24 tháng 3 năm 1926. Ngay đêm hôm đó, lúc 21 giờ 30, ông qua đời tại khách sạn Chiêu Nam Lầu và được đem quàn tại Bá Huê lầu, số 54 đường Pellerin, Sài Gòn^[12].

Phản ứng

Khi Phan Châu Trinh qua đời, có rất nhiều cá nhân và tổ chức gửi câu đối và thơ văn đến đám tang của ông. Trong số đó có bài điếu văn của Huỳnh Thúc Kháng, người bạn thân thiết của Phan Châu Trinh, phản ánh rõ nét cuộc đời và quan điểm chính trị của ông.

…Một đoạn lịch sử của tiên sinh hơn hai mươi năm trời, nào bị tù đày, ở nước này sang nước khác, trải bao nhiêu phen nguy hiểm, trong giây phút này không thể lược thuật lại cho được; chúng tôi xin tóm tắt lại mà nói sơ: Chủ nghĩa tiên sinh đệ nhất là đánh đổ chuyên chế, làm cho dân quyền tự do, còn cái phương pháp tiến hành thì tiên sinh thường nói rằng:

-Tình hình trong nước ta bây giờ đang vào nguy ngập, nếu muốn cải cách thì cần liên lạc đoàn thể mới được. Tiếc cho người nước mình còn đang mê mộng, đồng chí với tiên sinh chẳng được mấy người. Vì vậy mà tấm lòng bị phân hóa ra uất ức, uất ức hóa nên đại bệnh huống gì những điều mắt thấy tai nghe dể làm cho tiên sinh cảm xúc mà đau được, chết được, thương ôi!

-Thôi, đất vàng một nắm, giấc mộng ngàn thu, sự nghiệp anh hùng, ngày nay hết cuộc. Chúng tôi chỉ mong mai sau này những người kế chí tiên sinh, làm cho vẻ vang dân tộc Việt Nam ta. Thì linh hồn tiên sinh sẽ được yên ổn mà ngậm cười nơi suối vàng.

Một Ủy ban tổ chức lễ quốc táng chí sĩ Phan Châu Trinh gồm nhiều thành viên là các nhân sĩ, trí thức đã được hình thành ngay trong đêm ông qua đời gồm:

Chủ tịch

• Bùi Quang Chiêu, Kỹ sư canh nông, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ.

Các ủy viên:

• Nguyễn Văn Thinh, Bác sĩ y khoa.
• Trần Văn Đôn, Bác sĩ y khoa, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ.
• Lê Quang Liêm, Đốc Phủ sứ.
• Nguyễn Phan Long, Chủ bút La Tribune Indochinoise, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ
• Trương Văn Bền, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ.
• Nguyễn Tấn Được, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ
• Võ Công Tồn, Hội đồng quản hạt Nam Kỳ
• Nguyễn Tấn Văn, Hội đồng thành phố Sài gòn.
• Trương Văn Công, Hội đồng thành phố Chợ Lớn.
• Nguyễn Kim Đính, Chủ nhiệm Đông Pháp thời báo.
• Trần Huy Liệu, Chủ bút Đông Pháp thời báo.
• Nguyễn Huỳnh Điểu, Hội viên Hội đồng Canh Nông Trà Vinh.
• Nguyễn Dư Khánh, tự Khánh Ký, Nhiếp ảnh gia Sài Gòn.
• Huỳnh Đình Điển, nhân sĩ Sài Gòn.

Hơn 6 vạn người dân đã đến Sài Gòn, không phân biệt chính trị, đảng phái, tôn giáo tham dự, đã đưa linh cữu Phan Châu Trinh đến nghĩa trang của hội Gò Công tương tế lúc 6 giờ sáng ngày 4 tháng 4 năm 1926.

“	“Ngày đi chôn, dân chúng sắp hàng dài đi dọc đường Pellerin, qua Norodom, quẹo Paull Planchy đến Phú Nhuận rồi thẳng lên Tân Sơn Nhất. Hàng chục ngàn người nghiêm trang, tay đeo băng tang xếp hàng đi, có thanh niên của Đảng Jeune Annam giữ gìn trật tự suốt dọc đường. Một đám tang lớn chưa từng có ở Sài Gòn, đám tang thể hiện sự giác ngộ của quần chúng, đám tang là tấm lòng của đồng bào đối với nhà ái quốc suốt đời chỉ nghĩ đến dân”.	”
—Nguyễn Thị Minh, Nguyễn An Ninh – “Tôi chỉ làm cơn gió thổi”

Bất chấp sự ngăn cản của chính quyền thực dân, phong trào làm lễ truy điệu Phan Châu Trinh được tổ chức rộng rãi ở khắp ba kỳ, trở thành một sự kiện chính trị nổi bật lúc bấy giờ.

Khu mộ của ông hiện ở quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh và được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Hiện nay, tên ông được dùng để đặt tên cho nhiều đường phố và trường học trong khắp nước Việt Nam.

Chủ trương cách mạng

Sau khi cáo quan về quê, Phan Châu Trinh dốc lòng vào công việc cứu nước. Mặc dù rất đau xót trước cảnh thực dân Pháp ngược đãi người Việt Nam, quan điểm của Phan Châu Trinh trước mắt chưa nên đặt nhiệm vụ khôi phục chủ quyền quốc gia, độc lập dân tộc (tức đánh đuổi Pháp), mà nhiệm vụ cấp bách là phải:

• Khai dân trí: bỏ lối học tầm chương trích cú, mở trường dạy chữ Quốc ngữ cùng kiến thức khoa học thực dụng, bài trừ hủ tục xa hoa.
• Chấn dân khí: thức tỉnh tinh thần tự lực, tự cường, mọi người giác ngộ được quyền lợi và nghĩa vụ của mình, giải thoát được nọc độc chuyên chế.
• Hậu dân sinh: phát triển kinh tế, cho dân khai hoang làm vườn, lập hội buôn, sản xuất hàng nội hóa…

Cho nên sau khi ông vào Nam ra Bắc, sang Nhật, để trao đổi và tìm hiểu, cuối cùng ông nhất quyết làm cuộc cải cách duy tân cho quốc dân trong nước. Ngoài ra, ông gửi thư cho Toàn quyền Beau ngày 15 tháng 8 năm 1906, chỉ trích chính phủ Pháp không lo mở mang khai hóa cho dân mà chỉ lo thu thuế, do đó dân đã khổ càng khổ hơn. Ông đề nghị chính phủ Đông Dương nên thay đổi thái độ đối với sĩ dân nước Nam, cải tổ mọi chính sách cai trị. Bức thư đã gây tiếng vang lớn trong nhân dân, công khai nói lên tâm trạng bất mãn của dân chúng và khẳng định quyết tâm cải biến hiện trạng của đất nước.

Đối với đường lối hoạt động cứu nước của người bạn thân là Phan Bội Châu (ông gặp Phan Bội Châu vào khoảng tháng 7 năm 1904 và sau đó trở thành đôi bạn thân thiết), Phan Châu Trinh rất hoan nghênh việc bạn và tổ chức của bạn (Duy Tân hội) đã vận động được một số học sinh ra nước ngoài học tập và phổ biến những tài liệu tuyên truyền giáo dục quốc dân trong nước. Song, ông phản đối chủ trương bạo động và tư tưởng bảo hoàng của Phan Bội Châu.^[13].

Tác phẩm

Wikisource có các tác phẩm gốc nói đến hoặc của: Phan Châu Trinh

• Ðầu Pháp chính phủ thư (1906)
• Hiện trạng vấn đề (1907)
• Hợp quần doanh sinh thuyết quốc âm tự (1907)
• Tây Hồ thi tập (tập hợp thơ làm trong nhiều năm)
• Tuồng Trưng Nữ Vương (soạn chung với Huỳnh Thúc Kháng và Phan thúc Duyên năm 1910)
• Trung Kỳ dân biến tụng oan thủy mạt ký (1911)
• Santé thi tập (gồm hơn 200 bài thơ, soạn trong tù tại Pháp, 1915)
• Thư thất điều (thư vạch 7 tội của vua Khải Định, 1922)
• Giai nhân kỳ ngộ diễn ca (hồm hơn 7.000 câu thơ lục bát, soạn 1912-1913)
• Tỉnh quốc hồn ca I, II (phần I, làm khi ở Việt Nam (1907), phần II, làm khi sang Pháp (1922). Đây là thơ hiệu triệu, thức tỉnh đồng bào, tạo dân khí mạnh, đề cao dân quyền)
• Bức thư trả lời cho người học trò tên Ðông (1925)
• Đông Dương chính trị luận (1925)
• Đạo đức và luân lý Đông Tây (1925)
• Quân trị chủ nghĩa và Dân trị chủ nghĩa (1925)

Ngoài ra, ông còn có các bài diễn thuyết và một số thơ (không nằm trong Tây Hồ thi tập) và câu đối chữ Hán ông làm từ 1902-1912…

Đánh giá

Tại Việt Nam

• Chủ tịch Hồ Chí Minh:

Năm 1926, có một sự thức tỉnh trong toàn quốc tiếp theo sau cái chết của một nhà quốc gia chủ nghĩa già – Phan Châu Trinh. Khắp trong nước đều có lễ truy điệu… Chữ “Chủ nghĩa Quốc gia” từ đó được nói và viết công khai. Những giáo viên người Pháp tìm cách ngăn cấm học sinh tham gia các cuộc meeting đó. Nam nữ học sinh ở nhiều trường, đặc biệt là Sài Gòn là nơi tổ chức đám tang, đã tuyên bố bãi khóa. Hai mươi ngàn người đi theo linh cữu mang biểu ngữ viết những khẩu hiệu có tính chất quốc gia chủ nghĩa. Người An Nam chưa hề được chứng kiến một việc to lớn như vậy bao giờ trong lịch sử.^[14]

Tuy khâm phục Phan Châu Trinh, nhưng Nguyễn Ái Quốc tin rằng chủ trương dựa vào Pháp để thực hành cải lương chính trị của Phan Châu Trinh chỉ là ảo tưởng và không thể nào đạt được mục đích. Ông đả kích hệ thống quan lại mục nát, tham nhũng và bất lực nhưng không thấy chính sách sử dụng bộ máy quan liêu phong kiến như vậy là bản chất của thực dân Pháp nhằm nô dịch dân chúng. Ông đã cố gắng thuyết phục chính phủ Bảo hộ thay đổi chính sách, tiếp thu những đề nghị của ông về cải cách hệ thống quan lại và mở rộng dân chủ, nhưng sự thuyết phục đó không thể nào thành công. Nguyễn Ái Quốc cho rằng: “Cụ Phan Châu Trinh chỉ yêu cầu người Pháp thực hiện cải lương, đó là sai lầm chẳng khác gì đến xin giặc rủ lòng thương”^[15]

• Nhà thơ Tố Hữu, Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam:

Muôn dặm đường xa biết đến đâu ?

Phan Châu Trinh lạc lối trời Âu.^[16]

• Học giả Nguyễn Hiến Lê:

Cụ Tây Hồ là người mở đường cho phong trào Duy Tân ở nước ta. Lập Nghĩa Thục, một phần công lớn là của Cụ, gây tư tưởng mới ở Quảng Nam là Cụ, đi khắp nơi diễn thuyết là Cụ, khuyên quốc dân cắt tóc là Cụ, liệng cái Phó bảng mà lập ra hiệu buôn cũng là Cụ, bỏ tục nhuộm răng, vận âu phục bằng nội hóa thì người đầu tiên cũng lại là Cụ.^[17]

• Giáo sư Trần Văn Giàu:

Qua những vấn đề tư tưởng yêu nước của Phan Châu Trinh được sơ bộ phân tích, có thể thấy rằng đường lối khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh, đường lối chống chủ nghĩa thực dân Pháp nhằm giành lại độc lập tự chủ, lập chế độ quân chủ lập hiến hay chế độ cộng hòa dân chủ, và nhằm đưa nước nhà phát triển theo Tây phương, thực chất là tư tưởng tư sản chứ không phải cái gì khác. Tư tưởng dân chủ tư sản ở Tây phương đầu thế kỷ XX rõ ràng là đã lạc hậu quá rồi bởi vì bấy giờ Tây phương đứng trước ngưỡng cửa của cách mạng vô sản, xã hội chủ nghĩa. Nhưng đối với Đông phương nói chung, với Việt Nam nói riêng, tư tưởng dân chủ tư sản hãy còn đóng vai trò tiến bộ, còn có một ý nghĩa cách mạng, bởi vì Đông phương và Việt Nam lúc này còn phải làm cuộc cách mạng dân chủ tư sản.^[18]

• Nhà sử học Phạm Văn Sơn:

Chủ trương của Phan Châu Trinh là muốn thi hành một chính sách cải lương cho dân tộc Việt Nam… Chủ trương của ông quả là không tưởng…Về sau này, nhờ sống 15 năm trên đất Pháp, ý thức cách mạng của ông đã tiến bộ nhiều qua bài diễn thuyết về đề tài “Quân trị và dân trị” vào đêm 19 tháng 11 năm 1925 tại Sài Gòn.

Dù có những nhận định khác nhau về lập trường chính trị Phan Châu Trinh, nhưng không ai không công nhận ông là một người có tư tưởng dân chủ sớm hơn hết ở Việt Nam^[19].

• Giáo sư Huỳnh Lý:

Phan Châu Trinh là một con người hoạt động, một chí sĩ yêu nước nồng nhiệt, dũng cảm, bất khuất, có đầu óc tổ chức và đầy sáng kiến, có những chủ trương dứt khoát và mạnh bạo, như chủ trương cần phải lật đổ bộ máy phong kiến chứ không thể dựa vào nó, cần phải nâng trình độ nhân dân lên về mọi mặt: dân quyền, dân sinh, dân chủ, và muốn thế phải làm một cuộc vận động “tự lực khai hóa” rộng lớn…

Tuy nhiên, vào thời điểm lịch sử của ông, khi thế lực của chủ nghĩa thực dân trên toàn cầu còn rất mạnh, việc ông yêu cầu hết chính phủ ở Đông Dương đến chính khách tư sản ở Pháp, thực hiện cải cách chính trị trước sau đều vấp phải trở lực…nên cuối cùng dẫn ông đến thất bại.

Về sáng tác thơ văn, Phan Châu Trinh đã góp phần vào việc thức tỉnh nhân tâm, làm dấy lên phong trào yêu nước sôi nổi trong ba thập niên đầu thế kỷ 20^[20].

• Nhóm tác giả sách Đại cương lịch sử Việt Nam:

Phan Châu Trinh là một tấm gương sáng trong phong trào Duy Tân đầu thế kỷ 20. Ông là một nhà nho yêu nước có nhiều suy nghĩ tiến bộ. Có thể xem ông là người có tư tưởng dân chủ sớm nhất trong số các nhà nho yêu nước tiến bộ đầu thế kỷ 20.

Đặc biệt hơn nữa là con đường ông chọn là con đường dấn thân tranh đấu nhưng ôn hòa, bất bạo động. Đây là điểm khác biệt chính giữa ông và Phan Bội Châu. Phan Châu Trinh xem vấn đề dân chủ còn cấp bách hơn độc lập và tin rằng có thể dùng luật pháp, cách cai trị có quy củ theo kiểu Âu Mỹ để quét sạch những hủ bại của phong kiến. Với tinh thần yêu nước nồng nhiệt, suốt đời gắn bó với vận mệnh đất nước, với cuộc sống sôi nổi, gian khổ và thanh bạch, ông xứng đáng để hậu thế ngưỡng mộ^[21].

Từ bên ngoài

• Nhà sử học Daniel Héméry:

Khuôn mặt vĩ đại của Phan Châu Trinh theo tôi là khuôn mặt đáng chú ý nhất trong lịch sử văn hóa và chính trị Việt Nam ở thế kỷ XX, bởi chính ông đã xác định một cách rành mạch, sáng rõ nhất những nan đề (les problematimaques) đặt ra lâu dài mà các thế hệ người Việt Nam sẽ phải và mãi mãi còn phải đảm nhận.^[22]

• Nhà sử học David G.Marr

Như phần lớn những người khác, Phan Châu Trinh đã thụ động trong giai đoạn đầu tiếp nhận những tư tưởng ngoại lai, ít khi tự vấn mình một cách nghiêm khắc để xác định xem những cái mới bổ sung, mâu thuẫn với những cái cũ như thế nào, hay lựa chọn những cái khác, những quan niệm ban đầu. Đối với Phan Châu Trinh cái cần thiết phải có những hành động cương quyết không bao giờ được cụ thể hóa ra cả. Ông ấy cũng không bao giờ bị cưỡng bách trong việc phân biệt và lựa chọn những phương pháp (có ý thức hay không) đến mức độ như Phan Bội Châu.^[23]

Gia đình

• Cha: Phan Văn Bình (?-1886), người làng Tây Lộc, Tiên Phước, một võ quan triều Nguyễn.
• Mẹ: Lê Thị Trung (hoặc Chung) (?-1878), người làng Phú Lâm, Tiên Phước.
• Anh chị em: (khuyết)
• Vợ: Lê Thị Tỵ (1877-1914), người làng An Sơn, Tiên Phước. Ông bà cưới nhau năm 1896 và có với nhau 3 người con:

• Con trai: Phan Châu Dật (1897-1921)
• Con gái: Phan Thị Châu Liên (1901-?), tục gọi là cô Đậu, về sau gả cho Đốc học Lê Ấm (1897-1976).

• Cháu ngoại: Lê Thị Khoách, Lê Thị Kinh (tức Phan Thị Minh), Lê Thị Lộc, Lê Khâm (tức Phan Tứ), Lê Thị Sương, Lê Thị Chi và Lê Thị Trang

• Con gái: Phan Thị Châu Lan (1904-1944), tục gọi là cô Mè, về sau gả cho Họa đồ Nguyễn Đồng Hợi (?-?)

• Cháu ngoại: Nguyễn Thị Châu Sa (tức Nguyễn Thị Bình), Nguyễn Đông Hà, Nguyễn Đông Hải, Nguyễn Thị Châu Loan, Nguyễn Đông Hồ và Nguyễn Đông Hào.

Xem thêm

• Phong trào Duy Tân
• Phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ (1908)
• Phan Tứ
• Nguyễn Thị Bình
• Giải thưởng Phan Châu Trinh

Chú thích

1. ^ Từ điển văn học (bộ mới) ghi chú: Ngày sinh này có thể không chính xác, vì dựa theo một giấy khai sinh của ông làm lúc sang Pháp.
2. ^ Theo Nguyễn Quý Đại, trong Phan Châu Trinh và cuộc đời cách mạng, thì ông Phan Văn Bình bị thủ lĩnh Nghĩa hội Quảng Nam là Nguyễn Duy Hiệu sai người hạ sát ngày 15 tháng 6 năm 1886 vì nghi ngờ ông mưu phản.
3. ^ Trong thời gian làm thừa biện ở Bộ Lễ (Huế), Phan Châu Trinh đã giao du với nhiều người có tư tưởng canh tân như Thân Trọng Huề, Đào Nguyên Phổ…, được đọc Thiên hạ đại thế luận của Nguyễn Lộ Trạch, các Tân thư giới thiệu tư tưởng duy tân của Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu; tư tưởng dân quyền của Rousseau, của Montesquieu; phong trào Duy tân ở Nhật Bản và cách mạng ở Pháp, Mỹ… (theo nhóm Đinh Xuân Lâm, sách đã dẫn, tr. 147-148).
4. ^ Bài thơ của Phan Châu Trinh có nhan đề là Chí thành thông thánh (Lòng chí thành thông đến bậc thánh). Bài phú của hai bạn có tên là Lương ngọc danh sơn, lấy vần “cầu lương ngọc tất danh sơn” (tìm ngọc quí ở nơi núi đẹp có tiếng). Cả hai tác phẩm này, sau đó đã gây tiếng vang không nhỏ.
5. ^ ^{a ă} Từ điển văn học (bộ mới, tr. 1481).
6. ^ Theo Phạm Văn Sơn, sách đã dẫn, tr. 429.
7. ^ Thực tế, cuộc chống sưu thuế ở Trung Kỳ (1908) là do dân chúng tự phát thực hiện. Tuy phong trào có chịu ảnh hưởng của phong trào Duy Tân về tư tưởng dân quyền và thực trạng của đất nước, thậm chí, có một số thành viên Duy Tân cũng tích cực tham gia như Nguyễn Bá Loan, Lê Khiết… nhưng không phải do Phan Châu Trinh và các thành viên đứng đầu phong trào trực tiếp phát động.
8. ^ Theo Huỳnh Lý, Thơ văn Phan Châu Trinh, tr.30.
9. ^ Khi biết tin ông Duật qua đời, Nguyễn Tất Thành, lúc này đã lấy hiệu là Nguyễn Ái Quốc, đã gửi thư chia buồn
10. ^ Tại số 49 đường Kinh Lấp, ngay góc đường Carihelli – Chariner, nay nhà số 49 đường Nguyễn Huệ, gần góc đường Nguyễn Thiệp ngày nay.
11. ^ Nay thuộc xã Trung Chánh, huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh
12. ^ Nay là đường Pasteur.
13. ^ Phần chủ trương cách mạng, căn cứ theo nhóm Đinh Xuân Lâm, tr. 148-150.
14. ^ Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản về phong trào cách mạng ở An Nam, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 3, trang 35, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995
15. ^ “Ý nghĩa lịch sử của tư tưởng dân chủ của Phan Châu Trinh Y”. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
16. ^ Theo chân Bác, tập thơ Tố Hữu, trang 462, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1995
17. ^ Đông Kinh Nghĩa Thục, trang 91, Nxb Lá Bối, Sài Gòn, 1974
18. ^ Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ XIX đến Cách mạng tháng Tám, tập 2, trang 120, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1975
19. ^ Lược theo Phạm Văn Sơn, sách đã dẫn, tr.433-435.
20. ^ Theo Huỳnh Lý, Từ điển văn học (bộ mới), tr. 1383.
21. ^ Nhóm Đinh Xuân Lâm, sách đã dẫn, tr. 152.
22. ^ Nguyên Ngọc, Tính cập nhật kỳ lạ của một tư tưởng lớn. Kỷ yếu tọa đàm 130 năm ngày sinh Phan Châu Trinh, trang 71, UBND Tam Kỳ, 2002
23. ^ Vietnamese anti colonialism 1885-1925, pages 197-198, University of California, Berkeley, Los Angeles, London, 1971

Tham khảo

• Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (Quyển 5, Tập trung). Tác giả tự xuất bản, 1963.
• Huỳnh Lý, mục từ Phan Châu Trinh trong Từ điển văn học (bộ mới). Nhà xuất bản Thế giới, 2004.
• Đinh Xuân Lâm (chủ biên) – Nguyễn Văn Khánh – Nguyễn Đình Lễ, Đại cương cương lịch sử Việt Nam (Tập 2). Nhà xuất bản Giáo dục, 2006.
• Nguyễn Q. Thắng – Ngyễn Bá Thế, Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 1992.
• Huỳnh Lý (chủ biên), Thơ văn Phan Châu Trinh. Nhà xuất bản Văn học, 1983.
• Nguyễn Quý Đại, Phan Châu Trinh và cuộc đời cách mạng

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm thể loại hình ảnh và phương tiện truyền tải về Phan Châu Trinh

• Giáo sư sử học Vĩnh Sính viết về Phan Châu Trinh và Phan Bội Châu
• Phan Châu Trinh người khởi xướng dân quyền
• Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh
• Bác Hồ với Cụ Phan Châu Trinh

Phong trào độc lập Việt Nam Sự kiện Đánh Đà Nẵng • Chiếm Gia Định • Thực dân hoá Nam Kỳ • Trận Trà Kiệu • Khởi nghĩa Ba Đình • Bình định Bắc Kỳ • Trận Tà Lùng • Hà Thành đầu độc • Thế chiến I • Phong trào hội kín Nam Kỳ • Khởi nghĩa Thái Nguyên • Ám sát Bazin • Xô Viết Nghệ Tĩnh • Khởi nghĩa Yên Bái • Thế chiến II • Cách mạng tháng Tám • Tuyên ngôn độc lập • Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất • Hiệp định Geneva Tổ chức Triều đình Huế • Cần Vương • Văn Thân • Minh Tân  • Đông Du • Duy Tân hội • Đế quốc Việt Nam • Đông Kinh Nghĩa Thục • Trường Dục Thanh • Việt Nam Quang phục Hội • Việt Nam Quốc dân Đảng • Việt Minh • Việt Nam Phục quốc Đồng minh Hội Các lãnh đạo khởi nghĩa Trương Định • Nguyễn Trung Trực  • Tôn Thất Thuyết • Đinh Công Tráng • Phạm Bành • Nguyễn Quang Bích • Nguyễn Thiện Thuật • Phan Đình Phùng • Hoàng Hoa Thám • Nguyễn Xuân Ôn • Phan Xích Long • Trần Cao Vân • Nguyễn Thái Học • Hồ Chí Minh Các nhà văn yêu nước Nguyễn Đình Chiểu • Phan Văn Trị • Ngô Đức Kế Các nhà cách mạng Việt Nam Nguyễn Thần Hiến • Đặng Nguyên Cẩn • Phan Bội Châu • Nguyễn Thượng Hiền • Phan Châu Trinh • Nguyễn Quyền • Lương Văn Can • Cường Để • Nguyễn Khắc Cần • Nguyễn Thái Học • Phan Xích Long • Tạ Thu Thâu • Nguyễn An Ninh • Vũ Hồng Khanh • Hồ Chí Minh Vua nhà Nguyễn Tự Đức • Hàm Nghi • Thành Thái • Duy Tân • Bảo Đại Bộ máy cai trị Pháp Đông Dương thuộc Pháp • Toàn quyền Đông Dương  • Khâm sứ Trung Kỳ • Thống sứ Bắc Kỳ • Thống đốc Nam Kỳ Người cộng tác Hoàng Cao Khải • Trần Bá Lộc • Huỳnh Công Tấn • Nguyễn Thân  • Lê Hoan

Thể loại:

• Sinh 1872
• Mất 1926
• Phan Châu Trinh
• Người Quảng Nam
• Nhà cách mạng Việt Nam
• Phong trào Duy Tân
• Quan nhà Nguyễn
• Nhà văn Việt Nam thời Pháp thuộc
• Nhà thơ Việt Nam thời Pháp thuộc

White Day

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

White Day (ホワイトデー Howaito dē^?, từ wasei-eigo tiếng Nhật^[1]; tiếng Triều Tiên: 화이트데이 Hwaiteu dei; tiếng Trung Quốc: 白色情人節), nghĩa tiếng Việt là Ngày Trắng, còn gọi là Ngày Valentine Trắng,^[2] là ngày lễ được tổ chức vào 14 tháng 3, một tháng sau ngày Valentine ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan.^[3]

Mục lục

• 1 White Day ở Nhật Bản
• 2 Nguồn gốc
• 3 Xem thêm
• 4 Tham khảo
• 5 Liên kết ngoài

White Day ở Nhật Bản

Một ổ bánh sô-cô-la trắng vào ngày này

sô cô là lịch sự (Giri choko), thường là đơn giản và ít được chăm sóc cẩn thận

Ở Nhật Bản, người nữ tặng quà sô cô la (mua ở cửa hàng hoặc làm bằng tay) thường là cho người nam vào ngày Valentine trước đó như một biểu lộ của tình yêu. Sô cô la làm bằng tay thường được ưa thích hơn vì đó là dấu hiệu người nam nhận quà là “người duy nhất” của người nữ. Vào White Day xảy ra điều ngược lại: người nam đã nhận “honmei choco” (sô cô la tình yêu, tặng vợ/chồng, người yêu, bạn thân) hoặc “Giri choco” (sô cô la lịch sự hay là sô cô la nghĩa vụ, thường là tặng đồng nghiệp, bạn cùng lớp hay nhân viên dưới quyền) vào ngày Valentine được mong đợi trả lại thiện ý đó bằng quà tặng, thường là đắt tiền hơn. Ngoài ra còn có Tomo choko (sô cô la tình bạn) là món quà chân thành để tặng cho bạn thân, có thể là bạn gái tặng cho nhau.^[4] Hình thức các loại này khác nhau chủ yếu trong tầm mức bỏ công sức chăm chút cẩn thận và số lượng, giá trị quà tặng.

Theo truyền thống, quà tặng vào White Day là bánh, kẹo, sô cô la trắng, kẹo dẻo cũng như hàng trang sức, đồ lót và thú nhồi bông. Đôi khi từ sanbai gaeshi (nghĩa đen là “trả lại gấp 3”) được dùng để mô tả quy tắc thường được nói đến là món quà trả lễ nên gấp 2 đến 3 lần giá trị của món quà vào ngày Valentine.^[5]

Ngày 14 tháng 3 tại Nhật cũng được gọi là Ngày Hôn nhân Quốc tế (国際結婚の日) vì vào ngày 14 Tháng 3 năm 1873 (năm thứ 6 của thời kỳ Minh Trị), lần đầu hôn nhân giữa một người Nhật và một người nước ngoài được pháp luật chính thức thừa nhận.^[6]

Nguồn gốc

White Day lần đầu tiên được tổ chức vào năm 1978 ở Nhật Bản. Nó được khởi xướng lần đầu bởi Hiệp hội công nghiệp bánh kẹo quốc gia (全国飴菓子工業協同組合, Toàn Quốc Di Quả Tử Công Nghiệp Hiệp Đồng Tổ Hợp) như là một “ngày trả lời” đối với ngày Valentine dựa trên cơ sở rằng người nam nên trả lại người nữ đã tặng họ sô cô la hoặc quà khác vào ngày Valentine. Năm 1977 công ty bánh kẹo Ishimura Manseido (石村萬盛堂, Thạch Thôn Vạn Thịnh Đường) ở thành phố Fukuoka đã tiếp thị kẹo dẻo cho nam giới vào ngày 14 tháng 3, gọi đó là Ngày kẹo dẻo (Marshmallow Day – マシュマロデー).^[7]

Chẳng bao lâu sau các công ty bánh kẹo đã bắt đầu tiếp thị sô cô la trắng. Ngày nay nam giới tặng sô cô la cả trắng và đen, cũng như các món quà ăn được và không ăn được, như trang sức hoặc các vật có giá trị tình cảm khác, hoặc quần áo như đồ lót cho các phụ nữ đã tặng quà cho họ vào ngay Valentine. Nếu sô cô la tặng cho họ vào ngày Valentine là giri choco, có nghĩa là không phải là sự quan tâm tình yêu thực sự, mà chỉ là quan hệ bạn bè hay là nghĩa vụ tương tác xã hội.

Theo thống kê của Hiệp hội Sô cô la và Ca cao tại Nhật Bản năm 2005, khoảng hơn 10% doanh thu của ngành là vào dịp lễ Valentine (400 triệu USD trong tổng số 3,6 tỉ USD doanh thu cả năm).^[8] Một cuộc khảo sát khác cho thấy gần 80% phụ nữ ở độ tuổi 20 và 30 sẽ mua sô cô la vào dịp Valentine. Phụ nữ chi tiêu khoảng 20 $ để mua 1 món honmei choco, và khoảng 6 $ cho mỗi Giri choco để tặng đồng nghiệp, trung bình là tặng 6 người. Như vậy tính ra bình quân mỗi phụ nữ chi khoảng 56 $, chưa tính đến những món quà đi kèm (trung bình là 66 $) và bữa ăn tối thịnh soạn sau đó.^[8] Trong ngày Valentine ở Nhật, thường là chỉ nữ giới tặng sô cô la cho nam giới, và vào ngày White Day, nam giới có trách nhiệm tặng lại phụ nữ.

Xem thêm

• Black Day ngày 14 tháng 4
• Ngày số Pi, cũng vào ngày 14 tháng 3
• Thất Tịch
• Ngày Quốc tế Phụ nữ

Tham khảo

1. ^ White Day – Từ điển Daijirin (tiếng Nhật)
2. ^ Một vài báo tại Việt Nam còn phân biệt ngày 14 tháng 2 là Valentine Đỏ, ngày 14 tháng 3 là Valentine Trắng và ngày 14 tháng 4 là Valentine Đen (Black Day)
3. ^ Những điều đặc biệt ít biết về Valentine trắng
4. ^ Nhật Bản: Valentine Trắng, nam giới phải tặng quà đắt tiền
5. ^ White Day – Từ điển Iroha văn hoá Nhật Bản (tiếng Nhật)
6. ^ 国際結婚の日（３月１４日）
7. ^ “ホワイトデー”. iroha-japan.net.
8. ^ ^{a ă} How Valentine’s Day Conquered Japan, TIME Magazine, Feb. 14, 2007

Liên kết ngoài

• White Day – Kids Web Japan

Thể loại:

• Văn hóa Nhật Bản
• Văn hóa Đài Loan
• Văn hóa Đông Á
• Ngày lễ và Ngày Hành động trong tháng Ba
• Cho đi
• Quan hệ thân mật

Hoàng Kim Bài viết mới trên TÌNH YÊU CUỘC SỐNG
CNM365, ngày mới nhất bấm vào đây cập nhật mỗi ngày

• Kiệt tác của tâm hồn
• Chào ngày mới 13 tháng 3
• Chào ngày mới 12 tháng 3
• Chào ngày mới 11 tháng 3
• 24 tiết khí lịch nhà nông
• Chào ngày mới 10 tháng 3
• Chào ngày mới 9 tháng 3
• Bên suối một nhành mai
• Lên đỉnh Mã Phì Lèng
• Chào ngày mới 8 tháng 3
• Đọc lại và suy ngẫm
• Tổ Quốc nhìn từ những kiệt tác
• Jackson bài ca sống mãi
• Chào ngày mới 7 tháng 3
• Đọc lại và suy ngẫm
• Chào ngày mới 6 tháng 3
• Đọc lại và suy ngẫm
• Truyện Joshep Stalin
• Đến với bài thơ hay
• Chào ngày mới 5 tháng 3
• Trí tuệ bậc Thầy
• Bên lề chính sử
• Chào ngày mới 4 tháng 3
• Dạo chơi non nước Việt
• Chào ngày mới 3 tháng 3
• Truyện Norodom Sihanouk
• Chào ngày mới 2 tháng 3
• Cây Lương thực 2.2016
• Vườn Quốc gia ở Việt Nam
• Chào ngày mới 1 tháng 3
• Đến với bài thơ hay
• Chào ngày mới 29 tháng 2
• Trịnh Công Sơn tình yêu cuộc sống
• Chào ngày mới 28 tháng 2
• Đối thoại triết học

• Biển Đông vạn dặm
• Chào ngày mới 27 tháng 2
• Đọc lại và suy ngẫm
• Ngày mới yêu thương
• Chào ngày mới 26 tháng 2
• Truyện George Washington
• Chào ngày mới 25 tháng 2
• Hà Văn Lâu thung dung đời thường
• Chào ngày mới 24 tháng 2
• Dinh Thống Nhất và Vườn Tao Đàn
• Chào ngày mới 23 tháng 2
• Những câu thơ lưu lạc
• Đèo Ngang và những tuyệt phẩm thơ cổ
• Chào ngày mới 22 tháng 2
• Nhành mai điểm nhấn tinh tế trong thơ Bác
• “Tầm hữu vị ngộ” Hồ Chí Minh
• Chào ngày mới 21 tháng 2
• Ta hẹn em uống rượu ngắm trăng
• Chào ngày mới 20 tháng 2
• Gốc mai vàng trước ngõ
• Chào ngày mới 19 tháng 2
• Người phát minh chữ viết tiếng Việt
• Chào ngày mới 18 tháng 2
• Bài học lịch sử
• Chào ngày mới 17 tháng 2
• Ngày xuân tập Kiều
• Ngày mới Mạnh Hạo Nhiên
• Chào ngày mới 16 tháng 2
• Cây Lương thực 2.2016
• Chào ngày mới 15 tháng 2
• Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương
• Chào ngày mới 14 tháng 2
• Chào ngày mới 13 tháng 2
• Chào ngày mới 12 tháng 2
• Ngày xuân đọc Trạng Trình
• Chào ngày mới 11 tháng 2
• Viếng mộ cha mẹ
• Chào ngày mới 10 tháng 2
• Thơ xuân
• Chào ngày mới 9 tháng 2
• Nguyễn Du đêm thiêng đọc lại

Video yêu thích
Secret Garden – Poéme

Video nhạc tuyển

Chopin’s Raindrops
Chopin – Spring Waltz 
Secret Garden – Bí mật vườn thiêng 
Những bài hát hay nhất của Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (25 bài)
KimYouTube

Trở về trang chính
Hoàng Kim  Ngọc Phương Nam  Thung dung  Dạy và học  Cây Lương thực  Dạy và Học  Tình yêu cuộc sống  Kim on LinkedIn  Kim on Facebook  Kim on Twitter